Λόγια των αγωνιστών του 1821 (Για την αντιγραφή: Θ. Μελάς)
Του Θ. Μελά
Οι αγωνιστές του 1821 με τη μεγάλη τους αγάπη στην πατρίδα και την απαράμιλλη ανδρεία τους μας κληροδότησαν ελεύθερη πατρίδα. Με τη μεγαλοψυχία τους, την περηφάνια τους, την ανεκτικότητά, το θάρρος τους, τη δικαιοσύνη τους και τη θυσιαστική τους αγάπη στην πατρίδα Ελλάδα άφησαν σε μας κι ένα πλήθος ηθικών παρακαταθηκών, οι οποίες προκαλούν εντύπωση για το μεγαλείο της ψυχής τους και συνάμα γίνονται μαθήματα συμπεριφοράς.
Υπήρξαν για μας, όχι μόνον ελευθερωτές, αλλά και μεγάλοι δάσκαλοι, συνεχιστές της σοφίας των προγόνων μας, μα και οδηγοί μας για ένα καλύτερο μέλλον.
Διαβάζοντας, την περίοδο αυτή κάποια ιστορικά κείμενα, στέκομαι εκστατικός στην καθημερινή τους ζωή στις σκέψεις, τις ενέργειές και τις αποφάσεις των ανθρώπων αυτών που οι περισσότεροι, λόγω καταστάσεων, ήταν αγράμματοι.
Θα προσπαθήσω να παρουσιάσω – παρμένα από διάφορα βιβλία, μικρά κείμενα για μερικούς αγωνιστές αρχίζοντας από τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη την πλέον θρυλική μορφή του αγώνα του 1821.
ΤΑ ΠΑΙΔΙΚΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΙΑ
Ο νυν περιφανής ανήρ, παιδίον πενητεύον και άγνωστον εισήρχετο περί δείλην οψίαν εις την Τριπολιτσάν φέρων ξύλα επί ημιόνου, ότε καθ’ οδόν ερραπίσθη υπό Οθωμανού. Το παιδίον καταλιπών και τα ξύλα και τον ημίονον προσέφυγεν εις τα όρη και ώμοσε ράπισμα αντί ραπίσματος. Και ιδού η χειρ του ασήμου τούτου παιδίου μετ΄ ου πολύ θέλει κολαφίσει Αυτοκρατορίαν, ήτις δυσκόλως θέλει ανασηκωθεί μετά το κολάφισμα.
Κ. Σούτσου. Λόγος επιτάφιος εις Θ. Κολοκοτρώνην
Ο ΠΟΝΟΣ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ
Ζώντας στη Ζάκυνθο, γύριζε συχνά τα μάτια κι αγνάντευε τα βουνά του Μωριά.
Αχ έλεγε, δε θα ξανάρθει πάλι το σεφέρι (= πόλεμος); Δε θ΄ αντιλαλήσει πάλι στις ράχες του Μωριά το ντουφέκι το Κολοκοντρωναίϊκο;
Η ΦΟΥΝΤΑ ΤΟΥ ΣΠΑΘΙΟΥ ΤΟΥ
«Όσαις φοραίς και αν εγράφθη εις ξένην στρατιωτικήν υπηρεσίαν, δεν εκρέμασε ποτέ φούντα εις το σπαθί το
υ, εξηγών κατά γράμμα τους στίχους του πολεμιστηρίου άσματος του Ρήγα:
«Κάλλιο για την πατρίδα κανένας να χαθή,
ή να κρεμάση φούντα για ξένον στο σπαθί».
Ο Γέρων Κολοκοτρώνης σ. 276
Η ΣΚΛΑΒΙΑ
Μια γυναίκα, κάποτε, κάποια χάρη του ζητούσε.
Αφέντη μου, τούλεγε, κάμε αυτό το καλό και σκλάβα σου να γίνω!
Σκλάβα μου! Τι λες, μωρή ζουρλή; Για τη λευτεριά πολεμούμε, και σύ θέλεις να γίνεις σκλάβα μου!
Voutier colonel, Memoires sur la guerre actuelle des Grecs, Paris 1823, σ.266
ΜΕΓΑΛΟΨΥΧΟΣ
Κάποτε είδε κάτι στρατιώτες απ’ τ΄ αντίθετο παρτίδο (κόμμα) να φοράνε τα όπλα του γιου του Πάνου, που τον είχαν σκοτώσει κατά τον εμφύλιο πόλεμο, στα 1824, έξω από την Τρίπολη. Γύρισε πέρα το πρόσωπο και δάκρυσε.
-Θεέ μου, είπε, συχώρα τους φονιάδες του παιδιού μου…
Κ. Οικονόμου του εξ Οικονόμων, Λόγος επιτάφιος εις τον Θ. Κολοκοτρώνη
Κάποτε παρουσιάστηκε στον Κολοκοτρώνη κάποιος που είχε την ανάγκη του. Νόμισε πως δε θα το θυμηθή ο Στρατηγός και φορούμε τον ολόχρυσο ντουλαμά του αδερφού του Στρατηγού, που τον είχε σκοτώσει πριν από το Εικοσιένα βαλμένος από τους Τούρκους. Ο Κολοκοτρώνης γνώρισε αμέσως το φόρεμα, κι αναστέναξε ήσυχα ενώ την ίδια στιγμή έδινε το λόγο του στο φονιά να κάμη το ζήτημά του. Έτυχε όμως ο Γέρος νάνε στο τραπέζι και τον κράτησε να φάνε. Και κάθε φορά που ερχότανε στο σπίτι του τον καλοδεχότανε και τον εδειπνούσε.
Η μάνα όμως του Κολοκοτρώνη δε βαστούσε βλέποντας το φόρεμα του παιδιού της, κ΄ είπε στο Στρατηγό με πόνο βαθύ:
-Παιδί μου, και στο τραπέζι μας θα τόνε βάνης το φονιά του παιδιού μου;
-Σώπα, μάνα! Είπε ο Στρατηγός! Αυτό είναι το καλύτερο μνημόσυνο του κάνουμε του σκοτωμένου.
Όπως ανωτέρω
(1.-Κράτησα τη γραφή και την ορθογραφία όπως τη βρήκα.
2.-Τα κείμενα βρίσκονται στο βιβλίο Άπαντα των Νεοελλήνων Κλασσικών, Βλαχογιάννης, Ιστορική Ανθολογία, Εταιρείας Ελληνικών Εκδόσεων σ.211, 213, 215, 234)
Για την αντιγραφή: Θ. Μελάς
ΕΝΑΣ ΓΙΑΤΡΟΣ ΣΤΟ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ
Εν Ναυπλίω, τον Μάιον του 1826, οι στρατηγοί του Μεσολογγίου ήσαν συνηγμένοι, εγώ δε εν τη ομηγύρει αυτή καθήμενος εθεώρουν τας όψεις των νέων ηρών του Τρωικού πολέμου. Ο Νότης Βοτσαρης υπήρχεν ο Αγαμέμνονας, ο Κίτσος Τζαβέλας ο Αχιλλεύς, ο γέρων Φωτομάρας ο Νέστωρ, ο Γεώργιος Κίτσος ο Ιδομενεύς.
Προς επίσκεψιν αυτών ήλθον κατ’ αρχάς ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, ο Νικήτας Τουρκοφάγος, ο Θεόδωρος Γρίβας, ο Ανδρέας Ίσκου, και κατόπιν ήλθεν ο Ανδρέας Μιαούλης, ο Ανδρέας Λόντος, ο Ιωάννης Κωλέτης, ο Γεώργιος Αινιάν.
Ο Νότης Βότσαρης τότε δακτυλοδεικτών τον ιατρόν Στεφανίτσην είπε:
Ιδού, ο αξιότερος όλων! Αυτός έκαμεν όσα δεν εκάμαμεν ημείς όλοι. Επολέμα και ιάτρευε.
Παναγιώτης Σούτσος, ποητής.Εφημ. λιος» 16 Ιουλίου 1858
Μαρτυρικόν
Ευθύς ότε το ιερόν του αγώνος μας ηνοίχθη στάδιον, κεντηθείς από το γλυκύτατον του πατριωτισμού αίσθημα και ο έξοχος ιατρός Π.Δ. Στεφανίτσης, μετέβη εις την Δυτικήν Ελλάδα δια να λάβη και αυτός το ανήκον μέρος του εις τον κοινόν αγώνα, και να φανή χρήσιμος καθ΄ όσον αι δυνάμεις του το εσυγχωρούσαν.
Συνεκινδύνευσε και εχρησίμευσε με την τέχνην του εις τα στρατεύματα, εν όσω ο πόλεμος εβαστάτο εις τα σύνορα της Δ. Ελλάδος. Ότε δε υπερίσχυσαν οι εχθροί και εισέβαλον εις την Δ. Ελλάδα, και ο πόλεμος επεριωρίσθη εις το αδύνατον του Μεσολογγίου περιχαράκωμα το πρώτον επί Μάρκου Μπότσαρη, δεν εζήτησεν ασφάλειαν του ατόμου του, ουδ’ επροτίμησε να στέκη μακρόθεν θεατής αδιάφορος, άλλ’ αυθαιρέτως και με γενναίαν απόφασιν συνεπολιορκήθη με τους αδελφούς του, και εφάνη όχι ολίγον χρήσιμος με την εμπειρίαν της τέχνης του, επισκεπτόμενος ακουράστως τους ασθενείς στρατιώτας δίχως ποτέ να αποβλέψη εις πληρωμήν, δαπανών δε και εκ του ιδίου μάλιστα, και ιατρικά.
Παρουσιάζεται η δευτέρα των δύω πόλεων πολιορκία επί Σκόδρα Πασά. Δεν ζητεί τότε καταφύγιον, αλλά με την οποίαν απ’ αρχής έκαμε γενναίαν απόφασιν, συνεπολιορκήθη και το δεύτερον, και με την συνήθη του επιμέλειαν και αοκνίαν επισκέπτεται τους ασθενείς δίχως ποτέ να ζητήσει ουδ’ οβολόν εις πληρωμήν.
Διαφημίζονται απανταχόθεν αι προπαρασκευαί των εχθρών δια την τρίτην εις την Δ. Ελλάδα εισβολήν. Αταράχως και τότε και αμερίμνως έχαιρε, διότι η τύχη τον ηξίωσε να συμπολιορκηθή και τρίτον με τους αδελφούς του, και να προσφέρη αφθόνως εις τους ασθενείς ήρωας τας επωφελείς της τέχνης του γνώσεις. Διαπερών το ως η χάλαζα ριπτόμενον πάντοτε πλήθος των σφαιρών, δεν εδειλίαζεν, άλλ΄ούτε εκουράζετο να τρέχη προς βοήθειαν των ασθενών, και εκτός της πόλεως και εις τους προμαχώνας. Μ΄ όλον ότι πολλάκις εφθάσαμεν εις στέρησιν των αναγκαίων εις την διάρκειαν της πολιορκίας, ως είναι γνωστόν, δεν εδειλίασε ποτέ ή εκ τούτου ν’ αποφασίση να αφήση το ιερόν εκείνο έδαφος και μεταβή αλλαχόσε να ησυχάση, άλλ’ έμεινεν απτόητος και ακούραστος εις το έργον του, έως ότου μαζή καταντήσαντες εις την εσχάτην των τροφίμων έλλειψιν, και αυτών των ακαθάρτων, διασχίσαμεν τας εχθρικάς φάλαγγας και ηρωϊκώς διασώθημεν. Δεν κατεδέχθη και τώρα ποτέ να λάβη παράν από στρατιώτην, πληρωμήν του κόπου του. Επληγώθη δε εις το αριστερόν ωτίον.
Περί της αληθείας τούτων όλων είχον δοθή κατ’ εποχήν ξεχωριστά αποδεικτικά προς αυτόν, αλλ’ εις την έξοδον εχάθησαν. Όθεν κηρύττοντες την αλήθειαν και την φιλογένειαν του ανδρός, δίδομεν προς αυτόν το παρόν πιστοποιητικόν, και τον συσταίνομεν εις το έθνος και εις την σεβαστήν Διοίκησιν, δια να τον γνωρίση ως τοιούτον, και να τον περιθάλψη επαξίως των κόπων του.-
Εν Ναυπλίω τη 20 Μαϊου 1836
Μ: Νώτης Μπότζαρης, Μ: Κίτσος Τζαβέλλας, Μ: Χ. Φωτομάρας, Α.Μαυροκορδάτος, Σ. Τρικούπης, Ν. Ζερβας, Μ: Γεώργιπος Κιτζος, Λάμπρος Βέϊκος και άλλα 41 ονόματα.
Απαράλλακτον τω πρωτοτύπω και τω εισαχθέντι αντιγράφω της Μνημονείας υπ’ αριθ. 2222, των εισερχομένων.
Τη 1η Νοεμβρίου 1834, Ναύπλιον
(Τ.Σ) Ο Δημόσιος Μνήμων
Χ. Παπαδόπουλος
