Εκκλησιαστικό Μουσείο Ι.Μ. Φανερωμένης: Κέντρο διάσωσης της εκκλησιαστικής τέχνης της Λευκάδας και πόλος έλξης επισκεπτών

Ξυλόγλυπτο επιχρυσωμένο αρτοφόριο από τη Μονή Φανερωμένης

Το Εκκλησιαστικό Μουσείο της Ιεράς Μονής Φανερωμένης λειτουργεί από το καλοκαίρι του 2006. Στεγάζεται σε ένα κτίριο που βρίσκεται μέσα στον περίβολο της Μονής. Στους δύο ορόφους του Μουσείου φιλοξενούνται ποικίλα αντικείμενα της εκκλησιαστικής τέχνης, μεταβυζαντινών και νεότερων χρόνων, που προέρχονται από ναούς, μοναστήρια και δωρεές οικογενειών. Στο υπόγειο του κτιρίου λειτουργεί από το 2011 το Ναυτικό Μουσείο με χειροποίητα ξύλινα ομοιώματα καραβιών, δωρεά του δημιουργού τους Νίκου Θάνου «Μορίνα».

Αργυροεπένδυτοι σταυροί αγιασμού

Το Μουσείο λειτουργεί με δωρεάν είσοδο καθημερινά, από Δευτέρα έως Σάββατο, τις ώρες 09.00 π.μ.-01.00 μ.μ. και 06.00 μ.μ.-08.00 μ.μ.. Τις Κυριακές και τις αργίες είναι κλειστό. Πληροφορίες στα τηλ.: 26450-21305 και 26450 21105.

Ο ξύλινος σταυρός που είχε κλαπεί από τη Μονή της Κόκκινης Εκκλησιάς

Όπως σημειώνει στον καλαίσθητο οδηγό του Μουσείου ο Ηγούμενος της Μονής, Αρχιμανδρίτης Νικηφόρος, σκοπός της δημιουργίας του Μουσείου δεν ήταν μόνο να συγκεντρωθούν τα διάφορα κειμήλια σε ένα εκθεσιακό χώρο, να έχουν δηλαδή μόνο μουσειακό χαρακτήρα, αλλά και η συντήρησή τους. Επίσης, η διάσωσή τους από τη μακροχρόνια φθορά, τους κινδύνους κλοπής -ένα «σπορ» που άκμασε, δυστυχώς, και μεταξύ συντοπιτών μας πριν κάποια χρόνια-, και η δημιουργία ενός παιδαγωγικού – εκπαιδευτικού κέντρου που θα παρέχει ιδιαίτερα στις νέες ηλικίες τη δυνατότητα της μυήσεως στην ιστορική και πνευματική πορεία της εκκλησιαστικής τέχνης στη Λευκάδα.

Βημόθυρο από τη Μονή του Αγίου Γεωργίου Σκάρων με παράσταση του Νυμφίου

Κι ο σκοπός αυτός -της συντήρησης και της διάσωσης- έχει επιτευχθεί, κρίνοντας από τα εκθέματα που προέρχονται από την ιδιαίτερη πατρίδα μας, τα Κολυβάτα Αλεξάνδρου και δη το ιστορικό μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου των Σκάρων, παρότι είχαμε εκφράσει πριν κάποια χρόνια διαφορετική άποψη, θεωρώντας τότε ότι οι εικόνες θα έπρεπε να βρίσκονται στο φυσικό τους χώρο. Όλα αυτά όμως θα είχαν καταστραφεί ή θα είχαν λεηλατηθεί όπως συνέβη στο παρελθόν και με τόσα πολλά άλλα.

Βημόθυρο από τη Μονή του Αγίου Γεωργίου Σκάρων με τον Άγιο Αθανάσιο, έργο του Ανδρέα Μπέτζου (1811)

Εικόνες από το δωδεκάορτο του τέμπλου του καθολικού της Μονής του Αγίου Γεωργίου Σκάρων

Στο Μουσείο εκτίθενται σήμερα, άριστα συντηρημένα, από το καθολικό του μοναστηριού, τα τρία βημόθυρα του τέμπλου: Ο Άγιος Κύριλλος από τη βόρεια θύρα του Ιερού, ο Άγιος Αθανάσιος από τη νότια θύρα του Ιερού, έργα του Ανδρέα Μπέτζου από το 1811, και η θύρα της Ωραίας Πύλης με την παράσταση του Νυμφίου, δύο δεσποτικές εικόνες, της Θεοτόκου και του Χριστού, έργα ίσως του Ιωάννη Ρούσσου, καθώς και πέντε-έξι εικόνες από το δωδεκάορτο του τέμπλου. Επίσης, στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο με τα χειρόγραφα και τα παλαίτυπα βρίσκεται το Βιβλίο των Ιερών Κανόνων του μοναστηριού με ενδιαφέρουσες «ενθυμίσεις».

Η σφραγίδα της Μονής των Αγίων Πατέρων Αλεξάνδρου που είχε κλαπεί

Όσον δε αφορά την ευρύτερη περιοχή του Αλεξάνδρου στο Μουσείο εκτίθενται επίσης η σφραγίδα της Μονής των Αγίων Πατέρων, που είχε κλαπεί και κατασχεθεί μετά από τη σύλληψη των ντόπιων αρχαιοκαπήλων τον Ιούνιο του 1979 στο Αντίρριο, εικόνες από το εκκλησάκι του Παντοκράτορα στη Σωτήρω Νικιάνας καθώς και μία εικόνα της Θεοτόκου του 16ου αιώνα, από τον ΙΝ της Παναγίας της Αλεξανδρίτισσας, δωρεά της οικογένειας Σέρβου, η οποία έχει υποστεί σημαντικές φθορές από το χρόνο.

Εικόνα της Θεοτόκου του 16ου αι. από την Παναγία την Αλεξανδρίτισσα, δωρεά οικογένειας Σέρβου

Όλα σχεδόν τα χωριά και η πόλη της Λευκάδας έχουν συνεισφέρει με εκθέματα από τις παλιές τους εκκλησίες, με τον κύριο όγκο των εκθεμάτων να αποτελούν έργα επτανήσιων και λευκαδίων ζωγράφων, κυρίως μεταβυζαντινές φορητές εικόνες και στοιχεία τέμπλων (δεσποτικές εικόνες, επιστύλια, θυρόφυλλα). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ποικίλα εκκλησιαστικά χειρόγραφα και παλαιότυπα από τη βιβλιοθήκη της ίδιας της μονής Φανερωμένης, με σπάνιες και παλαιές εκδόσεις ελλήνων και ξένων τυπογράφων των προεπαναστατικών και επαναστατικών χρόνων. Αξιόλογα είναι και τα ποικίλα έργα αργυροχοίας, κυρίως σταυροί αγιασμού, δισκοπότηρα, κανδήλες, δίσκοι, επενδύσεις εικόνων και ευαγγελίων. Τέλος, σημαντικό μέρος των εκθεμάτων αποτελούν ποικίλα άμφια και στοιχεία αρχιερατικών στολών, καθώς και μία αξιόλογη σειρά αντιμηνσίων που χρονολογούνται από το 18ο-19ο αιώνα.

Ένα από τα τελευταία αποκτήματα του Μουσείου (2019) – Εικόνα από το ναό της Υπαπαντής του Κυρίου Δραγάνου που είχε κι αυτή κλαπεί (Δωρεά Δραγανιτών και κυρίως οικογενειών Μελά)

Άλμπουμ με 44 φωτογραφίες
Για να δείτε το άλμπουμ σε ξεχωριστό παράθυρο κάντε κλικ στον τίτλο