Καραντίνες και λοιμοκαρθατήρια στη Λευκάδα (Απόσπασμα από ιστορικό σημείωμα της Βάννας Πανδή-Αγαθοκλή για τα Ιόνια νησιά) | Λευκαδίτικα Νέα - Lefkada News

Καραντίνες και λοιμοκαρθατήρια στη Λευκάδα (Απόσπασμα από ιστορικό σημείωμα της Βάννας Πανδή-Αγαθοκλή για τα Ιόνια νησιά)

Ygeionomeio_LefkadasΤο Υγειονομείο της Αγίας Μαύρας το 1821

Στη Λευκάδα, που έχει εμβαδόν 356 km2, η πρώτη περίοδος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας διήρκεσε επί δύο και πλέον αιώνες, εξαιρουμένων βραχέων διακοπών (1479-1684). Η Λευκάδα ήταν η τελευταία κτήση της Βενετίας στο Ιόνιο. Η τελευταία Ενετοκρατία υπήρξε κατά τα έτη 1684-1797.

Ο ιστορικός Βλαντής1 επισημαίνει: «Αλλά των σεισμών και των πειρατών φοβερότερον δυστήχημα υπήρξεν η εν έτει 1644 ενσκήψασα επιδημία της πανώλους διαρκέσασα δύο ολόκληρα έτη και δρέψασα δύο και πλέον χιλιάδας ανθρώπων».

Το πρώτο λοιμοκαθαρτήριο της Λευκάδας2 θεμελιώθηκε το 1718 στην είσοδο του καναλιού της Αγίας Μαύρας ανάμεσα στις περιοχές Καλλιγόνι και Μπρίκι. Φαίνεται ότι η τύχη και λειτουργία αυτού του πρώτου λοιμοκαθαρτηρίου δεν ευοδώθηκαν, διότι μερικά χρόνια αργότερα, όταν το νησί έπληξε η καταστροφική επιδημία του 1743, οι Αρχές πανικόβλητες έσπευσαν να καλύψουν τις ανάγκες με το στήσιμο πρόχειρων παραπηγμάτων σε διάφορες τοποθεσίες στις παρυφές του αστικού οικισμού, χωρίς να γίνεται καθόλου λόγος για το μόνιμο λοιμοκαθαρτήριο. Η πανώλης που μάστισε το νησί το 1744 είχε 1.800 θύματα.

«Το μίασμα της πανώλης3 εκομίσθη εις την νήσον Λευκάδα κατά Ιούνιον 1743 εκ Μεσσήνης της Ιταλίας, δηλ. μερικές δεκαετίες αφότου το νησί είχε γίνει μέρος της Ενετικής Δημοκρατίας. Εν εκ των ληφθέντων τότε μέτρων προς καταπολέμησιν της νόσου ήτο η δια βράσεως απολύμανσις και κάθαρσις των ενδυμάτων, επίπλων και σκευών ανηκόντων εις πανωλόβλητους. Προς τούτο είχεν οργανωθεί ειδική Υπηρεσία, εγκατασταθείσα εις τας Άνω Αλυκάς. Εννοείται ότι μετά την απολύμανσιν πάντα τα ανωτέρω είδη παρεδίδοντο εις τους δικαιούχους εντελώς κατεστραμμένα. Κατά τον ως άνω ρηθέντα τρόπον είχεν απολυμανθεί το περιεχόμενον 600 και πλέον οικιών. Υπήρχαν και παραινέσεις των Αρχών να μην συγκεντρώνονται οι κάτοικοι και να μην αφήνουν τα παιδιά έξω, άλλως θα μεταφέρονται πάραυτα μετά των οικογενειών των εις το λοιμοκαθαρτήριον».

Επί Αγγλοκρατίας4 ένα νησάκι, που βρίσκεται βόρεια του Β.Α άκρου του ισθμού, εχρησιμοποιείτο για καραντίνα. ΄Ήταν το νησί του Αγίου Νικολάου, όπου αργότερα ήταν το σπίτι του Σικελιανού.

Ο Hennen, αρχίατρος Μεσογείου επί Αγγλοκρατίας, βεβαιώνει ότι οι κανονισμοί στο λοιμοκαθαρτήριο της Λευκάδας ετηρούντο αυστηρά και οι αξιωματικοί του λοιμοκαθαρτηρίου εργάζονταν κατά τρόπο υποδειγματικό. ΄Έτσι, παρά το ότι οι ακτές της ηπειρωτικής Ελλάδας ήταν πολύ κοντά, δεν παρουσιάζονταν συχνά κρούσματα.

Τρόποι Απολύμανσης

Λίγα λόγια για τους τρόπους της τότε απολύμανσης. Απολύμανση λέγεται κάθε μέθοδος, που αποσκοπεί στην καταστροφή των παθογόνων μόνο μικροοργανισμών, σε
αντίθεση με την αποστείρωση, που επιζητείται η καταστροφή όλων ανεξαιρέτως των μικροοργανισμών.

Τα απολυμαντικά γενικά εφαρμόζονται στις επιφάνειες δέρματος, ρουχισμού, εργαλείων και χώρων.

΄Ήδη από την αρχαιότητα5 χρησιμοποιούνταν η θείωσις χώρων, δηλ. το κάπνισμα με καιόμενο θειάφι, οπότε παράγεται το απολυμαντικό SO2.

Στην ραψωδία χ της Οδύσσειας6 ο Οδυσσέας μετά τη μνηστηροφονία:

… Είπε, κι η βάγια Ευρύκλεια σύγκλινε στου αφέντη της το λόγο·
φωτιά και θειάφι αμέσως έφερε, και θειάφιζε ο Οδυσσέας,
το αρχονταρίκι πρώτα κι έπειτα κι αυλή και τ’ άλλο σπίτι.

Επίσης στον Ηρακλίσκο από τα Θεοκρίτου ειδύλλια (95):

Και πρώτα θειάφι καθαρό να κάψετε στο σπίτι
κι’ ύστερα μ’ αλατόνερο, όπως το συνηθίζουν
μ’ ένα κλωνί και με νερό ραντίσετε τριγύρω.

Συχνά7 συναντάται ο υποκαπνισμός ως μέσο απολύμανσης. Κατά το κάπνισμα στεγνώνουν οι εκτεθειμένες επιφάνειες. Η αφυδάτωση μπορεί να φθάσει από 10-40%, ενώ συγχρόνως, σε οργανικά υλικά, παράγονται ουσίες βακτηριοστατικές και βακτηριοκτόνες, όπως φορμαλδεΰδη, ακεταλδεΰδη, φαινόλες, μυρμηκικό οξύ κ.ά.

Παράλληλα με τις χημικές μεθόδους απολύμανσης χρησιμοποιούντο και οι φυσικές, όπως έκθεση στις υπεριώδεις ακτίνες του ΄Ήλιου και η υψηλή θερμοκρασία, που εμπόδιζαν την αύξηση των βακτηριδίων.

Στα Κύθηρα8 η απολύμανση των αντικειμένων γινόταν με καπνό, που προερχόταν από καιόμενο λιβάνι, γόμα, νιτρικό άλας και θειάφι. Επί πλέον με την έκθεση των αντικειμένων στον ήλιο και τον αέρα. Εδώ στο παραγόμενο από την καύση του θείου SO2 προστίθεται και το παραγόμενο από τα νιτρικά Ο2 με τις αντισηπτικές – οξειδωτικές του ιδιότητες.

Για την απολύμανση των επιστολών9 αυτές «ελαμβάνοντο δια λαβίδος, η οποία είχεν εμβαπτισθεί προηγουμένως εντός όξους, ετίθεντο εις ορισμένην θέσιν
και επί τέταρτον της ώρας εκαπνίζοντο επί καιομένων αχύρων».

Τέλος, στην επιδημία χολέρας του 1850 στην Κεφαλονιά10, ορίζεται τρόπος απολύμανσης των δημόσιων χώρων και εκείνων όπου φιλοξενήθηκε κρούσμα. Η απολύμανση έγκειται στο άναμμα λαμπάδων, στο άσπρισμα με ασβέστη εξωτερικά όλων ανεξαιρέτως των σπιτιών και το κάπνισμα με υποχλωριώδες ασβέστιο των εσωτερικών τους χώρων. Το τελευταίο είναι λευκή κρυσταλλική σκόνη, η οποία με την επίδραση του CO2 του αέρα διασπάται ελευθερώνοντας το 99% του διαθέσιμου χλωρίου της.

(Απόσπασμα από ιστορικό σημείωμα της Βάννας Πανδή-Αγαθοκλή, Δρ. χημικός-ερευνήτρια, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Ιατρικά Χρονικά Βορειοδυτικής Ελλάδος» (τόμος 8, τεύχος 2, 2011), της Ιατροχειρουργικής Εταιρείας Κέρκυρας, με τίτλο «Καραντίνες και λοιμοκαρθατήρια στα Ιόνια νησιά»).
__________________________________________________
1 Βλαντής Σπ Α., «Η Λευκάς υπό τους Φράγκους, τους Τούρκους και τους Ενετούς (1204-1797)», Ιστορικόν δοκίμιον, Εν Λευκάδι 1902, σελ. 98-99.
2 Μαχαιράς Κων., «Η Λευκάς επί Ενετοκρατίας 1684 1797» σελ.104-114, Αθήνα, 1951
3 Μοσχόπουλος Γεώρ., «Ιστορία της Κεφαλονιάς, από τα αρχαία χρόνια ως το 1797» τόμ. 1ος., Αθήνα, 1985.
4 Τσιτσέλη Η., «Κεφαλληνιακά Σύμμικτα» τομ. Α’ 1904
5 Brockhaus Enzyklopädie 1966-76
6 Ομήρου Οδύσσεια Χ, Μετάφραση Καζαντζάκη-Κακρι-
δή, εκδ. Εστία, Αθήνα, 1965.

7 Πετρόχειλος Μιχ., «Ιστορία της νήσου Κυθήρων»
εκδ. Γεωργακόπουλος Θ., Αθήνα, 1940.

8 Λασκαράτος Ι., «Πρόληψη της αρρώστιας και κοινωνική προστασία στα Επτάνησα επί Αγγλοκρατίας (1815-1864)». Διατριβή επί υφηγεσία, Αθήνα, 1985.
9 Σιμόπουλος Κυρ., «Ξένοι ταξιδιώτες στην Ελλάδα 1810-1821», τόμ. Γ’2, 4η έκδ., 1992, σελ. 467.
10 Meyers Enzyklopädisches Lexikon 1981



Αφήστε το σχόλιό σας

XHTML: You can use these html tags: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>