Ομηρική γεωγραφία από το δάσος των Σκάρων με δάσκαλο τον Β. Νταίρπφελντ

Ομηρική γεωγραφία από το δάσος των Σκάρων (Νήιον) και δάσκαλο τον μεγάλο γερμανό αρχαιολόγο Βίλχελμ Νταίρπφελντ (Wilhelm Dörpfeld), ο οποίος στη γνωστή του θεωρία ταυτίζει το νησί του Οδυσσέα με το σημερινό νησί της Λευκάδας. Ο Νταίρπφελντ αναζητώντας την Ομηρική Ιθάκη βασίστηκε στις περιγραφές των αρχαίων κειμένων. Άρχισε τις ανασκαφές του στη Λευκάδα το 1901 και τις συνέχισε με μικρές διακοπές έως το 1913.

Οι εικόνες είναι από το B΄ τόμο του βιβλίου «Alt Ithaka» (Neudruck der Ausgabe 1927, Osnabrück, Otto Zeller, 1965) του Β. Νταίρπφελντ που έχουμε στην βιβλιοθήκη μας. Παρατίθενται οι αρχικές λεζάντες του συγγραφέα, τα σημερινά ονόματα των νησιών και των περιοχών που αναφέρει και σε παρένθεση τα ομηρικά ονόματα σύμφωνα με την θεωρία του.

Λεζάντα: Άποψη προς την πεδιάδα και το λιμάνι της παλιάς πόλης της Ιθάκης και προς τα απέναντι νησιά από την βορειοδυτική πλαγιά των Σκάρων (ΝΗΙΟΝ). Στο τελευταίο επίπεδο, στο βάθος της εικόνας, διακρίνονται από αριστερά: η Ακαρνανία, ο Κάλαμος (ΤΑΦΟΣ) και η Άτοκος (ΑΙΓΙΛΙΨ). Στο μεσαίο επίπεδο της εικόνας διακρίνονται από αριστερά το Μεγανήσι (ΚΡΟΚΥΛΙΑ), η Καραβόλυμπα και η Ιθάκη (ΣΑΜΗ). Μπροστά, σε πρώτο επίπεδο, διακρίνονται, πάλι από αριστερά, ο Σκορπιός, η Μαδουρή και η χερσόνησος Γενίου-Βλυχού που ο συγγραφέας την αναφέρει ως «χερσόνησο Νταίρπφελντ».

Λεζάντα: Άποψη πάνω από την πεδιάδα και το λιμάνι του Βλυχού προς τα ανατολικά και νοτιοανατολικά προς την Λευκάδα (ΙΘΑΚΗ) νησιά και την Πελοπόννησο από τους Σκάρους (ΝΗΙΟΝ). Στο τελευταίο επίπεδο, στο βάθος της εικόνας, διακρίνονται από αριστερά: ο Ωλονός (ΕΡΥΜΑΝΘΟΣ) και ακολουθούν η Γλαρέντσα και η Ζάκυνθος. Στο αμέσως επόμενο επίπεδο διακρίνονται η Ακαρνανία, ο Καστός, οι Εχινάδες και η Κεφαλονιά (ΔΟΥΛΙΧΙΟΝ). Ακολουθούν ο Κάλαμος (ΤΑΦΟΣ), η Άτοκος (ΑΙΓΙΛΙΨ) και η Ιθάκη (ΣΑΜΗ) και κατόπιν το Μεγανήσι (ΚΡΟΚΥΛΙΑ) και το Αρκούδι (ΑΣΤΕΡΙΣ). Έπονται ο Σκορπιός, το Σκορπίδι, η Μαδουρή, το Τσοκάρι, η Θηλιά και ο Πόρος Κεφαλονιάς. Μπροστά, σε πρώτο επίπεδο, διακρίνονται από αριστερά ο Σκορπιός, η Μαδουρή και η χερσόνησος Γενίου-Βλυχού που ο Νταίρπφελντ την αναφέρει ως «χερσόνησο Νταίρπφελντ». Ακόμη πιο μπροστά στα αριστερά η Σπάρτη και το Χελώνι.

Όπως σημειώνει η Δώρα Λαφαζάνη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια το Τµήµα Ιστορίας και Εθνολογίας του ∆ηµοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, το πρόβλημα της Ομηρικής γεωγραφίας, μέσα από τις περιπλανήσεις του Οδυσσέα, έχει απασχολήσει ήδη από την αρχαιότητα, πολλούς ιστορικούς και κοινωνικούς μελετητές. Το βασικό ερώτημα αφορούσε το κατά πόσο η Ομηρική γεωγραφία μπορεί να ταυτοποιηθεί με συγκεκριμένες γεωγραφικές τοποθεσίες, ή αν αντίθετα πρόκειται για καθαρά λογοτεχνικό κείμενο. Με άλλα λόγια αν μπορεί ο Όμηρος να θεωρηθεί ως πραγματικός γεωγράφος ή απλώς ένας σπουδαίος ποιητής.

Με το αντικείμενο της ομηρικής γεωγραφίας έχουν καταπιαστεί εκατοντάδες ερευνητές από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, με τις απόψεις να ποικίλουν ανάλογα με το ποιο νησί ή περιοχή ταυτίζει ο καθένας με την Ομηρική Ιθάκη. Συνεχίζει δε να απασχολεί με αμείωτο ενδιαφέρον τους όπου γης Ομηριστές, ερασιτέχνες και επαγγελματίες.