Μια επίσκεψη στον ερειπωμένο ναό των Αγίων Πάντων στο Νεοχώρι Λευκάδας

Διάσπαρτο από ερειπωμένα ξωκλήσια και εκκλησίες από την μια έως την άλλη άκρη του είναι το νησί της Λευκάδας, η ιστορία των οποίων «χάνεται» πολλές φορές στο βάθος των αιώνων. Η ερείπωσή τους δεν οφείλεται στην αδιαφορία των τοπικών κοινωνιών αλλά στη μανία του Εγκέλαδου, που συχνά πυκνά επισκέπτονταν με καταστροφικές συνέπειες τον τόπο μας.

Μετά το 1684 αρχισαν να χτίζονται πολλές εκκλησίες με την άδεια των ενετικών αρχών και να στολίζονται με ξυλογλυπτικές κατασκευές και φορητές εικόνες. Η δραστηριότητα αυτή εκτελείται με ρυθμούς γοργούς και εντατικούς. Τότε έρχονται αυτόκλητοι ή μετακαλούνται οικοδόμοι και καλλιτέχνες από τα άλλα νησιά ή τον απέναντι ελλαδικό χώρο, για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους και να συμβάλλουν στην καλλιτεχνική προσπάθεια του εξωραϊσμού της πόλης και των χωριών και της κάλυψης, όσο γινόταν γρηγορότερα, του κενού των δύο αιώνων που άφησε η Τουρκοκρατία. Ιδιαίτερα μετά τον 18ο αιώνα κτίστηκαν πολλοί ναοί στην ύπαιθρο χώρα του νησιού μας.

Η μονόχωρη λευκαδίτικη βασιλική στα καθολικά των μοναστηριών και στις εκκλησίες των χωριών και της πόλης στεγάζεται συνήθως με δίρριχτη ξύλινη στέγη, Είναι δηλαδή όλοι οι ναοί του νησιού δρομικές μονόκλιτες βασιλικές. Το κτίσιμο των τοίχων γίνεται με αργολιθοδομή, δηλαδή με ακατέργαστες και ακανόνιστες πέτρες και παχύ συνδετικό κονίαμα. Από τις ξυλόγλυπτες κατασκευές των εκκλησιών τη μεγαλύτερη αξία είχαν τα τέμπλα. Το τέμπλο είναι η κυρίαρχη κατακόρυφη επιφάνεια, το λαμπρότερο στοιχείο του χώρου του επτανησιακού ναού.

Μια τέτοια εκκλησία, ερειπωμένη σήμερα, επισκεφθήκαμε πρόσφατα με ξεναγό τον κ. Νίκο Θερμό τον οποίο και ευχαριστούμε. Η εκκλησία είναι αφιερωμένη στους Αγίους Πάντες και βρίσκεται στην περιοχή του Νεοχωρίου, σε ένα πλάτωμα ενός λοφίσκου πάνω από το δημόσιο δρόμο Παλαιοκατούνας-Νεοχωρίου. Η μόνη διαφορά με τα όσα αναφέρονται πιο πάνω είναι ότι το χώρισμα μεταξύ του κυρίως ναΐσκου από το Ιερό, το τέμπλο δηλαδή, είναι τοίχινο. Μια ιδιαιτερότητα που τη συναντάμε και σε κάποιες άλλες εκκλησίες και ναΐσκους του νησιού μας, όπως στον Αϊ Γιώργη τον Αντίληκο, παλιό μετόχι της Μονής της Κόκκινης Εκκλησιάς, στον Άγιο Ιωάννη των Καραβιάδων στο Βουρνικά, τoν παλαιότερο, ίσως, γνωστό βυζαντινό ναό της Λευκάδας, στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο στο Άλατρο και αλλού.

(Με πληροφορίες από το «Χριστιανική Ζωγραφική – Η Μεταβυζαντινή και Επτανησιακή Τέχνη στις Εκκλησίες και τα Μοναστήρια της Λευκάδας (15ος-20ος αι.)», Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών, Αθήνα 1999)