Το Ζάλογγο: Όργανο του συλλόγου Ηπειρωτών, Κερκυραίων και Λευκαδίων Ανάφης

Η Ανάφη πέρασε στην Ιστορία ως ένας από τους πρώτους τόπους εξορίας, όπως λειτούργησε από το 1924 έως το 1943 και από το 1946 έως το 1948. Συγκεκριμένα, άρχισε να χρησιμοποιείται από το 1925 ως τόπος εξορίας μελών και στελεχών του ΚΚΕ, εργατών, αγροτών, νεολαίων και άλλων αγωνιστών. Ήταν μια περίοδος που εντάθηκε η καταστολή του αστικού κράτους ενάντια στο ΚΚΕ και στο εργατικό – λαϊκό κίνημα, με τη δικτατορία Πάγκαλου. Ο αριθμός των εξόριστων πολλαπλασιάστηκε μετά το «Ιδιώνυμο» της κυβέρνησης Βενιζέλου το 1929, που ποινικοποίησε την κομμουνιστική ιδεολογία και δράση. Στην αρχική δε περίοδο της δικτατορίας Μεταξά, στα χρόνια 1936 – 1938, οι εξόριστοι στην Ανάφη έφτασαν τους 750.

Ξεχωριστό κεφάλαιο της μαχητικότητας των εξόριστων, της απάντησης στον καταναγκασμό και στις απαγορεύσεις του αστικού κράτους, αποτέλεσαν οι παράνομες χειρόγραφες εφημερίδες που γράφονταν στην Ανάφη, όπως και σε άλλους τόπους εξορίας.

Στην Ανάφη εκδίδονταν «Το Δελτίο μας», όργανο της Ομάδας Συμβίωσης Πολιτικών Εξόριστων Ανάφης (ΟΣΠΕ), το οποίο το 1938 πήρε τον τίτλο «Αντιφασίστας», η «Πολιτική Επιθεώρηση», επίσης όργανο της ΟΣΠΕ, η «Εξόρμηση» των νεολαίων εξόριστων, το «Δελτίο», που αποτελούσε εσωκομματικό όργανο, η σατιρική «Νειότη» και τα «Καλλιτεχνικά Νέα». Επιπλέον, είχαν συγκροτηθεί Σύλλογοι Εξόριστων με βάση τον τόπο καταγωγής τους, οι οποίοι έβγαζαν κι αυτοί εφημερίδες: Τον «Μαχητή» των Αθηναίων – Πειραιωτών, τον «Ζάλογγο» των Ηπειρωτών, των Κερκυραίων και των Λευκαδιτών, κ.ο.κ.

Εξόριστοι από το καθεστώς του Μεταξά στην Ανάφη

Μεταξύ των Λευκαδιτών που είχαν εξοριστεί στην Ανάφη ήταν και ο παλαίμαχος κομμουνιστής Βασίλης Φίλιππας (Τάμπανος) που εκτελέστηκε την Πρωτομαγιά του 1944 στο Σκοπευτήριο Καισαριανής.

Ο Βασίλης Φίλιππας του Θεοδόση (Τάμπανος) γεννήθηκε στη Λευκάδα το 1893. Γόνος εύπορης οικογένειας. Τελείωσε το Γυμνάσιο στη Λευκάδα. Ασπάσθηκε από μικρός τις μαρξιστικές ιδέες. Ήταν από τους πρώτους κομμουνιστές στο νησί. Από το 1920 ακόμη μετέβαλε το σπίτι του σε σχολείο του Μαρξισμού.

Εξόριστοι κουβαλούν αστιβιές οι οποίες χρησιμοποιούταν ως καύσιμα για ψήσιμο στους φούρνους

Στέλεχος του ΚΚΕ. Από τους στυλοβάτες της οργάνωσης της Λευκάδας. Συνελήφθη το 1932 με το «ιδιώνυμο» – τίτλος του νόμου ήταν «Περί των μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών» που ψηφίστηκε μετά από πρόταση της κυβέρνησης Βενιζέλου (του γνωστού Εθνάρχη). Ο στόχος του ήταν η ποινικοποίηση των «ανατρεπτικών» ιδεών, ιδιαίτερα η δίωξη κομμουνιστών, αναρχικών και η καταστολή των συνδικαλιστικών κινητοποιήσεων. Ιδιώνυμο στη Νομική Επιστήμη ονομάζεται το έγκλημα εκείνο για το οποίο προβλέπονται ιδιαίτερες ποινές σε σχέση με τα εγκλήματα της γενικής κατηγορίας, όπου αυτό υπάγεται. Ο όρος από το 1929 απέκτησε πολιτική σημασία και σήμανε κάθε κατασταλτικό μέτρο που εφαρμόστηκε έως το 1974 και ποινικοποιούσε την υποστήριξη και διάδοση των κομμουνιστικών ιδεών . Δικάστηκε και εξορίστηκε στον Αη Στράτη. Εν τω μεταξύ είχε παντρευτεί και είχε έναν γιο.

Όταν τέλειωσε η εξορία του έμεινε στην Αθήνα και δούλεψε στη σύνταξη του «Ριζοσπάστη» μέχρι τον Αύγουστο του 1936 που ο δικτάτορας Μεταξάς έκλεισε την εφημερίδα. Τότε ήρθε ξανά στη Λευκάδα. Μέσα σε οκτώ μέρες πιάστηκε από την Ασφάλεια και κρατήθηκε μέχρι το Δεκέμβρη του 1936 στα κρατητήρια. Με απόφαση της Επιτροπής Ασφάλειας η δικτατορία Μεταξά – Γλύξμπουργκ τον εξόρισε επ΄ αόριστο στην Ανάφη. Από κει και πριν τελειώσει ο χρόνος της εξορίας του τον μετέφεραν στις φυλακές της Πύλου και από κει στην Ακροναυπλία. Εκεί τον βρήκαν οι Γερμανοί καταχτητές το 1941 αφού οι Γραικύλοι είχαν φροντίσει να τον παραδώσουν στους Γερμανούς, μαζί με όλους τους άλλους πολιτικούς εξόριστους, όταν υποδουλώθηκε η χώρα μας. Αυτοί τον κράτησαν για δύο ακόμη χρόνια στην Ακροναυπλία και τον μετέφεραν κατόπιν στο στρατόπεδο της Λάρισας. Τα τέλη του 1943 μεταφέρθηκε στις φυλακές Αφέρωφ και συνέχεια στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου.

Την Πρωτομαγιά του 1944 εκτελέστηκε με τους 200 κομμουνιστές, Ακροναυπλιώτες στην πλειοψηφία τους, στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Στην 20άδα τους έσυρε πρώτος το χορό. Είναι μέσα στους δυο-τρεις έξοχους αγωνιστές που ανάδειξε το μαρτυρικό νησί μας, καύχημα του Κόμματος και του Λαού.

(Με πληροφορίες από το βιβλίο «Ανάφη. Ένας Γολγοθάς της Λευτεριάς» του Νίκου Τζαμαλούκα, Σύγχρονη Εποχή, 2022).