Μια προφητική συνέντευξη του Γιατρού και π. βουλευτή Ξ. Γρηγόρη στο «Ριζοσπάστη»

«Συνάντηση με το γιατρό και πρώην βουλευτή σ. Ξ. Γρηγόρη – Μιλώντας για τα τωρινά κι αναπολώντας τα περασμένα» – Μέρος 1ο

Του Γιάννη Θεοδωράκη*

ΛΕΥΚΑΔΑ θα πει και Αγία Μαύρα. Λευκάδα θα πει Δημοκρατία και λεβεντιά. Λευκάδα σημαίνει και ΓΙΑΤΡΟΣ. Ο επιστήμονας που χρόνια και χρόνια τώρα βρίσκεται στοργικά σκυμμένος πάνω στη γη που τον γέννησε και τον λαό της, ο άνθρωπος που αγαπήθηκε πολύ από τους συνανθρώπους του, ο Ξενοφών Γρηγόρης με περιμένει. Ανεβαίνω τα σκαλιά του μικρού παλιού αρχοντικού του με τη συγκίνηση που προκαλεί το γεγονός ότι σε λίγο θα συναντηθώ με την ενσάρκωση ενός θρύλου.

Ο Ξενοφώντας Γρηγόρης στο αλβανικό μέτωπο. Βρέθηκε σαν εθελοντής στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Στη φωτογραφία είναι τραυματίας

Τον γιατρό τον γνώριζα από παλιά. Ακόμη πριν δέκα χρόνια, παραμονές πραξικοπήματος, είχα έρθει στο νησί για τις εκλογές του Μάη¹. Σε άλλες προεκλογικές περιόδους, παλιότερες, τον συνόδευα στις εξόδους στα χωριά. Δεν προλάβαινε καλά – καλά να μιλήσει. Μόλις φτάναμε, μια σειρά από παιδιά και γέροντες ασθενείς, σχηματιζότανε μπροστά του. Πάνω απ΄ όλα, πάνω και από τις εκλογές, η βοήθεια στους συνανθρώπους του. Ξεκινούσαμε κάθε απόγευμα μ΄ ένα πρόγραμμα επισκέψεων σε δέκα χωριά και τελικά γυρίζαμε αργά τη νύχτα έχοντας εξετάσει τους αρρώστους τριών χωριών. Δεν εγκατάλειπε τους φτωχούς ασθενείς του -εργάτες, ψαράδες, γεωργούς- ούτε και όταν θριάμβευε στις εκλογές². Στη Βουλή παραβρισκόταν μόνο, όταν η παρουσία του ήταν εξαιρετικά απαραίτητη.

Πορεία Ειρήνης. Διακρίνεται στην τρίτη σειρά ο γιατρός Ξενοφώντας Γρηγόρης (1) (με άσπρο πουκάμισο και γραβάτα) και δίπλα του ο παπά-Στάθης Κτενάς (2)

Στο δωμάτιο αναμονής, κάθουμε δίπλα σε τρεις ασθενείς που περιμένουν τη σειρά τους. Είναι γνωστοί μεταξύ τους και λένε τα νέα τους. Θα μπω κι εγώ στη σειρά. Ξέρω από άλλοτε, ότι δεν εξαιρούμαι από την αναμονή, γιατί είμαι γνωστός του δημοσιογράφος και έχω έρθει από την Αθήνα. Πρώτα ο ασθενής! Και η παρουσία μου στο γραφείο του, δεν θα κρατήσει περισσότερο από μια επίσκεψη. Απλώς να ιδωθούμε και να ορίσουμε μια συνάντηση εκτός ιατρείου. Πέρασα την ώρα μου, διαβάζοντας το «Ριζοσπάστη» που βρήκα δίπλα μου σε μια καρέκλα.

Στην κηδεία του παλαίμαχου Λευκαδίτη κομμουνιστή Στάθη Ζαβιτσάνου (Σταθιού)

Η σειρά μου ήρθε. Η πόρτα του ιατρείου είναι ανοιχτή. Στο γραφείο διακρίνω το γιατρό μας. Στην αρχή δεν με γνώρισε. Κάποτε το βλέμμα του έλαμψε:

«Βρε, είσαι ο Γιάννης!»

Αγκαλιαστήκαμε με συγκίνηση.

«Άλλαξες, μου λέει… Πάχυνες…»

«Και γέρασα… Αλλά εσύ, γιατρέ μου, είσαι πάντα ακατάβλητος. Δεν σου βρίσκω διαφορές από το 1967.»

Δεν το πιστεύει. Νομίζει ότι του κάνω κοπλιμέντο. Αλλά εγώ του λέω την αλήθεια. Μιλήσαμε για την εφταετία, για τα πιο παλιά. Μιλήσαμε για τα τωρινά.

Παρατηρώ την πέρα για πέρα ανθρώπινη φυσιογνωμία του… Με τι κανείς μπορεί να την παρομοιάσει;… Α! Αυτό είναι: Με τη σκαμμένη, την άνυδρη βασανισμένη γη… Ρωγμές, χαρακιές, καμένες από τον ήλιο και τα βάσανα επιφάνειες. Το τίμιο λαμπρό βλέμμα του διαχέει φως που προσδίνει στο σύνολο ένα τόνο αισιοδοξίας και δύναμης.

Αγωνιστής που κράτησε μ΄ επιδεξιότητα και αξιοσύνη τη σημαία της πάλης. Γραμματέας του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ Λευκάδας, υπέστη μετά την απελευθέρωση και την εφταετία όλη τη σειρά των γνωστών διώξεων.

Λευκαδίτες πολιτικοί κρατούμενοι στο στρατόπεδο της Ζακύνθου το 1947. Στη μέση στη δεύτερη σειρά διακρίνεται ο Ξενοφώντας Γρηγόρης.

Και μια εξήγηση: Τα όσα γράφω σήμερα για τον Γρηγόρη, τα είχα γράψει και άλλοτε, πολλές φορές στην παλιά «Αυγή». Ο ίδιος ο γιατρός ελπίζω να θυμάται. Είμαι, ας πούμε, ένας πιστός θαυμαστής του. Αυτά για όσους θελήσουν να δουν εκ του πονηρού την αναφορά στο γιατρό μας.

Λευκαδίτες πολιτικοί κρατούμενοι στο στρατόπεδο της Ζακύνθου το 1947. Πλένουν τα ρούχα τους. Τρίτος από αριστερά ο Ξενοφώντας Γρηγόρης.

Ορίσαμε ένα ραντεβού για αργότερα, σε μια μακρυνή ψαροταβέρνα να τα πούμε με την ησυχία μας.

Παιδί του αγροτικού προλεταριάτου της Λευκάδας του αρέσει να θυμάται τα παιδικά του χρόνια που πέρασαν μέσα στην πείνα, τη λάσπη και την αθλιότητα. Όταν είχε θέρμη, η μάνα του, για θεραπεία τον έστηνε κατάφατσα στον ήλιο…

«Είχε γούστο, όταν το 1924 ξεκίνησα από το Σπανοχώρι Σφακιωτών για φοιτητής με το σάκκο, ο οποίος περιείχε ένα καρβέλι ψωμί, ένα πουκάμισο και μία γραβάτα που δεν ήξερα να τη δέσω.»

Το σπίτι που γεννήθηκε ο Ξενοφώντας Γρηγόρης, στο Σπανοχώρι Λευκάδας

Βρισκόμαστε στη ψαροταβέρνα, σε μια ήσυχη γωνιά, μ΄ ένα ταβερνιάρη, που πασχίζει να μας περιποιηθεί. Σιγά – σιγά ξανοιγόμαστε με τη συζήτηση στα μικρά και μεγάλα προβλήματα που έχει θέσει η εποχή μας.

Ο αγωνιστής … ο Γιατρός που πόνεσε, έσκυψε κι αγκάλιασε τον άνθρωπο

Ο γιατρός είναι κατηγορηματικά αντίθετος με την «Κοινή Αγορά»³ και βλέπει με φόβο την εισβολή του τουρισμού σαν τη λύση των οικονομικών προβλημάτων της Λευκάδας, αλλά και της Ελλάδας.

ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ:
«Η δραστηριότητά μας από συγκεκριμένη γόνιμη παραγωγή μετατίθεται στην παθητική εξυπηρέτηση του τουρισμού. Από προλεταριάτο, μας μεταβάλλει σε ηλίθιους υπηρέτες των τουριστών. Για τον τουρίστα, θα καθαρίσουμε το ψάρι. Σαν καλοί δούλοι, θα του διαλέξουμε το καλύτερο φρούτο και θα του το καθαρίσουμε επίσης. Ο τουρισμός αλλάζει ραγδαία τη μορφή του Έλληνα, τη μορφή του ατόμου και του συνόλου…»

ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΗ ΑΓΟΡΑ:
«Σημαίνει απλούστατα απηνέστερη εκμετάλλευση των υποαναπτύκτων συνεταίρων, όπως η Ελλάδα, από τα πολυεθνικά μονοπώλια. Οπωσδήποτε μια συνεργατική αποδίδει περισσότερο από ένα άτομο. Αυτό είναι κάτι που το γνωρίζω καλά. Αλλά εμείς στην ΕΟΚ⁴ θα είμαστε συνεργάτες ή συνεταίροι δευτέρας ή και τρίτης κατηγορίας. Δεν μας δέχονται βέβαια στη συντροφιά τους οι ισχυροί οικονομικά από καλή τους καρδιά. Για την «τιμή» που μας κάνουν θα εισπράξουν βαρύ τίμημα. Δεν θα ενδιαφερθούν βέβαια για τα συμφέροντα τα δικά μας. Αν δεν εκμεταλλευτώ εσένα τον υποανάπτυχτο, από ποιον θα ωφεληθώ; Είμαι εναντίον της ένταξής μας στην Κοινή Αγορά.»

(Θα συνεχισθεί με το 2ο Μέρος,
όπου ο Γιατρός Ξενοφώντας Γρηγόρης μιλάει για τον ηρωικό καπετάνιο του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ Πάνο Γιαννούλη)

______________________________
¹ Οι εκλογές που δεν έγιναν ποτέ είχαν προκηρυχθεί για τις 28 Μαΐου 1967.
² Είχε εκλεγεί βουλευτής Λευκάδας με την ΕΔΑ (Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά) στις εκλογές της 3ης Νοεμβρίου 1963, όπου η ΕΔΑ είχε έρθει με 14.34% τρίτο κόμμα Ένα χρόνο αργότερα, στις εκλογές της 16ης Φεβρουαρίου 1964 (η ΕΔΑ ήρθε και πάλι με 11.80% τρίτο κόμμα), επανεξελέγη βουλευτής. Ήταν οι τελευταίες βουλευτικές εκλογές που έγιναν πριν το πραξικόπημα των Συνταγματαρχών.
³Στις 25 Μαρτίου 1957 υπεγράφη στη Ρώμη από τις αντιπροσωπείες των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα – ΕΚΑΧ (Βέλγιο, Δυτική Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Λουξεμβούργο και Ολλανδία) η συνθήκη με την οποία ιδρυόταν η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα. Εγκαθίδρυσε την Κοινή Αγορά, η οποία θα επέτρεπε την ελεύθερη διακίνηση εμπορευμάτων, προσπώπων, υπηρεσιών και κεφαλαίων.
⁴ Η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (Ε.Ο.Κ.) υπήρξε η σημαντικότερη και γνωστότερη από τις τρεις Ευρωπαϊκές Κοινότητες (οι άλλες δύο ήταν η ΕΚΑΧ και η ΕΥΡΑΤΟΜ). Ιδρύθηκε την 1η Ιανουαρίου 1958. Η συμφωνία σύνδεσης Ελλάδας-Ε.Ο.Κ υπογράφτηκε επίσημα στις 9 Ιουλίου 1961. Ήταν το πρώτο βήμα στην πορεία για την ένταξή της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα που έγινε επίσημα την 1η Ιανουαρίου 1981. Με την έναρξη ισχύος της Συνθήκης του Μάαστριχτ το 1993 ιδρύθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.).
____________________________________________________________________________

* Ο δημοσιογράφος και ποιητής Γιάννης Θεοδωράκης ήταν αδελφός του Μίκη Θεοδωράκη. Γεννήθηκε το 1932 στα Γιάννενα. Έκανε τα πρώτα του βήματα στη δημοσιογραφία με την πρώτη έκδοση του περιοδικού «Δρόμοι της Ειρήνης». Δούλεψε σε εφημερίδες και περιοδικά της Αριστεράς στη δύσκολη περίοδο της φασιστικής βίας και τρομοκρατίας, αψηφώντας διώξεις και κινδύνους. Ήταν ένας από τους πρώτους που αποκάλυψε πτυχές της δράσης του παρακράτους καθώς και τους δολοφόνους του Γρηγόρη Λαμπράκη. Για αρκετά χρόνια ήταν δημοσιογράφος του «Ριζοσπάστη» μετά την επανέκδοσή του, το Σεπτέμβρη του 1974. Στις 10 Νοέμβρη 1996 -πέθανε τον ίδιο χρόνο- έστειλε από το κρεβάτι του πόνου που έδινε τη μάχη με την επάρατο και δημοσιεύθηκε στο «Ριζοσπάστη», ένα τελευταίο κείμενό του με αφορμή το βιβλίο του Β. Αποστολόπουλου για τον ΔΣΕ στη Ρούμελη. Τέλειωνε με τη φράση «Ναι… Μπορούμε και πάλι να ελπίζουμε».

Τα δύο αδέλφια τη δεκαετία του ‘70. Αρχείο Μίκη Θεοδωράκη.

Άφησε πίσω του πλούσιο ποιητικό και δημοσιογραφικό έργο, εμπνευσμένο από τους αγώνες των αδικημένων, όπως «Οι λιποτάκτες», «Όμορφη Πόλη». Κάποιες συλλογές μελοποίησε ο αδερφός του, Μίκης. Από τα έργα του ξεχωρίζουν «Η πλημμύρα» και «Ένα τραγούδι του καιρού». Από τα πεζογραφικά του έργα ξεχωρίζει το «Υπέρ βωμών και Αστείων», που διακωμωδεί το παρακράτος. «Οι Λιποτάκτες», καθώς και άλλα ποιήματά του μελοποιήθηκαν από τον αδερφό του, Μίκη Θεοδωράκη και τραγουδήθηκαν από εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους.

Πηγή: Εφημερίδα «Ριζοσπάστης», Τρίτη 19 Απρίλη 1977