Σφραγίδες των Δήμων της Λευκάδας που συστάθηκαν αμέσως μετά την Ένωση της Επτανήσου

Τις ψάχναμε εδώ και καιρό τώρα, τις σφραγίδες των παλιών δήμων και κοινοτήτων της Λευκάδας. Στα κουτουρού όμως, ρωτώντας εδώ κι εκεί, δεν βγάζεις άκρη…

Είχαμε βρει παλιότερα κάποιες σφραγίδες κοινοτήτων σε διάφορα έγγραφα, σε οίκους δημοπρασιών – τις είχαμε αναρτήσει το 2008 [ΕΔΩ], με τίτλο ανάρτησης «Παλιές σφραγίδες πρώην Κοινοτήτων της Επαρχίας Λευκάδας». Πως βρέθηκαν τώρα τα περισσότερα από τα έγγραφα αυτά σε οίκους δημοπρασιών; Τα συνηθισμένα. Λαθροχειρίες! Λίγα είναι τα αρχεία που έχουν κυριολεκτικά λεηλατηθεί; Εδώ, δεν πάει πολύ καιρός τώρα, κυκλοφορούσαν στη Νικιάνα ευρέως ενδεικτικά παλιών μαθητών του ιστορικού Δημοτικού Σχολείου Αλεξάνδρου. Αφού το αρχείο έτυχε να πέσει στα χέρια κάποιων που είχαν εσφαλμένα ορίσει τον εαυτό τους ως θεματοφύλακες της παράδοσης και της ιστορίας του τόπου μας! Τι να πει κανείς!

Σε κάθε περίπτωση είπαμε αυτή τη φορά να ξεκινήσουμε το ψάξιμο σωστά. Απευθυνθήκαμε στα Αρχεία Ν. Λευκάδας (Γ.Α.Κ. Λευκάδας), ένα θησαυροφυλάκιο γνώσης σε ό,τι έχει να κάνει με την τοπική ιστορία του νησιού μας. Συνιστούμε ανεπιφύλακτα στον κάθε Λευκαδίτη που αναζητά ψήγματα της τοπικής μας ιστορίας να μη διστάσει να περάσει την πόρτα του. Οι υπάλληλοι ευγενικοί, ενημερωμένοι, μέχρι υποχρεώσεως εξυπηρετικοί.

Δυστυχώς όμως στα ταξινομημένα ληξιαρχικά βιβλία των κοινοτήτων δεν υπάρχουν σφραγίδες. Άλλα έγγραφα κοινοτήτων, από την Ένωση και μετά, βρίσκονται στο στάδιο της ταξινόμησης. Η υπάλληλος, μια ειδική συνεργάτης των Αρχείων (δυστυχώς δεν συγκρατήσαμε το όνομά της), μας είπε να επανέλθουμε αργότερα, θα το έχει υπόψη της. Μας παρέπεμψε όμως στο βιβλίο του Ελευθερίου Σκιαδά: «Ιστορικό Διάγραμμα των Δήμων της Ελλάδος 1833-1912«, Αθήνα 1993, το οποίο αγνοούσαμε.

Το βρήκαμε. Που αλλού; Στη Χαραμόγλειο Βιβλιοθήκη, απ΄ όπου και αντιγράφουμε – Βρήκαμε επίσης και παραθέτουμε όλα τα αναφερόμενα σχετικά ΦΕΚ, για όσους θα ήθελαν ενδεχόμενα να εμβαθύνουν περισσότερο στο θέμα:

Ι. ΕΜΒΛΗΜΑ (ΣΦΡΑΓΙΔΑ):
Το έμβλημα της σφραγίδος καθορίστηκε με το Β.Δ. της 16ης Αυγούστου 1866 (ΦΕΚ 61/σελ. 402):
«… η σφραγίς του εν τη επαρχία Λευκάδος δήμου Λευκαδίων φέρη ως έμβλημα εν τω μέσω μεν “Πήγασον” , γύρωθεν δε τας λέξεις “δήμος Λευκαδίων…” » «… Πήγασος ο Βελερεφόντης. Εικών ληφθείσα εξ αρχαίων νομισμάτων»².

Χρησιμοποιήθηκαν οι δύο σφραγίδες που εικονίζονται με χρονολογική σειρά ανωτέρω.

ΙΙ. ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ – ΣΥΣΤΑΣΗ – ΕΞΕΛΙΞΗ:
Ο δήμος Λευκάδος (-ιων) σχηματίστηκε με το Β.Δ. της 8ης Ιανουαρίου 1866 (ΦΕΚ 9), «Περί δημοτικής διαιρέσεως της επαρχίας Λευκάδος». Κατατάχθηκε στη Β΄ τάξη με πληθυσμό 6.103 κατοίκους και έδρα τη Λευκάδα.

Αρχική σύσταση:
Λευκάς (4.395), Απόλπενα (240), Φρύνι (214), Καλλιγόνι (69), Τσουκαλάδες (478), Καρυώτες (256), Κατούνα (451).

Μεταγενέστερες προσαρτήσεις:
Αλυκαί Λευκάδος, Μονή Φανερωμένης, Λιμήν, Φρούριον.

ΙΙΙ. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ:

_____________________________
1. Το όνομα του Δήμου προήλθε από την ομώνυμη αρχαία πόλη
2. Συλλογή σφραγίδων ΕΛΙΑ τ. Β΄ σελ. 405
_____________________________

Ι. ΕΜΒΛΗΜΑ (ΣΦΡΑΓΙΔΑ):
Το έμβλημα της σφραγίδος καθορίστηκε με το Β.Δ. της 16ης Αυγούστου 1866 (ΦΕΚ 61/σελ. 402):
«… η σφραγίς του εν τη επαρχία Λευκάδος δήμου Απολλωνίων φέρη έμβλημα, εν τω μέσω μεν “κεφαλήν Σαπφούς” , γύρωθεν δε τας λέξεις “δήμος Απολλωνίων…” ». Βρέθηκε μόνον η εικονιζόμενη σφραγίδα και σύμφωνα με τη συλλογή σφραγίδων του ΕΛΙΑ «… μυθολογείται ότι εν τη νοτίω άκρα του δήμου υπήρχεν ακρωτήριον υπό το όνομα “Λευκάτας” » «εκ των εκείθεν λευκών πετρών.» «… ένθα και ναός του Απόλλωνος και ότι εκ της άκρας ταύτης επήδησεν η Βασίλισσα Σαπφώ προς εκπλήρωσιν νόμου ή εθίμου δια την πραγματοποίησιν του έρωτός της…»².

ΙΙ. ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ – ΣΥΣΤΑΣΗ – ΕΞΕΛΙΞΗ:
Ο δήμος Απολλωνίων σχηματίστηκε με το Β.Δ. της 8ης Ιανουαρίου 1866 (ΦΕΚ 9), «Περί δημοτικής διαιρέσεως της επαρχίας Λευκάδος». Κατατάχθηκε στη Β΄ τάξη με πληθυσμό 3.273 κατοίκους και έδρα το χωριό Άγιος Πέτρος.

Αρχική σύσταση:
Άγιος Πέτρος (979), Αθάνι (725), Δράγανον (439), Καμιλιό ή Κωμυλιόν (326), Δαμηλιάνη (804).

Μεταγενέστερες προσαρτήσεις:
Άγιος Βασίλειος, Μανάσι, Νικολή, Πόντι, Ρουπακιά, Φάρος Δουκάτου, Χορτάτα, Μονή Αγίου Νικολάου, Άγιος Ιωάννης, Άγιος Κήρυκας, Ιερά Μονή Κεφαλληνοί, Λευκάτα, Μέσα Βρύσις, Νικιανά, Μαραθιάς.

ΙΙΙ. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ:

_____________________________
1. Περί του ονόματος του δήμου βλ. τη σημείωση του εμβλήματος
2. Συλλογή σφραγίδων ΕΛΙΑ τ. Β΄ σελ. 406
_____________________________

Ι. ΕΜΒΛΗΜΑ (ΣΦΡΑΓΙΔΑ):
Το έμβλημα της εικονιζόμενης σφραγίδος καθορίστηκε με το Β.Δ. της 16ης Αυγούστου 1866 (ΦΕΚ 61/σελ. 402): «… η σφραγίς του εν τη επαρχία Λευκάδος δήμου Ελλομένου φέρη έμβλημα, εν τω μέσω μεν “Πρώραν πλοίου” , γύρωθεν δε τας λέξεις “δήμος Ελλομένου…” ».

ΙΙ. ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ – ΣΥΣΤΑΣΗ – ΕΞΕΛΙΞΗ:
Ο δήμος Ελλομένου σχηματίστηκε με το Β.Δ. της 8ης Ιανουαρίου 1866 (ΦΕΚ 9), «Περί δημοτικής διαιρέσεως της επαρχίας Λευκάδος». Κατατάχθηκε στη Γ΄ τάξη με πληθυσμό 1.769 κατοίκους και έδρα το χωριό Κατωχώρι.

Αρχική σύσταση:
Κατωχώρι (549), Χαραδιάτικα (169), Φτερνό (204), Πόρος (458), Άλατρον (147), Νεοχώρι (242).

Μεταγενέστερες προσαρτήσεις:
Άγιος Δημήτριος, Βλυχό.

Το Β.Δ. της 27ης Σεπτεμβρίου 1890 (ΦΕΚ 324), κατέταξε το δήμο Ελλομένου στη Β΄ τάξη με πληθυσμό 2.023 κατοίκους.

ΙΙΙ. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ:

_____________________________
1. Το όνομα του δήμου προήλθε από το αρχαίο φρούριο της Λευκάδος «Ελλόμενον».
_____________________________

Ι. ΕΜΒΛΗΜΑ (ΣΦΡΑΓΙΔΑ):
Το έμβλημα της εικονιζόμενης σφραγίδος του δήμου καθορίστηκε με το Β.Δ. της 16ης Αυγούστου 1866 (ΦΕΚ 61/σελ. 403): «… (ίνα) η σφραγίς του δήμου Εξανθείας φέρη ως έμβλημα, εν τω μέσω μεν “Δελφίνα” , γύρωθεν δε τας λέξεις “δήμος Εξανθείας…” ».

ΙΙ. ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ – ΣΥΣΤΑΣΗ – ΕΞΕΛΙΞΗ:
Ο δήμος Εξανθείας σχηματίστηκε με το Β.Δ. της 8ης Ιανουαρίου 1866 (ΦΕΚ 9), «Περί δημοτικής διαιρέσεως της επαρχίας Λευκάδος». Κατατάχθηκε στη Γ΄ τάξη με πληθυσμό 1.671 κατοίκους και έδρα το χωριό Επάνω Εξάνθεια.

Αρχική σύσταση:
Επάνω Εξάνθεια (496), Κάτω Εξάνθεια (322), Καλαμίτσι (737), Άγιος Νικήτας (116).

Με το Β.Δ. της 27ης Σεπτεμβρίου 1890 (ΦΕΚ 329) ο δήμος κατατάχθηκε στη Β΄ τάξη με πληθυσμό 2.043 κατοίκους.

ΙΙΙ. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ:

_____________________________
1. Το όνομα του δήμου προήλθε από τους ομώνυμους οικισμούς.
_____________________________

Ι. ΕΜΒΛΗΜΑ (ΣΦΡΑΓΙΔΑ):
Το έμβλημα της εικονιζόμενης σφραγίδος καθορίστηκε με το Β.Δ. της 16ης Αυγούστου 1866 (ΦΕΚ 61/σελ. 402): «… η σφραγίς του εν τη επαρχία Λευκάδος δήμου Ευγήρου φέρη ως έμβλημα, εν τω μέσω μεν “Κεφαλήν Ηρακλέους” , γύρωθεν δε τας λέξεις “δήμος Ευγήρου…” ».

ΙΙ. ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ – ΣΥΣΤΑΣΗ – ΕΞΕΛΙΞΗ:
Ο δήμος Ευγήρου σχηματίστηκε με το Β.Δ. της 8ης Ιανουαρίου 1866 (ΦΕΚ 9), «Περί δημοτικής διαιρέσεως της επαρχίας Λευκάδος». Κατατάχθηκε στη Β΄ τάξη με πληθυσμό 2.450 κατοίκους και έδρα το χωριό Σύβρος.

Αρχική σύσταση:
Σύβρος (425), Κοντάραινα (419), Βουρνικάς (355), Άγιος Ηλίας (438), Μαραντοχώρι (451), Εύγηρος (362), Όρμος Βασιλικής.

Μεταγενέστερες προσαρτήσεις:
Βασιλική, Σύβοτα, Μετόχια Αγίου Ιωάννου, Μετόχιο Ασωμάτων.

ΙΙΙ. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ:

_____________________________
1. Το όνομα του δήμου προήλθε από ομώνυμο χωριό.
_____________________________

Ι. ΕΜΒΛΗΜΑ (ΣΦΡΑΓΙΔΑ):
Το έμβλημα της εικονιζόμενης σφραγίδος καθορίστηκε με το Β.Δ. της 16ης Αυγούστου 1866 (ΦΕΚ 61/σελ. 402): «… η σφραγίς του εν τη επαρχία Λευκάδος δήμου Καρυάς φέρη ως έμβλημα τω μέσω μεν “Περιστερά” , γύρωθεν δε τας λέξεις “δήμος Καρυάς…” ».

ΙΙ. ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ – ΣΥΣΤΑΣΗ – ΕΞΕΛΙΞΗ:
Ο δήμος Καρυάς σχηματίστηκε με το Β.Δ. της 8ης Ιανουαρίου 1866 (ΦΕΚ 9), «Περί δημοτικής διαιρέσεως της επαρχίας Λευκάδος». Κατατάχθηκε στη Β΄ τάξη με πληθυσμό 3.275 κατοίκους και έδρα το χωριό Καρυά.

Αρχική σύσταση:
Καρυά (1462), Εγκλουβή (627), Βαυκερή (376), Πλατύστομα (214), Αλέξανδρος (596).

Μεταγενέστερες προσαρτήσεις:
Κολυβάτα, Νυδρί, Πηγαδησάνοι, Μονή Αγίου Γεωργίου, Μονή Ασωμάτων, Μονή Κόκκινης Εκκλησίας, Μονή Αγίου Ιωάννου, Ρεκατσινάτα.

Με το Β.Δ. της 22ας Φεβρουαρίου 1894 (ΦΕΚ 20), η Μονή Αγίου Γεωργίου του δήμου Καρυάς, η οποία είχε ενωθεί με την Μονή των Ασωμάτων, αποσπάσθηκε και αποτέλεσε ανεξάρτητη Μονή

ΙΙΙ. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ:

_____________________________
1. Το όνομα του δήμου προήλθε από την ομώνυμη κωμόπολη (Καρυά).
_____________________________

Ι. ΕΜΒΛΗΜΑ (ΣΦΡΑΓΙΔΑ):
Το έμβλημα της εικονιζόμενης σφραγίδος καθορίστηκε με το Β.Δ. της 16ης Αυγούστου 1866 (ΦΕΚ 61/σελ. 402): «… η σφραγίς του εν τη επαρχία Λευκάδος δήμου Σφακιωτών φέρη ως έμβλημα τω μέσω μεν “Ηρακλέα κρατούντα ρόπαλον” , γύρωθεν δε τας λέξεις “δήμος Σφακιωτών…” »².

ΙΙ. ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ – ΣΥΣΤΑΣΗ – ΕΞΕΛΙΞΗ:
Ο δήμος Σφακιωτών σχηματίστηκε με το Β.Δ. της 8ης Ιανουαρίου 1866 (ΦΕΚ 9), «Περί δημοτικής διαιρέσεως της επαρχίας Λευκάδος». Κατατάχθηκε στη Γ΄ τάξη με πληθυσμό 1.793 κατοίκους και έδρα το χωριό Λαζαράτα.

Αρχική σύσταση:³
Λαζαράτα (344), Σπανοχώρι (335), Πινακοχώρι (391), Κάβαλος (454), Ασπρογερακάτα και Βουνόν (239), Πρεμεντινού (181).

Μεταγενέστερες προσαρτήσεις:
Κουντουράτα.

Με το Β.Δ. της 27ης Σεπτεμβρίου 1890 (ΦΕΚ 324), ο δήμος Σφακιωτών κατατάχθηκε στη Β΄ τάξη, με πληθυσμό 2.334 κατοίκους.

ΙΙΙ. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ:

_____________________________
1. Το όνομα του δήμου προήλθε κατά το Ν. Πολίτη, (Τα ονόματα των δήμων, Εν Αθήναις 1899, σελ. 23) εκ λίμνης ή εκ ποταμού ή εκ όρους σπανιότερα δε εκ μνημείου της αρχαιότητος.
2. Συλλογή σφραγίδων ΕΛΙΑ τ. Β, σελ. 411.
3. Στον πίνακα του διατάγματος σχηματισμού του δήμου δεν αναφέρεται πληθυσμός κατά χωριό και συνοικισμό. Ο πληθυσμός που συνοδεύει τα χωριά της αρχικής συστάσεως του δήμου προέρχεται από την απογραφή του έτους 1879. Στην απογραφή το Πινακοχώριον και τα Κουντουράτα απεγράφησαν ενωμένα.
_____________________________

Ι. ΕΜΒΛΗΜΑ (ΣΦΡΑΓΙΔΑ):
Το έμβλημα της εικονιζόμενης σφραγίδος καθορίστηκε με το Β.Δ. της 16ης Αυγούστου 1866 (ΦΕΚ 61/σελ. 402): «… (ίνα) η σφραγίς του εν τη επαρχία Λευκάδος δήμου Ταφίων φέρη ως έμβλημα εν τω μέσω μεν “χίμαιραν” ² γύρωθεν δε τας λέξεις “δήμος Ταφίων…” ».

ΙΙ. ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ – ΣΥΣΤΑΣΗ – ΕΞΕΛΙΞΗ:
Ο δήμος Ταφίων σχηματίστηκε με το Β.Δ. της 8ης Ιανουαρίου 1866 (ΦΕΚ 9), «Περί δημοτικής διαιρέσεως της επαρχίας Λευκάδος». Κατατάχθηκε στη Γ΄ τάξη με πληθυσμό 775 κατοίκους και έδρα το Μεγανήσιον «Βαθύ».

Αρχική σύσταση:
Μεγανήσιον [Βαθύ (422)] Σπαρτοχώρι (353), και τα έρημα νησιά Σπάρτη, Σκορπίδι, Σκορπιός, Καστρί, Θηλιά, Πέταλα, Κοθρός, Μαδουρή, Χελώνη, Άγιος Νικόλαος.

ΙΙΙ. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ:

_____________________________
1. Το όνομα του δήμου προήλθε από το νησί Τάφος, του οποίου πρώτος οικιστής ήταν ο Ταφίος, γιος του Ποσειδώνος και της Ιπποθόης.
2. Χίμαιρα, μυθικό τέρας με κεφάλι λιονταριού, σώμα γίδας και ουρά δράκοντα.
_____________________________

Με το Β.Δ. της 17ης Δεκεμβρίου 1864 (ΦΕΚ2/1865) «Περί εφαρμογής και εν Επτανήσω του περί διοικητικής διαιρέσεως του Κράτους νόμου» σχηματίσθηκε ο νομός Λευκάδος «περιλαμβάνων την ομώνυμον επαρχίαν και την της Ιθάκης…»¹.

Έδρα του νομάρχη ορίσθηκε η Λευκάδα (άρθρο 5).

Ο νόμος ΡΜΓ΄ της 9ης Ιανουαρίου 1866 (ΦΕΚ 6), «Περί διοικητικής διαιρέσεως της Επτανήσου» επικύρωσε το Β.Δ. της 17ης Δεκεμβρίου 1864 ενώ συγχρόνως επέφερε τροποποιήσεις συμπεριλαμβανομένης της καταργήσεως του νομού Λευκάδος. Η επαρχία Λευκάδος προσαρτήθηκε στο νομό Κερκύρας και η επαρχία Ιθάκης προσαρτήθηκε στο νομό Κεφαλληνίας (άρθρο 3).

Με το νόμο ΒΧΔ της 6ης Ιουλίου 1899 (ΦΕΚ 136) «Περί διοικητικής διαιρέσεως του Κράτους», ανασυστάθηκε ο νομός Λευκάδος, αποτελούμενος από τις επαρχίες Λευκάδος και Ιθάκης. Έδρα του νομάρχου ορίσθηκε η «Λευκάς».

Ο νόμος ΓΥΛΔ΄ της 16ης Νοεμβρίου 1909 (ΦΕΚ 282/Α) «Περί διοικητικής διαιρέσεως του Κράτους» κατήργησε εκ νέου το νομό Λευκάδος. Η ομώνυμη επαρχία προσαρτήθηκε στο νομό Κερκύρας και η επαρχία Ιθάκης προσαρτήθηκε στο νομό Κεφαλληνίας.

Η επαρχία Λευκάδος ορίσθηκε μτ το Β.Δ. της 17ης Δεκεμβρίου 1864 (ΦΕΚ2/1865), ως επαρχία του νομού Λευκάδος.

Ο νόμος ΡΜΓ΄ της 9ης Ιανουαρίου 1866 (ΦΕΚ 6), «Περί διοικητικής διαιρέσεως της Επτανήσου», ανάμεσα στις επαρχίες του νομού Κερκύρας, περιέλαβε και την επαρχία Λευκάδος.

Με το Β.Δ. της 8ης Ιανουαρίου 1866 (ΦΕΚ 9), «Περί δημοτικής διαιρέσεως της επαρχίας Λευκάδος», σχηματίστηκαν οι οκτώ δήμοι της επαρχίας και ήταν οι εξής: 1. Λευκάδος (-ιων), 2. Σφακιωτών, 3. Καρυάς, 4. Εξανθείας, 5. Απολλωνίων, 6. Ευγήρου, 7. Ελλομένου και 8. Ταφίων.

Το Β.Δ. της 19ης Ιανουαρίου 1866 (ΦΕΚ 8), «Περί των εδρών των νομαρχιών και επαρχείων της Επτανήσου», όρισε ως έδρα του επάρχου Λευκάδος τη Λευκάδα.

Το Β.Δ. της 8ης Δεκεμβρίου 1869 (ΦΕΚ 4/1870), «Περί μετασχηματισμού των δήμων της Επτανήσου», διατήρησε τα όρια, τη σύσταση, την τάξη και την έδρα των οκτώ δήμων της επαρχίας Λευκάδος.

Με το νόμο ΒΧΔ΄ της 6ης Ιουλίου 1899 (ΦΕΚ 136) «Περί διοικητικής διαιρέσεως του Κράτους», ανασυστάθηκε ο νομός Λευκάδος και η επαρχία Λευκάδος αποτέλεσε επαρχία του ανασυσταθέντος νομού.

Ο νόμος ΓΥΛΔ΄ της 16ης Νοεμβρίου 1909 (ΦΕΚ 282/Α) «Περί διοικητικής διαιρέσεως του Κράτους», κατήργησε το νομό Λευκάδος και η ομώνυμη επαρχία υπάχθηκε ξανά στο νομό Κερκύρας.

_____________________________
1. Τα Ιόνια Νησιά αποδόθηκαν στην Ελλάδα και αναγνωρίστηκε η ένωσή τους με τη συνθήκη του Λονδίνου της 21ης Μαΐου 1864.
_____________________________

Πηγή: Ελευθέριος Σκιαδάς, Ιστορικό Διάγραμμα των Δήμων της Ελλάδος 1833-1912, Αθήνα 1993
____________________________________
Σχετικά:
Παλιές σφραγίδες πρώην Κοινοτήτων της Επαρχίας Λευκάδας
Πίναξ της εις Δήμους διαιρέσως της Επαρχίας Λευκάδος