Η εξέγερση των χωριών Βαυκερής-Εγκλουβής Λευκάδας εναντίον των Ιταλών την 1η Αυγούστου 1943 | Λευκαδίτικα Νέα - Lefkada News
Published On: Πα, Ιουν 11th, 2021

Η εξέγερση των χωριών Βαυκερής-Εγκλουβής Λευκάδας εναντίον των Ιταλών την 1η Αυγούστου 1943

antonis_kalokairisΟ Αντώνης Καραμποΐκης (Καλοκαίρης). Παροιμιώδης έχει μείνει η φράση «Αντώνης και Γενικό Ξεσήκωμα»

Του Ηλία ΘΕΡΜΟΥ*

Τα γεγονότα: Αφήγηση πρωταγωνιστών στο σεμινάριο Η Λευκάδα στην Αντίσταση 1941-1944, Αθήνα, 14 Ιανουαρίου 1974.

Η τομειακή επιτροπή ΕΑΜ Καρυάς αποτελούνταν από τα χωριά Καρυά, Εγκλουβή, Βαυκερή, Πλατύστομο, Αλέξανδρο και Πηγαδησάνοι. Πρόσωπα: 1) Νίκος Μάλφας, 2) Λευτέρης Γλένης, 3) Στάθης Καλύβας, 4) Κουτσοκωστάκης, 5) Αντώνης Καλοκαίρης και 6) Βαγγέλης Μανωλίτσης.

Για τα γεγονότα της Βαυκερής η τομειακή ήταν ενήμερη όπως και για τα γεγονότα της Εγκλουβής.

Ο Σπύρος Βλάχος μίλησε για τη συμμετοχή της Εξάνθειας. Μίλησαν επίσης στο σεμινάριο οι Αλκιβιάδης Βλάχος, Γιώργος Διαμάντης, Γιώργος Βλάχος και Γιάννης Βλάχος για την ένοπλη ομάδα Εξάνθειας που έλαβε μέρος στα γεγονότα της Εγκλουβής όταν συνέλαβαν τον Κονταράτο.

Η οργάνωση ανέλαβε και καθήκοντα πολιτοφυλακής για τη δημόσια τάξη.

Σπύρος Φραγκούλης-Ραπανής – Γεγονότα Εγκλουβής. Ήταν στον Αη Δονάτο παράνομος. Ήτανε και ο Γιάννης ο Κοκούδας. Επήρανε μήνυμα από τον Καλοκαίρη. Εκεί ήτανε και ο Γιάννης Λογοθέτης και ο Δήμος από την Εξάνθεια, ειδοποίησαν την Εξάνθεια. Πήγανε και συλλάβανε τον Κονταράτο. Τον συνοδέψανε και τον βγάλανε επάνω στον Αη Δονάτο. Ο Χρήστος Φραγκούλης επήγε με άλλους στον Ντριβολιά και εκύλησαν πέτρες μεγάλες στο δρόμο. Μετά εκκενώθηκε το χωριό. Οι Ιταλοί εμπήκανε στην Εγκλουβή και άρχισαν να βάζουνε φωτιά σε αποκλάδια.

kalyvas_christoforos_kourtisΟ Χριστόφορος Κούρτης (δεξιά) με τον Στάθη Καλύβα από τα Πλατύστομα

Χριστόφορος Κούρτης

Όταν γίνονταν τα γεγονότα της Βαυκερής ήρθε ένας σύνδεσμος από εκεί ονόματι Κούρτης με το ψευδώνυμο Ερμής που γύρισε όλο το χωριό και με το χαρτί του Αντώνη Καλοκαίρη που έγραφε «Αντώνης και Γενικό Ξεσήκωμα» έλεγε στον κόσμο «σηκωθείτε, επανάσταση». Ο Χριστόφορος Κούρτης ήτανε στον Αη Νικόλα, μόλις είχε βγει από τη φυλακή και ήτανε άρρωστος. Έτρεξε στο χωριό. Πολύς κόσμος είχε συγκεντρωθεί στον Αη Χαράλαμπο και ο Ερμής είπε δύο λόγια για το πώς έχουν τα γεγονότα στη Βαυκερή είπε «σηκωθείτε και εσείς για να ιδούμε τι θα κάνουμε». Εμίλησε και ο Χριστόφορος Κούρτης. Έτρεξε όλο το χωριό, οι γυναίκες φέρανε ντουφέκια, φυσέκια, αναστατώθηκε όλο το χωριό. Την ώρα ακριβώς αυτή, εκατέβαινε η ένοπλη ομάδα του χωριού στην οποία είχε δώσει εντολή ο Κωστάκης. Η ομάδα επήγε και έπιασε τον Κονταράτο μαζί με τα χαρτιά της ΕΣΠΟ. Ο Κονταράτος είχε έρθει στο χωριό κυνηγημένος και ήταν ιδρυτικό μέλος, γενικός γραμματέας της ΕΣΠΟ μιας οργάνωσης καθαρά εθνικοσοσιαλιστικής, αυτής που πρώτα ανατινάχτηκε στην Αθήνα στο μέγαρο και μετά την πήρε άλλος καθηγητής πανεπιστημίου.1

Υπεύθυνος των μαχητικών ομάδων ήταν ο Εγκλουβισιάνος συνταγματάρχης Φραγκούλης. Η ΕΣΠΟ ήτανε γερμανική οργάνωση με πεντάδα στην Καρυά και με διασυνδέσεις στη Λευκάδα. Η VINARIA ήτανε ιταλική οργάνωση. Σκοπός της ΕΣΠΟ ήτανε να κινητοποιήσει και να επιστρατεύσει τους Έλληνες για το Ανατολικό Μέτωπο. Ο Κονταράτος πιάστηκε μαζί με τα αρχεία της ΕΣΠΟ. Τον Κονταράτο τον πήρε η ομάδα και τον πήγε στον μύλο του Γιωργαλή. Εκεί συγκεντρώθηκε όλο το χωριό. Έγιναν τρεις προτάσεις. Η μια δια λιθοβολισμού και οι άλλες με άλλον τρόπο. Την ώρα αυτή έφτασε ένας δεύτερος σύνδεσμος ο οποίος καθώς διηγήθηκε στον Χριστόφορο Κούρτη, ο Νίκος ο Μπάυρας είπε ότι η οργάνωση έδωσε εντολή να σταματήσουν τα γεγονότα εκεί πάνω διότι δεν έπρεπε να έρθουμε σε σύγκρουση με τους Ιταλούς διότι τότε είχαμε φόβο για αντίποινα στο κλειστό νησί από τους 6.000-8.000 Ιταλούς.

Ήρθε λοιπόν αμέσως εντολή εκεί και μας είπε να κάνουμε ό,τι μπορούμε καλύτερο έτσι ώστε να διαφυλαχθούμε και να πάρουμε εντολή από τον Αντώνη ο οποίος θα έχει ένα χαρτί για να ιδούμε τι ακριβώς θα γίνει. Πράγματι επήραμε αυτή την εντολή πάνω στον Μύλο και ενώ εκεί ήτανε έτοιμο να γίνει το πρωτομάρτυρα του Στέφανου η υποδοχή στον Κονταράτο, αφήσαμε τα πράγματα στη θέση τους και τον επήραμε να τον πάμε στον Άγιο Δονάτο, ανέλαβε να τον πάει στο Βουνί ο Παμεινώντας Φραγκούλης-Θωμαής, τον έβαλε σε έναν γάιδαρο και τον ανέβασε στο Βουνί.

Επειδή στο χωριό υπήρχε ένα δίκτυο ιταλικής κατασκοπίας από 30 άτομα και βάσει των οποίων οι Ιταλοί εκάμανε συλλήψεις προτύτερα για άλλο θέμα, εφοβηθήκαμε ότι οι ένοπλοι οι δικοί μας του χωριού θα κάνανε αντίποινα εκείνη την ώρα γιατί πολύ είχε βασανιστεί ο κόσμος, ελάβαμε τα μέτρα μας ούτως ώστε δύο-τρεις οικογένειες και ο συνταγματάρχης Φραγκούλης να κλειστούνε στα σπίτια τους και τους είπαμε ό,τι και να γίνει να μην βγείτε.

Όσον αφορά για τον Κονταράτο που ήταν ανοιχτά συνεργάτης των Ιταλών, τον πήγαμε στο Βουνί. Συγχρόνως ο Χρήστος Φραγκούλης και άλλοι έκοψαν τα τηλέφωνα και δυσκόλεψαν την επικοινωνία. Όμως αντιμετωπίσαμε τον σταθμό της Εγκλουβής που ήτανε οι Ιταλοί. Η ένοπλη ομάδα Εγκλουβής έκανε επίθεση εναντίον του σταθμού της Καραμπιναρίας και μόλις παρέδωσε τον Κονταράτο στο χωριό για λυντσάρισμα με τσεκούρια και ντουφέκια με πιστόλια επιτέθη στην Καραμπιναρία όλο το χωριό. Αλλά οι Ιταλοί αμύνονταν από μέσα και είδαμε ότι ήτανε επικίνδυνο.

Ετρέξαμε από τη δυτική πλευρά του σταθμού και εκάναμε τα παιδιά πίσω για να μην τους σκοτώσουν οι Ιταλοί. Όμως τους κλείσαμε μέσα τους Ιταλούς και δεν κυκλοφόρησαν καθόλου. Ένας-δύο προδότες που ξεκίνησαν να πάνε να ειδοποιήσουν τους επιάσαμε και τους απομονώσαμε. Και τότε πια όταν είμαστε εκεί επληροφορηθήκαμε ότι έρχονται οι Ιταλοί πλέον. Επλησίαζε κατά το σούρουπο. Εδώσαμε αμέσως εντολή να εκκενωθεί το χωριό και να ανεβεί στο Βουνί. Πράγματι όλο το χωριό ανεξαιρέτως κατέφυγε στο Βουνί.

Ήτανε πρωί και μόλις ήρθανε οι Ιταλοί επήγανε και εβάλανε φωτιά στου Λιατζαμή. Τότε ένας Ιταλός ο οποίος είχε σχέση με μια χωριανή, επήγε και έσβησε τη φωτιά και έτσι δεν κάηκε το χωριό. Εφύγαμε, επήγαμε επάνω και εκάναμε μια πρώτη σύσκεψη στα αλώνια. Επήγαμε να ανακρίνουμε τον Κονταράτο. Τον είχαμε στο εκκλησάκι του Σωτήρος. Δεν θέλησε να μας πει πολλά πράγματα. Επήγα εγώ με τον Στάθη Φραγκούλη. Τον απειλήσαμε. Τον είχαμε υπό κράτηση. Δεν θέλησε να μας πει πολλά πράγματα. Αυτός εζήτησε ειδικώς τα αρχεία της ΕΣΠΟ. Έρχεται δεύτερος σύνδεσμος και μας λέει να απολύσετε τον Κονταράτο το πρωί για να μην έχουμε αντίποινα στο χωριό. Εν τω μεταξύ είχανε έρθει οι Ιταλοί και εγκατασταθήκανε πλέον στο χωριό. Την άλλη μέρα πρωί-πρωί μόλις έφεγγε, τον Κονταράτο τον απολύσαμε. Δεν του δώσαμε όμως το αρχείο. Και εφύγαμε από εκεί και πήγαμε στον Ασώματο. Εγώ δεν θυμάμαι. Εκεί βρήκαμε τον Αντώνη τον Καλοκαίρη. Ο Αντώνης Καλοκαίρης μας έδωσε ένα χαρτί γραμμένο.

Το χαρτί έλεγε ότι «πρέπει να βρεθούνε τρεις χωριανοί να αναλάβουνε την ευθύνη ότι οι ίδιοι εκάμανε αυτό το πράγμα εναντίον του Κονταράτου επειδή ήτανε συνεργάτης των Ιταλών, επειδή επίεζε τον κόσμο, επειδή εληστέψανε στον κόσμο, του παίρνανε τα αρνιά, τα μαλλιά, κλπ., και να φροντίσεις να πας εκεί πέρα να φροντίσεις να φύγουνε οι Ιταλοί επειδή είναι εντολή της οργάνωσης τέτοια. Επήγαμε πράγματι εκεί και εκάναμε μια γενική συνέλευση του χωριού στο κεντρικό αλώνι το κακλαμαναίικο. Αφού αναπτύξαμε όλα τα θέματα και είπαμε πώς έχει ακριβώς αυτή η κατάσταση τότε προτείνουμε και λέμε πρέπει να υπογράψουμε τρεις. Παράγγειλα στον Γιώργη Χαρίτο να βρει τον Χαρίλαο Φραγκούλη να ιδεί τι θέλουν οι Ιταλοί. Ήταν στο χωριό ο Ιταλός συνταγματάρχης που δολοφονήθηκε αργότερα και έλεγε ότι εγώ δεν μπορώ να εκκενώσω το χωριό αν δεν μου στείλουν αυτό το χαρτί. Τώρα πώς ήξερε ο Ιταλός πως υπήρχε αυτό το χαρτί και το πώς η οργάνωση μας είχε στείλει αυτό το χαρτί, αυτό μπορεί να το διευκρινίσει ο Λευτέρης ο Γλένης και ο Κώστας μια που ο Μπάυρας δεν ζει. Μιλάμε και λέμε ποιος θέλει να υπογράψει αυτό το χαρτί; Το χαρτί τελικά το υπογράψαμε εγώ, ο Σπύρος Φραγκούλης και ο Αρίσταρχος ο Λογοθέτης. Εδώσαμε εντολή να εκκενωθούν τα σπίτια μας αμέσως και εστείλαμε το χαρτί στον Γιώργη Χαρίτο που το έδωσε στον Χαρίλαο Φραγκούλη και ο Χαρίλαος Φραγκούλης το έδωσε στον Ιταλό συνταγματάρχη. Ο Ιταλός συνταγματάρχης είπε τώρα έχω έναν λόγο ότι μπορώ να φύγω.

Εν τω μεταξύ είχε γίνει λεηλασία του χωριού. Μας είπανε «κύριοι θα πληρώσετε 700 οκάδες στάρι» εμείς τους βάλαμε όρο και τους είπαμε «κύριοι σας στέλνουμε αυτό το χαρτί και σας λέμε ότι πρέπει να πάρετε την Καραμπιναρία από το χωριό για να μην έχουμε άλλα επεισόδια. Εάν δεν μπορείτε να πάρετε την Καραμπιναρία θα την περιορίσετε μέσα, θα κυκλοφορεί την ημέρα μόνον μέχρι τον Αη Χαράλαμπο, ό,τι θέλει να αποτείνεται στον παπά και τη νύχτα θα κλείνεται μέσα. Τι άλλο θα γίνει στο χωριό είναι ευθύνη δική μας, εσείς δεν έχετε απολύτως καμία ευθύνη. Αυτή τη συμφωνία την έκαμε ο Χαρίλαος Φραγκούλης, ο άνθρωπός τους. Οι Ιταλοί δέχθηκαν τη συμφωνία και η συμφωνία αυτή τηρήθηκε μέχρι το τέλος της κατοχής των Ιταλών. Όταν έγινε αυτή η συμφωνία, τη δεχτήκαμε εμείς, τους στείλαμε το χαρτί και μετά έφυγαν. Όσο για τις 700 οκάδες στάρι δεν θυμάμαι καλά αν τους το δώσαμε. Μετά τη συνθηκολόγηση των Ιταλών με την Εγκλουβή, η Εγκλουβλή εθεωρήθηκε πια απελευθερωμένη. Οι Ιταλοί ερχότανε σε επαφή μόνο με τον παπά. Η οργάνωση του ΕΑΜ από δω και πέρα ανέλαβε τη διοίκηση της Εγκλουβής.2

Στην επίθεση στην Καραμπιναρία επρωτοστάτησε ο Σπύρος Φραγκούλης, Γιώργης Βλάχος από την Εξάνθεια, ο Γιάννης Λογοθέτης, ο Κωστάκης ήτανε ο καθοδηγητής επάνω στον Αη Δονάτο. Ο Γενικός που έρχονταν σε επαφή με την κεντρική οργάνωση του ΕΑΜ ήτανε ο Αντώνης Καλοκαίρης και από εκεί έπαιρνε εντολή η οργάνωση Εγκλουβής.

N.M.12.52.001Τρίτος από αριστερά όρθιος ο Νίκος Μάλφας εξόριστος στη Μακρόνησο (1948)

Νίκος Μάλφας. Επειδή είναι φυσικό να μην λέμε όλοι τα ίδια επειδή είναι θέμα μνήμης θέλω ιδιαίτερα να ξεκαθαρίσω το θέμα του Καλοκαίρη. Ο Καλοκαίρης, ο Κουτσοκωστάκης, ο Στάθης Καλύβας, ο Λευτέρης Γλένης, ο Βαγγέλης Μανωλίτσας και εγώ αποτελούσαμε την τομειακή οργάνωση Καρυάς. Ο Παπαστάθης ήτανε στην περιφερειακή επιτροπή για λόγους σκοπιμότητας, διότι ο Παπαστάθης τότε ήτανε ένα ζωντανό στοιχείο, δεν έβλεπε με καλό μάτι ορισμένα πράγματα όπως τα βλέπαμε εμείς οι άλλοι και η περιφερειακή επιτροπή ορθά κρίνοντας το πράγμα τον πήρε και τον έκαμε περιφερειακό, δηλ. νομαρχιακό με τη σημερινή έννοια. Τότε λοιπόν ο Αντώνης Καλοκαίρης ενεργούσε και με δική του πρωτοβουλία σαν άξιο παιδί που ήτανε αλλά και κάτω από την καθοδήγηση της τομειακής Καρυάς. Γραμματέας καθόλη τη διάρκεια ήμουνα εγώ. Η τομειακή αποτελούνταν από την Καρυά, Εγκλουβή, Βαυκερή, Πλατύστομο, Αλέξανδρο και Πιατσάνοι. Ο Λευτέρης Γλένης ήτανε 2ος γραμματέας. Αν και στην ουσία η περιφερειακή Λευκάδας δεν ήταν στην ουσία περιφερειακή αλλά επαρχιακή, εν τούτοις έτσι είχε καθιερωθεί και ελέγονταν στη Λευκάδα.

* Ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Καθηγητής της έδρας Jean Monnet στην Ευρωπαϊκή Πολιτική Ολοκλήρωση και Εξωτερική Πολιτική. Email: thermos@uom.gr

(Οι δυο πρώτες φωτογραφίες είναι από το Λεύκωμα «Ήρωες και Μάρτυρες της Λευκάδας» του Πανταζή Παπαδάτου, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1982).
__________________________________
1 Η ΕΣΠΟ – Εθνική Σοσιαλιστική Πατριωτική Οργάνωση, ήταν μια εθνικοσοσιαλιστική φασιστική οργάνωση στην περίοδο της κατοχής. Εναντίον της έγινε σαμποτάζ από την αντιστασιακή οργάνωση ΠΕΑΝ με την ανατίναξη των γραφείων της ΕΣΠΟ που βρίσκονταν στη γωνία των οδών Γλάδστωνος και Πατησίων τον Σεπτέμβριο του 1942. Η σφραγίδα της οργάνωσης ήταν η ελληνική σημαία με τον αγκυλωτό σταυρό. Στα γραφεία της οργάνωσης κυμάτιζαν η γερμανική, η ελληνική, η ιταλική και η ιαπωνική σημαία.

Κύριος στόχος της ΕΣΠΟ ήταν η στρατολόγηση Ελλήνων ώστε να δημιουργηθεί μια λεγεώνα και να σταλεί μαζί με έναν πολυεθνικό στρατό των Waffen-SS στον πόλεμο εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης. Όμως αυτά τα σχέδια διακόπηκαν από την ιταλική κατοχική δύναμη που έθεσε βέτο σε αυτή την επιχείρηση. Έτσι προέκυψαν εσωτερικές αντιθέσεις σε αυτή την οργάνωση μεταξύ των γερμανόφιλων και των ιταλόφιλων. Η νεολαία αυτής της οργάνωσης (τμήμα πρωτοπόρων νέων) λεηλάτησε την εβραϊκή συναγωγή στο Θησείο και κατέδιδε κομμουνιστές στις αρχές.

Στην ανατίναξη των γραφείων της ΕΣΠΟ σκοτώθηκαν 29 μέλη και 27 τραυματίστηκαν ελαφρά. Η Γκεστάπο συνέλαβε δέκα εξέχοντες Εβραίους σε αντίποινα για την έκρηξη.

Δύο μέλη της ΕΣΠΟ εκτελέστηκαν από τον ΕΛΑΣ στα Δεκεμβριανά. Όμως τα μέλη της ΕΣΠΟ που καταδικάστηκαν αφέθηκαν ελεύθερα μετά την απελευθέρωση στις 12 Οκτωβρίου 1944.

Έτσι οι συνεργάτες του κατακτητή συνέχισαν τη δράση τους μετά τα Δεκεμβριανά εναντίον πλέον στον νέο εχθρό τον ΕΑΜ και τους Έλληνες κομμουνιστές.
2 Αυτό το γεγονός συνθηκολόγησης της Ιταλίας με δύο χωριά της Λευκάδας, ήταν μεγάλο διεθνές γεγονός και το μετέδωσε το BBC



Αφήστε το σχόλιό σας

XHTML: You can use these html tags: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>

            









Copy Protected by Chetan's WP-Copyprotect.