Τα πέταλα των αλόγων και των γαϊδάρων

Υπήρχαν δύο ειδών πέταλα, εκείνα που κάλυπταν ολόκληρο το πέλμα του ζώου που ήταν και τα πιο συνηθισμένα και τα άλλα που είχαν σχήμα ύψιλον –«υ»– και στα μέρη μας τα έλεγαν «γαλλικά». Τα πρώτα τα βρίσκει κανείς ακόμη μέχρι σήμερα στα παλιά μονοπάτια που πηγαινοέρχονταν τα ζώα. Τα έτοιμα πέταλα που πουλιούνταν στα μπακάλικα είχαν διαφορετικά νούμερα, ήταν δηλαδή διαφορετικού μεγέθους, ανάλογα με το ζώο για το οποίο προορίζονταν.

Σκοπός των πετάλων ήταν να προστατεύουν την οπλή από τη φθορά που προκαλείται από το περπάτημα σε σκληρά εδάφη, τις πέτρες ή τα βουνά, και να βελτιώνουν την ισορροπία και τη σταθερότητα του ζώου. Η διαδικασία τοποθέτησης των πετάλων λέγεται πετάλωμα και γινόταν από τον πεταλωτή, έναν ειδικό τεχνίτη που υπήρχε σε κάθε χωριό.

Τα άλογα χρειάζονταν συχνό πετάλωμα για να προστατεύονται οι οπλές τους. Τα πέταλα τους ήταν ελαφρώς κυκλικά, κατασκευασμένα από σίδερο ή ατσάλι, και καρφώνονταν με ειδικά καρφιά (πεταλόκαρφα) που δεν προκαλούν πόνο, αφού η οπλή είναι σκληρή σαν νύχι. Στην παράδοση, το πέταλο του αλόγου θεωρείται φυλαχτό τύχης. Πολλοί τοποθετούν ένα πέταλο πάνω από την πόρτα του σπιτιού, με τα άκρα στραμμένα προς τα πάνω, ώστε να «μαζεύει» την τύχη και την ευλογία.

Ο γαϊδαρος, είχε διαφορετικό τύπο πετάλου. Τα πέταλα του ήταν πιο μικρά και παχύτερα, προσαρμοσμένα στα ανώμαλα και πετρώδη εδάφη των ελληνικών νησιών και της υπαίθρου. Ο γάιδαρος, ανθεκτικός και υπομονετικός, σπάνια χρειαζόταν συχνό πετάλωμα, αλλά όταν γινόταν, ήταν για να προστατευθεί από τραυματισμούς στις μακριές μετακινήσεις ή στις μεταφορές φορτίων.

Το πετάλωμα δεν ήταν ποτέ μια απλή εργασία. Ο πεταλωτής έπρεπε να έχει γνώση και εμπειρία. Έπρεπε να διαμορφώσει το κάθε πέταλο ξεχωριστά, ανάλογα με το ζώο, το βάρος του και το είδος του εδάφους. Η διαδικασία περιλάμβανε: Καθάρισμα της οπλής, προσαρμογή του πετάλου στο σχήμα της, κάρφωμα με προσοχή, έλεγχο για σωστή ισορροπία Ήταν, με λίγα λόγια, μια παραδοσιακή τέχνη, που περνούσε από γενιά σε γενιά.

Τα πέταλα των γαϊδάρων και των αλόγων δεν ήταν απλώς εργαλεία προστασίας· ήταν κομμάτι της ιστορίας, της αγροτικής ζωής και της παράδοσης του τόπου μας. Μέσα από αυτά, αντικατοπτρίζεται η αρμονική σχέση του ανθρώπου με τα ζώα που τον συντρόφεψαν, τον βοήθησαν να δουλέψει τη γη και να προοδεύσει. Ακόμα και σήμερα, ένα παλιό πέταλο που θα βρεις στο δρόμο, δεν είναι απλώς ένα σίδερο — είναι ένα μικρό απομεινάρι μιας εποχής όπου ο άνθρωπος και το ζώο πορεύονταν μαζί.

(Τα πέταλα στις φωτογραφίες δεν έχουν χρησιμοποιηθεί)