Βουρνικάς Λευκάδας: «Μια ζωγραφιά απιθωμένη στις ολοπράσινες βουνοπλαγιές»*…

Με τις πλάτες του να ακουμπούν σε δύο υψώματα, στο Κοντράκι, αριστερά ως προς τον θεατή, και στη λοφοσειρά του ματωμένου Λαϊνακιού στα δεξιά (εδώ είχε λάβει χώρα τον Ιούνη του 1944 η επονομαζόμενη «Μάχη της Λευκάδας», με εκατόμβη θυμάτων, όχι τόσο στο πεδίο της μάχης αυτό καθαυτό, αλλά στα γεγονότα που ακολούθησαν), δίνουν στο Βουρνικά το σχήμα «υψηλού Οίκου». Μπροστά του το χωριό έχει άπλετη θέα προς τον όρμο της Βασιλικής και τον εύφορο κάμπο.

« ΄ΒΟΥΡΝΙΚΑ΄. Χωρίον του τέως Δήμου Ευγήρου, ύπερθεν του χωρίου Σύβρου, κείμενον, και εις τα πρανή οροσειράς παρουσιάζει το σχήμα υψηλού Οίκου. Και είνε περίεργον πως ο συνοικισμός εκείνος, ενίοτε, μαστίζεται υπό ελονοσίας!!… Κάτοικοι 319. Κυριαρχούν επίθετο Ψωμαδάκης. Έστιν ότε κατά τους προγενέστερους χρόνους της τοποθεσίας του.» (Παναγιώτης Θ. Κουνιάκης, «Η νήσος Λευκάς από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των καθ΄ ημάς: Ήθη-Έθιμα-Εξελίξις και Δράσις των πολιτικών αυτής ανδρών», 1928).

Στην στήλη των πεσόντων (1897-1941), στην μικρή πλατεία του χωριού με έναν αιωνόβιο πλάτανο στη μια άκρη της, διαβάζουμε ακόμη για τα επίθετα των κατοίκων του χωριού: Αντύπας, Αργυρός, Γραψόπουλος, Θεοχάρης, Κατωπόδης, Μήτσουρας, Πατήλας, Προκόπης, Προκοπίου, Φουρλάνος, Χαμοσφακίδης, Χρυσοβιτσάνος.

Εντύπωση προκαλούν για το μέγεθος του οικισμού οι πολλές εκκλησίες και τα ξωκλήσια που είναι διάσπαρτα στην περιφέρειά του και αποτελούν έντονο δείγμα της θρησκευτικότητας των κατοίκων. Ενοριακός ναός είναι ο Αη Στέφανος στην κορυφή του χωριού, που ανακατασκευάστηκε το 1995. Υπάρχουν ακόμη μέσα στο χωριό ο Άγιος Δημήτριος, η Παναγία η Φανερωμένη, χτισμένη το 1885, με υπόγειο νάρθηκα (πρόναο) που έχει δυστυχώς επιχωματωθεί και πιο δίπλα ο Άγιος Ιωάννης των Καραβιάδων, ιδιοκτησίας της οικογένειας Καραβία, που πρόσφατα περιγράψαμε, ο οποίος χρονολογείται στη μεσοβυζαντινή περίοδο, στο τέλος του 11ου με αρχές του 12ου αιώνα.

Έξω από το χωριό, στην μπασιά του, βρίσκονται ακόμη η Αγία Παρασκευή, η μοναδική με ρολόι στο καμπαναριό της, και η Παναγία η Παναγούλα, ένα μικρό εκκλησάκι απέναντι από το παλιό νταμάρι στην απόπληξη του Λαϊνακιού, στα όρια των πρώην Δήμων Ελλομένου και Απολλωνίων, ανοιχτή πληγή ακόμη στη Βουρνικιώτικη γη που δεν πρόκειται ποτέ να κλείσει.

Όπως αναφέρει ο Γιάννης Αθηνιώτης («Οδοιπορικό Λευκάδος», 1989) εδώ λέγεται πως ήταν χτισμένο τα περασμένα χρόνια με το όνομα Καλοκαιρινός το χωριό. Όπως γράφει, το νταμάρι «καμιά φορά φορά ξεθάβει ιστορίες προγόνων μακρινές. Φέρνει στο φως αλήθειες ξεχασμένες. Θαμμένες σε τάφους ιερούς. Κάρες προβάλλουνε, κόκκαλα, ποιος ξέρει ποιας ξεχασμένης εποχής». Δεν γνωρίζουμε αν κάποιοι βαθιοί λάκκοι στο περιφραγμένο πρόχειρα χώρο του νταμαριού, που είδαμε να έχουν ανοιχτεί παλιότερα και δεν μπορούσαμε να κατανοήσουμε τον σκοπό τους, έχουν να κάνουν με την ιστορία αυτή.

Για την περιοχή όμως αυτή, τα Καλοκαιρινά, η Βουρνικιώτισσα Βασιλική Μ. θυμήθηκε τους εξής στίχους, που μαρτυρούν ότι παλιότερα το χωριό ήταν πιο δασώδες από σήμερα:

Πέρα στα Καλοκαιρινά
του Καραμπίνη τα παιδιά
καμίνι βάλανε εμπρός
μα ο καιρός δεν είν΄ καλός.

Κι όμως θα τα βγάλουν πέρα
γιατί έχουν καθαρό αέρα
σαν δεν τους πιάσει το τσερλιό*
μ΄ εκειό το κρύο το νερό.

(* διάρροια, ευκοιλιότητα).

Στον οικισμό ανήκει επίσης το ιστορικό και πλούσιο κάποτε Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου στο Ροδάκι, αλλιώς ο Σερνικάρης, καθώς εκεί έτρεχαν να πάρουνε ευχές όσες γυναίκες δεν απόχταγαν αγόρια, το καθολικό του οποίου είναι χτισμένο πάνω σε αρχαίο δωρικό ναό, αφιερωμένο μάλλον στη Δήμητρα. Ψηλά στο λόφο βρίσκεται ακόμη στο βάθος μιας σπηλιάς το σπηλαιοκκλήσι του Αγίου Σάββα.

Ένα άλλο γνώρισμα του χωριού είναι οι πολλές βρύσες του (πηγές). Η Γάζαινα, στο πάνω μέρος του χωριού, προσεκτικά ανακαινισμένη επί δημαρχίας Γ. Λογοθέτη, χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα τόσο για τη λήψη πόσιμου νερού όσο και για το πότισμα των κήπων από το νερό που συλλέγεται σε μια δεξαμενή μπροστά από τη βρύση. Στο σημείο αυτό ανταλλάξαμε λίγες κουβέντες με τον 85χρονο Σταύρο Προκόπη, κάτοικο του χωριού, που τον συναντήσαμε να παίρνει νερό. Όπως μας είπε το νερό πηγάζει από το Κοντράκι και στην εποχή τη δικιά του το δημοτικό σχολείο είχε 65 περίπου μαθητές, ενώ σήμερα οι μόνιμοι κάτοικοι είναι καμιά ογδονταριά. Άλλες βρύσες είναι ο Μακρυθόδωρος, ο Μύρτινος, η Κλιματσά που την λένε και Νεραϊδοκόντρι, καθώς σύμφωνα με την παράδοση εδώ έστηναν χορό οι νεράιδες.

Να κλείσουμε τέλος το μικρό αυτό αφιέρωμα με την σημείωση ότι στο χωριό αυτό εκδόθηκε το 1927 από τον Πάνο Καταπόδη η εφημερίδα «Ελευθερία» που ήταν ως τότε η μόνη που είχε έδρα της χωριό. Η εφημερίδα όχι μόνο είχε συνδρομητές αλλά και πολλά φύλλα της αποστέλλονταν εν είδει «αγγελίας» για την προπαγάνδιση των ιδεών του εκδότη, που την έγραφε κιόλας εξ ολοκλήρου.

Ο Π. Καταπόδης, ένας «ιδιόρρυθμος αλλά πνευματώδης και περίεργος μέχρις ουτοπίας λόγιος», όπως τον περιγράφει ο Πανταζής Κοντομίχης, κάτω από το λογότυπο της εφημερίδας του έγραφε: «ΠΟΛΙΤΙΚΟΝ ΔΕΛΤΙΟΝ ΕΚΤΑΚΤΩΣ ΕΚΔΙΔΟΜΕΝΟΝ ΥΠΟ ΠΑΝΟΥ ΚΑΤΑΠΟΔΗ» – ΕΝ ΒΟΥΡΝΙΚΑ, ΛΕΥΚΑΔΟΣ» (Αριθμός 10, Πέμπτη 22 Δεκεμβρίου 1927).

* Ο τίτλος της ανάρτησης είναι δανεισμένος από το βιβλίο του Γιάννη Αθηνιώτη (Λευκάδα 1989).