Δύο δημιουργοί – μία φωνή καρδιάς: Η Βάλια Βρεττού και ο Σπύρος Σαμοΐλης ξέρουν να ντύνουν την αλήθεια με λέξεις και νότες που μένουν μέσα σου

Της Χριστίνας Μιχαλά

(Σχόλιο στο δημοσίευμα: «Ο Μήτσος» – Μουσ.: Σπ. Σαμοΐλης. Στ.: Βάλια Βρεττού)

«Δύο δημιουργοί — μία φωνή καρδιάς. Η Βάλια Βρεττού και ο Σπύρος Σαμοΐλης ξέρουν να ντύνουν την αλήθεια με λέξεις και νότες που μένουν μέσα σου.»

Πρόκειται για ένα ευφυές, χιουμοριστικό και βαθιά συναισθηματικό ποίημα-τραγούδι που συνδυάζει προσωπικές εμπειρίες με κοινωνικοπολιτικά υπόγεια ρεύματα. Η φωνή του ποιήματος – τραγουδιού είναι νεανική αλλά με αναστοχαστική ωριμότητα, αποτυπώνοντας μια προσωπική μυθολογία ενηλικίωσης, ερωτικής αφύπνισης και ιδεολογικής σύγκρουσης. Αν το πάρουμε βήμα-βήμα…..

1. Εφηβεία – Ορμή και Σύγκρουση

Ήμουνα στην εφηβεία κι είχα έρωτα με βία

και μια αδιόρατη φοβία… μου ’φταιγε το σύστημα.

Η εναρκτήρια στροφή αποδίδει δυναμικά την εφηβεία ως περίοδο ορμής, σωματικής και ψυχικής έντασης. Ο «έρωτας με βία» δεν είναι απαραίτητα κυριολεκτικός, αλλά υποδηλώνει την ένταση, την απειρία και την έκρηξη συναισθημάτων. Η «αδιόρατη φοβία» υποβάλλει το υπαρξιακό άγχος της ηλικίας. Το «μου ’φταιγε το σύστημα» δείχνει την ανάγκη για απόδοση ευθύνης έξω από το άτομο — ένα γνώριμο στάδιο συνειδησιακής αφύπνισης.

2. Επαναστατική πρόθεση – Πτώση στην καθημερινότητα

Πήγα να επαναστατήσω κι όλα τα δεσμά να λύσω,

το στραβό να κάνω ίσιο, μα, έκανα το ολίσθημα.

Εδώ έχουμε την πρόθεση της νεανικής επανάστασης, η οποία όμως δεν φτάνει στην ολοκλήρωσή της. Αντί γι’ αυτό, το «ολίσθημα» δείχνει μια παραχώρηση, ένα συναισθηματικό ή υπαρξιακό «λάθος» — ας δούμε ποιο.

3. Ο έρωτας ως παγίδα – Ρίτσος και αλλαγή σεναρίου

Ερωτεύτηκα τον Μήτσο κι εγκατέλειψα τον Ρίτσο,

σαν βαριά κουλτούρα.

Σαν κορίτσι αρχάριο, άλλαξα σενάριο,

με βαριά καψούρα.

Η αντίθεση παραμένει χτυπητή και παιγνιώδης. Ο «Μήτσος» εκπροσωπεί την καθημερινή, λαϊκή, «εύκολη» πλευρά της ζωής — ίσως και το στερεότυπο του μάγκα ή του λαϊκού εραστή. Η επιλογή της «αλλαγής σεναρίου» γενικεύει την κίνηση από την υψηλή κουλτούρα προς το ένστικτο, το λαϊκό συναίσθημα, την καψούρα. Η λέξη «καψούρα» διατηρεί τη συμβολική της βαρύτητα: δεν σημαίνει απλά έρωτα, αλλά έναν έντονο, σχεδόν αυτοκαταστροφικό ερωτικό πόνο. Το «άλλαξα σενάριο» υπογραμμίζει την εσωτερική μετατόπιση της αφηγήτριας, το πέρασμα από το θεωρητικό και το πολιτισμικό στο αυθόρμητο και βιωματικό.

4. Μετά τον έρωτα – Ήττα και ωρίμανση

Στα φιλιά του διχασμένη, ήμουν καταδικασμένη,

γύρισα να δω, τι μένει, όταν, πια, τον χώρισα.

Το προσωπικό δράμα φτάνει στην κάθαρση. Ο διχασμός ανάμεσα στον εαυτό και στον άλλον, ανάμεσα στον πόθο και τη σκέψη, οδηγεί σε μια ήττα που γίνεται πηγή γνώσης.

5. Ύστερος αναστοχασμός – Ησυχία και επίγνωση

Τώρα, ξάπλα στη βεράντα, στην καρδιά μου λέω, αγάντα,

αν και θ’ αγαπώ για πάντα, όσους Μήτσους γνώρισα.

Η ωριμότητα έρχεται με την αποδοχή: των παθών, των λαθών, των «Μήτσων» που πέρασαν. Η βεράντα δηλώνει χώρο προσωπικό, παρατηρητικό, κάπως μελαγχολικό — η ηρεμία μετά τη θύελλα.

6. Τελική στροφή – Συμφιλίωση και αυτογνωσία

Τώρα, πια, δεν έχω Μήτσο και ξαναδιαβάζω Ρίτσο,

μ’ ένα άλλο μάτι

Στης καρδιάς το ζήτημα, πέρα από το σύστημα,

μου φταίει και το γινάτι.

Η επαναπροσέγγιση του Ρίτσου δείχνει ωριμότητα: η ποίηση και η σκέψη ξαναβρίσκονται, μα αυτή τη φορά χωρίς ενοχές, χωρίς αντίθεση προς το ερωτικό βίωμα. Το «γινάτι» κλείνει με χιούμορ και αλήθεια: δεν φταίνε πάντα οι έξωθεν συνθήκες, φταίει και το μέσα μας.

Συμπέρασμα: Το ποίημα λειτουργεί ως μια λυρική αφήγηση ενηλικίωσης. Μέσα από τον έρωτα, το λάθος, την ήττα και την επιστροφή στην τέχνη, αναδύεται η αυτογνωσία. Ένα υβρίδιο χιούμορ και νοσταλγίας, με πολιτισμικές και ιδεολογικές αναφορές, που μιλά σε κάθε αναγνώστη/αναγνώστρια που έχασε τον δρόμο της για να τον ξαναβρεί με τα δικά της βήματα.

Το ποίημα καταλήγει σ’ έναν ήσυχο, στοχαστικό τόπο, εκεί όπου η νεανική ορμή και τα πρώτα ερωτικά στραβοπατήματα έχουν μετατραπεί σε μνήμες με τρυφερότητα και χιούμορ. Δεν υπάρχει πια ανάγκη για απόλυτες επαναστάσεις ή για άκαμπτους διαχωρισμούς ανάμεσα στο «λαϊκό» και το «κουλτουριάρικο». Ο Μήτσος και η αλλαγή σεναρίου δεν ακυρώνουν τον Ρίτσο — γίνονται όλοι μέρος ενός προσωπικού ταξιδιού.

Το «ξαναδιαβάζω Ρίτσο μ’ ένα άλλο μάτι» σημαίνει πως η ωριμότητα δεν είναι απλώς επιστροφή στην «παλιά» σοφία — είναι μια άλλη σοφία. Μια σοφία που δεν αρνείται τις ήττες, τους έρωτες ή τα γινάτια. Αντίθετα, τους δίνει θέση στο κάδρο. Και μέσα από αυτό το κάδρο, ο άνθρωπος μπορεί πια να δει τον εαυτό του όχι σαν «θύμα του συστήματος», αλλά σαν μια ταραχώδη, υπέροχη σύνθεση αντιφάσεων.

Μπορεί να φταίει το σύστημα, ναι.

Μπορεί και το γινάτι.

Μα πάνω απ’ όλα, φταίει ότι για να καταλάβεις τη ζωή, πρέπει πρώτα να τη ζήσεις.