Σαν σήμερα το 1948 συγκροτείται το Ανεξάρτητο Τάγμα Εύβοιας του ΔΣΕ, με διοικητή τον Θύμιο Καψή (Ανάποδο)
Αριστερά και κέντρο ο Θύμιος Καψής (Ανάποδος) και δεξιά ο Γιώργος Βλαχούτσικος (Ευβοιώτης)
Σαν σήμερα το 1948 συγκροτείται το Ανεξάρτητο Τάγμα Εύβοιας του ΔΣΕ, με διοικητή τον Θύμιο Καψή (Ανάποδο) και πολιτικό επίτροπο τον Γιώργο Βλαχούτσικο (Ευβοιώτη).
Η απόφαση για να σταλεί ένας λόχος από τις δυνάμεις του Αρχηγείου Ρούμελης στην Εύβοια είχε παρθεί, μάλλον, μέσα στον Αύγουστο του 1947. Αυτό φαίνεται στον 1ο τόμο του δίτομου βιβλίου του Γιώργη Βοντίσιου (Γούσια) («Οι αιτίες για τις ήττες, τη διάσπαση του ΚΚΕ και της ελληνικής Αριστεράς»), όταν γράφει:
«Την 1η Σεπτέμβρη στην έδρα μας έφτασε ο Σάββας Αργυρόπουλος, Γραμματέας της ΚΟ Εύβοιας. Μου έκανε γνωστό ότι το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ του ανέθεσε να περνάει αποστολές για το αντάρτικο μέσω Εύβοιας και ότι τη θέση του Γραμματέα της ΚΟ Εύβοιας ανέλαβε η Μαρία Μανουσάκη. Μας πληροφόρησε ότι στην Εύβοια έχουμε μια καλούτσικη οργάνωση. Μας είπε ότι ήρθε σε μας για να συννενοηθούμε και να βρούμε τον καλύτερο τρόπο για το πέρασμα των αποστολών [σ.σ. προφανώς εννοεί τις αποστολές από Αθήνα προς Ρούμελη μέσω Εύβοιας, για την αποφυγή των δυνάμεων του κυβερνητικού στρατού που ήταν πολύ μεγάλες στην κανονική διαδρομή].
Καταλήξαμε, μια και διαθέτει βενζινόπλοιο, μ΄ αυτό να περάσει το λόχο μας στην Εύβοια και τα καθήκοντα της παραλαβής και αποστολής των αποστολών θα αναλάβει η διοίκηση του λόχου Εύβοιας και να βοηθήσει το λόχο να επιβιβαστεί στο βενζινόπλοιο και να περάσει στην Εύβοια».
Το αντάρτικο επεκτάθηκε σε όλη την Εύβοια: Βόρεια, Βορειοκεντρική, Κεντρική. Και εδραιώθηκε. Ακόμα και στη Νότια που είναι στενή έκανε διεισδύσεις. Η επέκταση έγινε από την αρχή και χωρίς χρονοτριβή. Κι έτσι έδινε την εντύπωση ότι είχε μεγάλη δύναμη.
Αυξήθηκε όμως και η δύναμή του καταπληκτικά. Το μικρό σχετικά συγκρότημα των 55 ανδρών γρήγορα έγινε Τάγμα. Αθρόα ήταν προσέλευση από τα χωριά, αλλά και από τις πόλεις. Κατατάχτηκαν ΕΛΑΣίτες, Εφεδροελασίτες, ΕΠΟΝίτες και άλλοι αγωνιστές. Έρχονταν απολυθέντες εξόριστοι και φυλακισμένοι ή καταδιωκόμενοι στην Αθήνα. Ολοι εθελοντές! Επιστράτευση εδώ δεν έγινε.
Στις 5 Γενάρη 1948, στις Τσέργες, έγινε γενική συνέλευση όλων των ανταρτών, στην οποία συμμετείχαν κι αυτοί που ήρθαν από την Ρούμελη και εκείνοι που κατατάχτηκαν στην Εύβοια. Στη συνέλευση αποφασίστηκε η ίδρυση του Ανεξάρτητου Τάγματος Εύβοιας με την ακόλουθη διάρθρωση:
Διοικητής Τάγματος: Θύμιος Καψής (Ανάποδος), Ταγματάρχης
Πολιτικός Επίτροπος: Γιώργος Βλαχούτσικος (Ευβοιώτης), Λοχαγός
1ος Λόχος: Διοικητής Κώστας Θωμόπουλος, Λοχαγός
Πρώτη Διμοιρία: Διμοιρίτης Χρήστος Στεργιόπουλος
Δεύτερη Διμοιρία: Διμοιρίτης Αλέκος Ρίζος
2ος Λόχος: Διοικητής Γιάννης Τσάκαλος, Λοχαγός
Πρώτη Διμοιρία: Διμοιρίτης Βαγγέλης Ψυχογιός
Δεύτερη Διμοιρία: Διμοιρίτης Φάνης Γκερμπενής
Σύνδεσμος Τάγματος: Γρηγόρης Σγάγιας
Η δύναμη του τάγματος δεν ξεπέρασε τα 150 άτομα. Μαζί με τις βοηθητικές υπηρεσίες. Γυναίκες υπηρετούσαν στην Επιμελητεία και σε αναρρωτήρια. Πίσω στη Βλαχιά κυρίως, που ήταν «ελεύθερη περιοχή».
Το καλοκαίρι του ΄48, όταν όλες οι στρατιωτικές δυνάμεις του αντιπάλου είχαν σταλεί στο Γράμμο και η περιοχή Μαντουδιού ήταν ελεύθερη, οι αντάρτες κυκλοφορούσαν με αυτοκίνητα.
Τα λημέρια των ανταρτών ήτανε κατά κύριο λόγο στο Κανδήλι και στον Πηξαριά. Αλλά και σε όλα τα άλλα βουνά: Τελέθρι, Ξηρονόρος, Δίρφη, Έλυμπο. Εκκαθαριστικές έγιναν ορισμένες φορές. Δεν πέτυχαν τίποτα. Οι φαντάροι δεν έδειχναν προθυμία να συγκρουστούν με τους αντάρτες. Όπου περνούσαν άφηναν σημειώματα ενημερώνοντας τους αντάρτες προς τα πού κινούνται. Και επίσης άφηναν και διάφορα εφόδια. Ο οπλισμός του Τάγματος ήταν ελαφρύς. Μόνο μέχρι οπλοπολυβόλα. Ούτε πολυβόλα, ούτε όλμους. Ένα «πίατ» και μερικά μπαζούκας. Και νάρκες, που κατασκευάζονταν σε συνεργείο στη Βλαχιά. (Με εκρηκτικό υλικό από νάρκη βυθού γερμανική από την Κατοχή, που ξέβρασε το Αιγαίο).
Μάχες και συγκρούσεις υπήρξαν πολλές. Οι πιο σημαντικές στη Φτερίτσα, στη Στροφιλιά, στο Μίστρο, στις Κεχριές, στο Σταυρό Πηλίου, στο Βαρέλι κ. α. Και τα θύματα όχι λίγα. Η επαφή με τη 2η Μεραρχία Διαμαντή σχεδόν ανύπαρκτη. Γινόταν αραιά με αποστολές συνδέσμων με βάρκες από Λοκρίδα, Πελασγία και Πήλιο. Ασύρματος δε λειτούργησε, λόγω έλλειψης μπαταριών. Το Τάγμα της Εύβοιας ήταν «πολιορκημένο από στεριά και θάλασσα». Οπως και τα άλλα νησιά. Και με την τροπή που πήραν τα πράματα καταδικασμένο!..
Και η Εύβοια στον Εμφύλιο έπαθε πολλά και πλήρωσε βαρύ φόρο αίματος… Εξοντώνονταν ανελέητα δεκάδες μαχητές του ΔΣΕ. Εκατοντάδες και χιλιάδες πολίτες του Αριστερού Κινήματος. Και άλλοι πατριώτες. Το Στρατοδικείο Χαλκίδας -ένα από τα πιο αιματοβαμμένα- δεν ήξερε άλλη ποινή από το θάνατο. Πρόεδρος ταγματασφαλίτης. Κάθε αυγή έστελνε αμέτρητα παλικάρια και κοπέλες στα αδηφάγα εκτελεστικά αποσπάσματα. Αυτά τα καθοδηγούσαν, επιλεκτικά, ταγματασφαλίτες αξιωματικοί.
Στις εκατόμβες μέλη της ΚΕ του ΚΚΕ: Ο Δημήτρης Μπακόλας από τηνΕυρυτανία, πέθανε στα βασανιστήρια στην Αιδηψό. Ο Στέργιος Ιωάννου, από το Μπράλλο εκτελέστηκε. Ο Μήτσος Καπόλος σκοτώθηκε σε κλοιό στο Κλιμάκι. Ο παλαίμαχος κομμουνιστής Τάκης Φίτσιος, φίλος και συνεργάτης του Άρη και δημοσιογράφος του «Ριζοσπάστη» καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε. Η νεαρή αγωνίστρια Αλίκη Τσουκαλά, αρνήθηκε να αποκηρύξει τις ιδέες της, καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε. Ο καπετάν – Γιάννης Χριστοφορίδης, που πέρασε με το καϊκι του τους αντάρτες από το Βαθύκοιλο Πελασγίας στην Εύβοια, εκτελέστηκε. Και η γυναίκα του, με 4 ορφανά, έπεσε στον Ευβοϊκό και πνίγηκε.
Τα βασικά στελέχη του Τάγματος είχαν φριχτό τέλος.
Ο λοχαγός Γιάννης Τσάκαλος, από Στυλίδα, τραυματίας, εκτελέστηκε επιτόπου και αποκεφαλίστηκε. Ο λοχαγός Κώστας Θωμόπουλος, απ΄ τη Μιτζέλα Αλμυρού, τραυματίας, σε σπηλιά στην Αγιά Σοφιά, αυτοκτόνησε και αποκεφαλίστηκε. Οι διμοιρίτες Φάνης Γκερμπενής και Λάκης Παντίδας από Φθιώτιδα, αποκεφαλίστηκαν. Ο επίτροπος λόχου Νίκος Μαχαιράκος (Γαμβέτας) από Αϊ-Γιώργη, σταυρώθηκε στην πλατεία Ιστιαίας. Ο διμοιρίτης Οδυσσέας Δασκαλάκης, από Ευρυτανία, θάφτηκε μισοζώντανος. Τον Νίκο Σιμεωνίδη, απ΄ το Περιστέρι Αθήνας, τον έριξαν στα λυκόσκυλα, που τον κατασπάραξαν… Δεν έχει τέλος ο μακάβριος κατάλογος. Τα μαρτύρια των αγωνιστών θυμίζουν «Κόλαση του Δάντη». Ο λοχαγός Γιώργης Δημόπουλος, που επέζησε έμεινε 20 χρόνια παράνομος και πιάστηκε επί χούντας. Οι ελάχιστοι άλλοι που επέζησαν βασανίστηκαν στα κρατητήρια κι έρεψαν για χρόνια στις φυλακές.
O Βλαχούτσικος νεκρός στην πλατεία της εκκλησίας στη Λίμνη
Στις 28 Σεπτέμβρη ΄49 έπαψε να χτυπά η γενναία καρδιά του Πολιτικού Επιτρόπου του Τάγματος, Γιώργη Βλαχούτσικου (Ευβοιώτη). Πήγε δολοφονημένος από έμπιστό του αντάρτη, χωριανό του. Ηταν Τετάρτη μετά τα μεσάνυχτα. Τον πήρε ο στρατός. Τον μετέφεραν στη γενέτειρά του, τη Λίμνη. Μισοπεθαμένο τον σταύρωσαν. Και τον ακούμπησαν στο άγαλμα του Γοβγιού. Χωρίς να ξέρουν ότι επιθυμία του ήταν, όπως έλεγε: «Αν είμαι τυχερός, θα σταθώ δίπλα στον Αγγελή Γοβγιό»… Ήταν ωραίος άντρας. Κανονικό ανάστημα, μελαχρινός, δασύτριχος, πανέξυπνος, ποδάρι γρήγορο, στις πορείες συνήθιζε να λέει συχνά: «Βαδίστε γρήγορα. Βαδίστε γρήγορα». Ανθρωπος μεγάλης αντοχής. Και προπαντός πιστός στον αγώνα και σταθερός στην ιδεολογία μας. Στην Κατοχή ήταν καπετάνιος του Εφεδρικού ΕΛΑΣ στη Β. Εύβοια.
Το «σταύρωμα» δεν ξέρω αν εφαρμόστηκε αλλού. Στην Εύβοια πάντως, για τα πιο σημαντικά πρόσωπα, το ΄χαν στην ημερήσια διάταξη.
O Ανάποδος σταυρωμένος στην πλατεία αγοράς στη Χαλκίδα
Εκείνες τις μαύρες και θλιβερές μέρες και νύχτες του φθινοπώρου του ΄49, που ο θάνατος ενέδρευε κάθε στιγμή και σε κάθε βήμα, έπεφτε δολοφονημένος, από κακό βόλι αντάρτη (που έσωσε το τομάρι του) κι ο αρχηγός των ανταρτών. Ο θρυλικός καπετάν Ανάποδος. Ηταν 5 Νοέμβρη του ΄49. Σάββατο μεσημέρι. Ωρα 2:30. Μέρα συμβολική. Συμπλήρωνε στο νησί ακριβώς δύο χρόνια.
Ο Θύμιος Καψής ήταν σωστός σε όλα. Ισχυρή προσωπικότητα, με μόρφωση και γνώσεις, πολιτικές προπάντων αλλά και στρατιωτικές ικανότητες. Κι ένα χαρακτήρα αδαμάντινο και με όλα τα χαρίσματα και τις αρετές. Το «ανάποδο» όνομα ήταν παρατσούκλι στο γυμνάσιο του Δαδιού (του το κόλλησαν οι συμμαθητές του γιατί στις συζητήσεις και στα παιχνίδια πήγαινε κόντρα). Στον ΕΛΑΣ του το θύμισαν, το δέχτηκε σαν ψευδώνυμο και το τίμησε.
Ήταν 29 χρονών. Γεννήθηκε στη Δρυμαία (Γλούνιστα) της Λοκρίδας το 1920. Ενα χωριό που συνέβαλε και αυτός να γίνει «κόκκινο» στην Κατοχή και το είπανε «Μόσχα». Από γονείς ευκατάστατους. Τους έκανε αγωνιστές. Ο πατέρας του βασιλικός οργανώθηκε στο ΕΑΜ, βγήκε και στο ΔΣΕ κι ύστερα στην πολιτική προσφυγιά.(«Μωρέ γιέμ΄ καλά τα λες, έλεγε ο μπάρμπα – Ταξιάρχης. Αλλά εμένα δε με γελάς. Πίσω απ΄ το ΕΑΜ είναι το ΚΚΕ». Γέλαγε ο Θύμιος). Η αδελφή του η Ευσταθία, μαχήτρια στο ΔΣΕ στη Ρούμελη με τον Διαμαντή κι ύστερα για πολλά χρόνια στη φυλακή. Η μάνα του, η θεια-Ασήμω, στις φυλακές Πάτρας…
Στο γυμνάσιο ο Θύμιος άριστος μαθητής. Το άρχισε στην Αμφίκλεια (Δαδί) και το τέλειωσε στη Λάρισα. Στο γυμνάσιο πρέπει να μυήθηκε στην επαναστατική ιδεολογία. Στη Λάρισα πρέπει να ήταν μέλος της ΟΚΝΕ. Το 1939-41 φοιτητής στο πανεπιστήμιο, στη Νομική. Τότε πρέπει να έγινε μέλος του ΚΚΕ. Αντάρτης στον Παρνασσό αρχές του ΄43. Κοντά στον Διαμαντή, συναγωνιστής και μαθητής του. Από τα ηγετικά στελέχη του ΕΛΑΣ στην Αττικοβοιωτία.
Στα «Δεκεμβριανά», με το 2ο σύνταγμα, που είναι πολιτικός, πιάνεται από τους Άγγλους. Κρατείται στο Χασάνι (Ελληνικό). Δραπετεύει με μια ομάδα. Το ΄46 πολιτικός στο Αρχηγείο Φθιωτιδοφωκίδας του ΔΣΕ. Γλιτώνει απ΄ τον κλοιό στην Γκιώνα, όπου σκοτώθηκαν ο Κωστούλας κι ο Καραλίβανος. Υστερα στο αρχηγείο Παρνασσίδας με τον Διαμαντή. Στη συνέχεια καπετάνιος στο τάγμα Καλλιδρόμου. Και τέλος στην Εύβοια. Επιλογή κατάλληλη για άνθρωπο πιστό, σταθερό, αισιόδοξο, πνευματώδη, παλικάρι, αγαπητό στο λαό και στους αντάρτες. Από στόφα ηγέτη. Και με γερά νεύρα. Ικανό να αντέξει σε όλα. Και για την υπέρτατη θυσία.
Όταν τους έφερε στο λημέρι ο δολοφόνος του, έπνεε τα λοίσθια. Κι οι «σταυρωτήδες» τον σταύρωσαν σε ξύλινη σκάλα. Που την έστησαν στην πλατεία της Χαλκίδας. Και διαφήμισαν το «κατόρθωμά» τους! Τον σταύρωσαν. Κι απάνω απ΄ το κεφάλι του κρέμασαν μια πινακίδα που έγραφε:
«ΙΔΟΥ ΤΟ ΤΙΜΗΜΑ ΤΗΣ ΠΡΟΔΟΣΙΑΣ».
Έρμε Θύμιο! Τι σού ΄ταν γραφτό…».
(Πηγή:
– «Θύμιος Καψής (Ανάποδος): Κομμουνιστής λαϊκός ηγέτης της Ρούμελης και της Εύβοιας», Επιτροπή Περιοχής Ανατολικής Στερεάς και Εύβοιας του ΚΚΕ, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2020
– «Εγραψαν ιστορία – Αποσπάσματα από την ομιλία του Γιώργη Μωραΐτη», Ριζοσπάστης, 3 Νοέμβρη 1998.)
