Ο συγχωριανός μας κομμουνιστής αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης και του Δημοκρατικού Στρατού Τάσος Μανωλίτσης

Ο συγχωριανός μας κομμουνιστής αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης Τάσος Μανωλίτσης γεννήθηκε το 1925 στο χωριό Μαυρογιαννάτα της πρώην κοινότητας Αλεξάνδρου. Κατάγονταν από αγροτική οικογένεια. Μετά το δημοτικό έμεινε στο χωριό. Όταν ήρθε η Κατοχή ήταν 16 χρόνων. Από τις πρώτες ακόμη μέρες της κατοχής ο Λευκαδίτικος λαός αρχίζει να συζητά και να ανταλλάσει απόψεις, για να αντιπαρατεθεί ενάντια στους κατακτητές. Στην προσπάθεια αυτή αποφασιστικό ρόλο θα παίξει ο παλαίμαχος κομμουνιστής Στάθης Ζαβιτσάνος (Σταθιός) που κατώρθωσε να δραπετεύσει από τη Φολέγανδρο όπου ήταν εξόριστος και να γυρίσει το Μάη του 1941 στο νησί. Το καλοκαίρι του ίδιου χρόνου εμφανίζεται ο πρώτος ένοπλος αντιστασιακός Λευκαδίτης, ο θρυλικός Πάνος Γιαννούλης. Στην προσπάθειά του να βγάλει μια γραφομηχανή έξω από την πόλη της Λευκάδας ο Γιαννούλης συγκρούεται με μια ιταλική περίπολο, που θέλησε να του κάνει έρευνα, σκοτώνοντας με το πιστόλι του έναν Ιταλό και τραυματίζοντας δεύτερο. Ο ίδιος κατώρθωσε να διαφύγει. Αυτό ήταν το πρώτο αιματηρό επεισόδιο στο νησί που αναπτέρωσε το ηθικό του λαού. Στα μέσα περίπου του ’42 η ΕΑΜική Αντίσταση στη Λευκάδα συγκροτεί την πρώτη ένοπλη ΕΛΑΣίτικη ομάδα με καπετάνιο τον Πάνο Γιαννούλη.

Ο Τάσος Μανωλίτσης ήταν ένα από τα εφτά μέλη αυτής της πρώτης ομάδας. Από κει και πέρα συμμετέχει στον ηρωικό ένοπλο αντιστασιακό αγώνα του ΕΛΑΣ ως το τέλος. Πάντα δίπλα στον καπετάνιο Πάνο Γιαννούλη. Χάρος ήταν το ψευδώνυμό του στον τακτικό ΕΛΑΣ. Παίρνει μέρος σε 44 συνολικά μεγάλες και μικρές μάχες με τον κατακτητή και τους συνεργάτες του διακρινόμενος για τον ηρωισμό και την αντοχή του. Μεταξύ αυτών στη μεγάλη μάχη της Αμφιλοχίας ως καπετάνιος της ανταρτοεπονίτικης ομάδας του 1ου Λόχου του ΙΙΙ Τάγματος του 2/39 Συντάγματος, στην ενέδρα στο σιδηροδρομικό σταθμό του Αιτωλικού, στη μάχη της Γουρίτσας κ.ά.

Ο Τάσος Μανωλίτσης αναγκάζεται μετά την απελευθέρωση, εξαιτίας της τρομοκρατίας και των διωγμών σε βάρος των αγωνιστών που συμμετείχαν στο ΕΑΜικό κίνημα, να ξαναβγεί στην παρανομία. Βρίσκεται και πάλι με μερικούς ακόμη συντρόφους του στο πλευρό του επίσης διωκόμενου καπετάνιου Γιαννούλη. Η ομάδα των παράνομων αγωνιστών μεγαλώνει με τον καιρό και το 1947 είναι μια αξιόλογη μονάδα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ) στη Λευκάδα. Την περίοδο 1946-1947 ιδρύεται το Αρχηγείο Ξηρομέρου-Λευκάδας του ΔΣΕ με αρχηγό τον Πάνο Γιαννούλη. Ο Τάσος Μανωλίτσης είναι επικεφαλής της ομάδας ασφαλείας του Αρχηγείου.

Στις αρχές του 1947 το μεγαλύτερο τμήμα της ομάδας του Γιαννούλη περνά στο Ξηρόμερο, κατόπιν εντολής του Γενικού Αρχηγείου του Δημοκρατικού Στρατού, με σκοπό τη δημιουργία αντάρτικου κινήματος στην περιοχή. Το τμήμα Γιαννούλη ενώθηκε με μια μικρή ομάδα που βρίσκονταν εκεί. Οι αντάρτες έχουν να αντιμετωπίσουν απαρχής ισχυρές δυνάμεις του κυβερνητικού στρατού ΜΑΥδες και χωροφύλακες. Κοντά στο χωριό Παλιάμπελα συγκρούονται με τις δυνάμεις αυτές, όπου συλλαμβάνεται αιχμάλωτος ο σύνδεσμος τους με το Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ, ο οποίος υποκύπτοντας στα βασανιστήρια αποκαλύπτει στον εχθρό όλο το σχέδιο δράσης των ανταρτών. Οι αντάρτες υποχρεώνονται να χωριστούν σε μικρές ομάδες, από τις οποίες η μία ξαναπέρασε στη Λευκάδα, ενώ οι άλλες παρέμειναν στην Ακαρνανία. Μια από αυτές υπό τον Γιαννούλη, στην προσπάθειά της να αποφύγει ένα κυβερνητικό απόσπασμα, έφτασε στο Άκτιο (Πούντα) και πρόβαλε άμυνα μέχρι τέλους. Ο Γιαννούλης έχασε τη ζωή του στην τελική προσπάθεια να διαφύγει με καΐκι μαζί με δύο συντρόφους του. Οι σύντροφοί του αυτοί ήταν ο Τάσος Μανωλίτσης και ο ανηψιός του Γιώργος Μανωλίτσης που αιχμαλωτίστηκαν.

Στη μάχη αυτή της Πούντας σκοτώθηκαν ο δάσκαλος Γεράσιμος Θερμός (Τιλίλας), ο Ζώης Παπαδόπουλος, ο Κώστας Ζακυνθινός (Ρέντζος), ο Τάσος Θωμά Μανωλίτσης (Βρακάς) και ο Νίκος Γαζής (Παπλαγιάννης). Ο πολιτικός επίτροπος της ομάδας Ζώης Κούρτης (Φασόλιας), τραυματίστηκε σε συμπλοκή -αφού υποδείχτηκε μετά από προδοσία, όπως λέγεται, η θέση όπου βρισκόταν- και αυτοκτόνησε  κοντά στο χωριό Νικιάνα για να μην αχμαλωτιστεί από τους διώκτες του. Μια βδομάδα μετά τη μάχη του Ακτίου εκβράστηκε στην παραλία της Γύρας το πτώμα του Πάνου Γιαννούλη. Ο λαός της Λευκάδας, παρά την τρομοκρατία που επικρατούσε θρήνησε τον καπετάνιο του. Πάνω από δύο χιλιάδες πολίτες συμμετείχαν στην κηδεία του.

[Φωτογραφία ανταρτών του 2/39 Συντάγματος του ΕΛΑΣ στην Αμφιλοχία, μετά τη Βάρκιζα, την ημέρα παράδοσης των όπλων τους. Είναι όλοι τους Λευκαδίτες. Διακρίνεται πρώτος από αριστερά καθιστός ο Τάσος Μανωλίτσης (Χάρος). Πηγή: Πανταζής Ν. Παπαδάτος, «Ήρωες και Μάρτυρες της Λευκάδας», Αθήνα 1982, Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».]

Να πως έχει περιγράψει ο ίδιος ο Τάσος Μανωλίτσης σε γραπτό του τις τελευταίες στιγμές με τον καπετάνιο Πάνο Γιαννούλη μετά τη μάχη στην Πούντα όπου και διαλύθηκε η ομάδα τους: «Στην προσπάθειά μας να αποφύγουμε τους διώκτες μας ο Πάνος Γιαννούλης, εγώ και ο ανηψιός μου ο Γιώργος πέσαμε στη θάλασσα έχοντας τον Γιώργο πάνω σε μια σχεδία από καλάμια, επειδή δεν ήξερε μπάνιο. Μετά από 17 ώρες, κι ενώ παρά λίγο να πνιγούμε, πέσαμε πάνω σε κυβερνητικά αποσπάσματα. Στην άνιση συμπλοκή που ακολούθησε σκοτώθηκε ο Πάνος Γιαννούλης, εγώ τραυματίστηκα και μαζί με τον ανηψιό μου Γιώργο πιαστήκαμε αιχμάλωτοι. Καταδικάστηκα σε θάνατο από το Στρατοδικείο σκοπιμότητας, γιατί δεν αποκήρυξα το λεγόμενο παιδομάζωμα και τον Μάρκο Βαφειάδη. Κάθησα σχεδόν 16 χρόνια φυλακή και βγήκα το 1962».

Η χούντα τον ξαναθυμήθηκε το 1967 και τον στέλνει για άλλα 3,5 χρόνια φυλακή και εξορία, πρώτα στη Γιούρα και μετά στη Λέρο, γιατί σύμφωνα με το καθεστώς της εποχής οι κομμουνιστές: «Παρά τας συστάσεις και νουθεσίας, όπως παύσουν την εγκληματικήν δια την Ελλάδα δράσιν των, όχι μόνον ουδεμία μεταμέλειαν επιδεικνύουν, αλλ” αρνούνται να δηλώσουν, έστω και προφορικώς, ότι αφιέμενοι ελεύθεροι, δε θα αναμιχθώσιν εις παρανόμους ενεργείας, στρεφόμενοι κατά του κράτους της Δημοσίας Τάξεως και Ασφάλειας και ότι θα διάγουν φιλησύχως και νομιμοφρόνως…».

Ο Τάσος Μανωλίτσης, ο αταλάντευτος αυτός κομμουνιστής, πριν φύγει από τη ζωή, με τη συγκατάθεση της γυναίκας του Βασιλικής, δίνει όλα τα υπάρχοντά του στο κόμμα του, το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας, που τόσο πολύ αγάπησε. Μια ακόμα πράξη πίστης και αφοσίωσης. Γράφει στη διαθήκη του: «Όλη η ακίνητη περιουσία που έχω στη Λευκάδα να περιέλθει στο Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας, που έχει έδρα του τον Περισσό και Γενική Γραμματέα, σήμερα, την Αλέκα Παπαρήγα. Παράκληση και επιθυμία μου είναι να διατεθούν για την αγορά γραφείων της Κομματικής Οργάνωσης Λευκάδας και της Κομματικής Οργάνωσης Αιγάλεω. Εάν κάτι περισσέψει να δοθούν στο Παράρτημα της ΠΕΑΕΑ Λευκάδας για να φκιάσει δύο μνημεία, ένα στη Πούντα και ένα στον Άγιο Νικόλαο για τους πέντε εκτελεσμένους (…) Θέλω να θαφτώ στην Αθήνα. Μετά τρία χρόνια τα κόκαλά μου να μεταφερθούν στη Λευκάδα και να τοποθετηθούν ή στο νεκροταφείο του χωριού μου ή στο κτήμα μου στο Γαλανό. Θέλω να αγναντεύω τον Σκάρο, το βουνό που με φύλαξε στην Αγκαλιά του τα Πέτρινα Χρόνια (…) Όλα μου τα γραφτά να δοθούν στην ΚΟ Λευκάδας, καθώς και τα βιβλία μου. Τα παράσημά μου, φωτογραφίες κλπ. ενθύμια, να δοθούν, μετά το θάνατο της γυναίκας μου, στην ΚΟ Λευκάδας του ΚΚΕ. Τη δωρεά αυτή την κάνουμε η γυναίκα μου κι εγώ. Θέλω η γυναίκα μου να συνεχίζει να δίνει τη συνδρομή μου στην ΚΟ του Αγίου Σπυρίδωνα και στην επέτειο του θανάτου μου κάθε χρόνο να δίνει ένα ποσό στο «Ριζοσπάστη». Τη διαθήκη μου αυτή τη συνέταξα και την έγραψα ο ίδιος με τα χέρια μου και την υπογράφω στο τέλος της και επιθυμώ την πιστή εκτέλεσή της. Αθήνα 25.8.99″.

[Αϊτέ μου πέτα ελεύθερος και πήγαινε στο Σκάρο/ και πάντου μήνυμα πικρό μήνυμα λυπημένο/ Πες του αϊτέ μου πως έφυγε ο Τάσος Μανωλίτσης/ πήγε ταξίδι μακρυνό που γυρισμό δεν έχει… Ο τάφος του Τάσου Μανωλίτση στο νεκροταφείο του χωριού Νικιάνα Λευκάδας. ]

Πηγή:
Εφημερίδα «Ριζοσπάστης»
Πανταζή Ν. Παπαδάτος, Ήρωες και Μάρτυρες της Λευκάδας, Αθήνα 1982, Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»
Ζώης Τ. Κουτσαύτης, Η Εθνική Αντίσταση στη Λευκάδα (Ιταλική και Γερμανική κατοχή), Αθήνα 1991, Έκδοση ΠΕΑΕΑ Λευκάδας