Ο παλιός πέτρινος οικισμός της Ιράς

Της Σεβαστής Κωνσταντινίδη-Ρεκατσίνα*

Δυο τρία χιλιόμετρα βορειότερα του μοναστηριού του Αγίου Νικολάου της Ιράς Αθανίου, βρίσκεται ο μικρός πέτρινος οικισμός της Ιράς ή του Αγίου Νικολάου. Οικισμός που κατοικούνταν από Νιριώτες (κατοίκους που γεννήθηκαν στον οικισμό) και Αθανίτες καλλιεργητές των κτημάτων της Μονής που τους είχαν παραχωρηθεί για χρήση ή και ιδιόκτητων καθώς και ζωοτρόφοι, μελισσοκόμοι κ.α.
Σύμφωνα με απογραφή που πραγματοποιήθηκε στο νησί μετά την Ένωση των Επτανήσων με την Κυρίως Ελλάδα στον οικισμό της Ιράς είχαν καταγραφεί σαράντα έξι (46) κάτοικοι.

Ο οικισμός αναπτύχθηκε στο συγκεκριμένο σημείο πιθανόν εξαιτίας της υδάτινης ζώνης που διέρχεται το υπέδαφος, γεγονός που μαρτυρά το συγκρότημα των πηγαδιών με τις λίθινες (λαξευμένες) στέρνες που βρίσκονται δίπλα στον οικισμό. Πηγάδια χρησίμευαν για την υδροδότηση των κατοίκων και στέρνες για το πότισμα των ζώων που εκτρέφονταν στην ευρύτερη περιοχή.

To «Πηγάδι του Καλογήρου»

Το μεγαλύτερο και καλύτερα δομημένο και συντηρημένο πηγάδι φέρει το όνομα «Πηγάδι του Καλογήρου» και ανήκε στη Μονή του Αγίου Νικολάου. Προσέφερε πόσιμο νερό για τις ανάγκες των μοναχών της Μονής αλλά και κατοίκων του οικισμού.

Όπως μας γνωστοποίησε η σημερινή Ηγουμένη της Μονής της Ιράς, Οσιώτατη Αντωνία τη λιτάνευση της εικόνας του Αγ. Νικολάου που πραγματοποιήθηκε το έτος 1955 ακολούθησαν πάνω από εκατόν πενήντα πιστοί. Το δε Πάσχα του 1967 ήταν η τελευταία χρονιά που έγινε η λειτουργία της περιφοράς του επιταφίου που ξεκίνησε από το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου και έφθασε μέχρι τον οικισμό της Ιράς και το συγκρότημα των πηγαδιών, αλωνιού και στερνών.

Μέσα σε μια ιδιαίτερα κατανυκτική ατμόσφαιρα, όπως μας περιέγραψε, εναπόθεσαν τον Επιτάφιο επί του «Πηγαδιού του Καλογήρου» και διαβάσθηκε η Ακολουθία του Επιταφίου για να ευλογηθούν τα νερά, ο οικισμός και τα κτήματα της περιοχής.

Οι ανά δέκα έτη πραγματοποιηθείσες απογραφές του μόνιμου πληθυσμού της Ελληνικής Στατιστική Αρχής καταγράφουν τη μείωση του πληθυσμού του εγκαταλελειμμένου πλέον σήμερα οικισμού καθώς το 1951 είχαν καταγραφεί ενενήντα (90) κάτοικοι, το 1961 τριάντα εφτά (37) και στην τελευταία απογραφή του 2011 οι κάτοικοι ανέρχονταν σε εννιά (09).

Σήμερα στον οικισμό κατοικούν μόνιμα ένας κτηνοτρόφος-καλλιεργητής και περιστασιακά (για λίγους μήνες) ένας ακόμη.

* πρώην Δήμαρχος Καρυάς, Δημ. Σύμβουλος Λευκάδας με την παράταξη «δίαυλος»