Στάση δροσιάς η γυναικεία Μονή του Αγίου Νικολάου στην Ιρά Αθανίου Λευκάδας

Έχουν περάσει πάνω από 13 χρόνια από τότε που είχαμε επισκεφτεί για πρώτη φορά τη Μονή του Αγίου Νικολάου στην Ιρά Αθανίου. Παρακινούμενοι ίσως και από τα γραφόμενα του Θειακού Γιώργου Κουτσουβέλη – Κοντηλάτου («Αναμνήσεις από την Κατοχή και το Αντάρτικο», 1992, Εκδόσεις Σπύρος Δενδρινός), που ήταν ένας από τους λίγους διασωθέντες του ΕΛΑΣίτικου αποσπάσματος του καπετάν Φουρτούνα, που διεκπεραιώθηκε τον Ιούνη του 1944 στο νησί μας και πήρε μέρος στην επιχείρηση της Λευκάδας, όπως συνηθίζεται να λέγεται η φονική μάχη που έλαβε χώρα στις 16-18 Ιούνη του 1944 στο Λαϊνάκι.

Η πρώτη εντύπωση ήταν τότε η εγκατάλειψη και η ερημιά. Το αγριεμένο αλλά και όμορφο συνάμα χειμωνιάτικο τοπίο με φόντο την Άτοκο και τις βόρειες ακτές της Ιθάκης και της Κεφαλονιάς.

Από τότε έχουν αλλάξει πολλά. Όλα δείχνουν να έχουν πλέον ημερέψει, από τότε που εγκαταστάθηκαν οι τρεις μοναχές και επαναλειτούργησε μετά από πολλές δεκαετίες με πολλές δυσκολίες στην αρχή η Μονή. Σήμερα μια πραγματική όαση έχει δημιουργηθεί στον αφιλόξενο και έρημο τότε τόπο. Με τον κάθε επισκέπτη της περιοχής να έχει πλέον τη δυνατότητα να κάνει μια στάση δροσιάς.

Η Μονή είναι επισκέψιμη την εποχή αυτή (Μάιος-Σεπτέμβριος) καθημερινά τις ώρες 9.30 π.μ. έως τη δύση του ηλίου. Σε κοντινή απόσταση βρίσκεται ο πέτρινος οικισμός της Ιράς με τα πηγάδια και τον αιωνόβιο πλάτανο και έναν μόνιμο κάτοικο σήμερα, ενώ σώζονται επίσης στα όρια της Μονής παλιές πέτρινες κυψέλες.

Όποτε βρεθούμε στην περιοχή συνηθίζουμε να επισκεπτόμαστε τη Μονή και όλο και κάτι καινούργιο ανακαλύπτουμε να έχει γίνει το ενδιάμεσο διάστημα. Αυτή τη φορά είδαμε να έχει φτιαχτεί το πέτρινο καμπαναριό. Έγινε, σύμφωνα με την εντοιχισμένη πλάκα, με δωρεά των Γρηγορίου – Αμαλίας και Αρσενίας Ρομποτή (Αλέγρη).

Η Μονή του Αγίου Νικολάου επανασυστάθηκε βάση του Π.Δ. 151/14 που αναφέρει στο άρθρο 1: «Ιδρύεται Γυναικεία Ιερά Κοινοβιακή Μονή Αγ. Νικολάου, της Ιεράς Μητροπόλεως Λευκάδας και Ιθάκης, που βρίσκεται στην περιοχή «Ιρά», της Τοπικής Κοινότητας Αθανίου, της Δημοτικής Ενότητας Απολλώνιων, του Δήμου Λευκάδας, της Περιφερειακής Ενότητας Λευκάδας, της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων». Ο τελευταίος μοναχός που είχε ασκητεύσει στη Μονή πέθανε το 1949. Θα πρέπει να ήταν αυτός στον οποίο αναφέρεται στο βιβλίο του ο Γ. Κουτσουβέλης.

Για το ιστορικό της Μονής του «Αγίου Νικολάου εις Ιράν» γράφει ο Κωνστ. Γ. Μαχαιράς στο σύγγραμμά του «Ναοί και Μοναί Λευκάδος» (Βιβλιοθήκη Ιστορικών Μελετών, Αθήναι 1957, Σελ. 335-337):

«Αύτη εκτίσθη προ τριών και πλέον αιώνων εν θέσει Ιρά της περιφερείας του χωρίου Αθανίου υπό των οικογενειών Ρομποτή, Κατζιγιάννη, Χρίτη, Κουτσαντώνη, Μπογόρδου, Ζαχαράτου και Καμιδάβλη, αίτινες συγχρόνως αφιέρωσαν ταύτη πλείστα ακίνητα κτήματα. Τω 1714 και το 1723 είχον επικυρωθή τα επί της εν λόγω Μονής κτητορικά δικαιώματα των ως άνω οικογενειών υπό των τότε Ανωτέρων Προνοητών Λευκάδος, ως προκύπτει εκ του από 20 Σεπτεμβρίου 1723 διατάγματος του Πέτρου Αγγέλου Μάνιο (Magno), Ανωτέρου Προνοητού Λευκάδος. Σήμερον, δυνάμει του εν ισχύϊ βασιλικού διατάγματος της 26 Απριλίου 1836 «περί ιδιοκτήτων Μοναστηρίων» η Μονή του Αγίου Νικολάου εις Ιράν δεν θεωρείται πλέον Μονή, αλλά δύναται να χρησιμοποιήται μόνον ως ευκτήριον και ησυχαστήριον των ιδιοκτητών της.»