Βιβλιοπαρουσίαση: “Από ήλιο και στάχτη” μυθιστόρημα του Δήμήτρη Βλαχοπάνου

Της
Κατερίνας Λιβιτσάνου-Ντάνου

Τον Ιούνιο του 2023 κυκλοφόρησε από τις εδόσεις “24γράμματα” ένα ακόμη βιβλίο του φιλολόγου και λογοτέχνη Δημήτρη Βλαχοπάνου με τίτλο «Από ήλιο και στάχτη». Πρόκειται για ένα εξαιρετικό ιστορικό – κοινωνικό μυθιστόρημα, που όπως αναφέρεται στις σελίδες 408-9 του βιβλίου “ξεπήδησε μέσα από τη βαθιά ανάγκη του συγγραφέα να δώσει μιαν απάντηση στο διαχρονικό ερώτημα περί ατομικής ευθύνης, τόσο εν καιρώ ειρήνης , όσο και εν καιρώ πολέμου” και που “ξεκίνησε να γράφεται πριν την πανδημία και ολοκληρώθηκε κάπου στο τέλος της. Στις σελίδες του μπλέκεται αξεχώριστα η Ιστορία με τη φαντασία. Κι είναι δύσκολο να υπάρξει το ένα χωρίς το άλλο. Κάποιοι από τους πρωταγωνιστές είναι υπαρκτά πρόσωπα και κάποιοι άλλοι πλάσματα της φαντασίας του συγγραφέα”.

Ας δούμε την πραγματικά καλαίσθητη μορφή των εκδόσεων “24γράμματα” στο βιβλίο: Το εμπροσθόφυλλο άκρως εντυπωσιακό, με την εικόνα ενός άνδρα, να κρατάει ένα μωρό, που έβγαλε από τις φλόγες που έχουν περικυκλώσει ένα σπίτι, ενώ ο ήλιος διακρίνεται πίσω από τους καπνούς και την καταστροφή, εικόνα που παραπέμπει στον τίτλο του βιβλίου, το θεματικό του πυρήνα και τη σελίδα 178 “σηκώθηκα με χίλιες δυο προφυλάξεις, κρατώντας αγκαλιά το μωρό. Τη νεκρική σιωπή διασπούσε ο μονότονος και θλιβερός ήχος της φωτιάς, που έκαιγε ακόμα. Δεν είχα χρόνο, δεν είχα τόπο, είχα μόνο ένα μωρό στα χέρια μου και έπρεπε να φροντίσω γι” αυτό. Έκαιγε ανυπόφορα ο ήλιος. Μια θερμαινόμενη γυάλα όλη η καιόμενη έκταση”.

Στο οπισθόφυλλο κυριαρχούν οι αντιθέσεις της ζωής, η ανάγκη του ανθρώπου να βρει ποιος είναι, να βγει νικητής από τα οδοφράγματα που ορθώνονται μπρος του, να ανοίξει τα παράθυρα της ψυχής του, για να λάμψει η αλήθεια και με το φως της να βαδίζει προς την ελπίδα και την ανθρωπιά. Στο βιογραφικό, εκτός από τα βιβλία του συγγραφέα και τη δημοσίευση κειμένων του στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο, αναφέρονται: το μαρτυρικό Κομμένο Αρτας που γεννήθηκε και μεγάλωσε, οι σπουδές του και η προσφορά του στην εκπαίδευση, την επιστήμη, το συνδικαλιστικό κίνημα, τον πολιτισμό, τόσο σε τοπικό όσο και σε ευρύτερο επίπεδο.

Ως προς το σώμα του βιβλίου (σελίδες 410): μετά τον τίτλο, την αφιέρωση (της Μελίνας μου ) και τα περιεχόμενα, ξεκινάμε το συναρπαστικό ταξίδι της ανάγνωσης του περιεχομένου, που στην κατανόηση και την απόλαυσή του διευκολύνουν α) τα τρία μέρη (μέρος πρώτο: ΑΠΟΛΛΩΝ, μέρος δεύτερο: ΚΑΡΝ και μέρος τρίτο: ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ), β) στίχοι από το “Το φωτόδενδρο και η δέκατη τέταρτη ομορφιά” του Οδυσσέα Ελύτη γ) οι τίτλοι στα κεφάλαια του κάθε μέρους και δ) στο τέλος ο “Μικρός επίλογος, μάλλον εξόμολόγηση”.

Οι χαρακτήρες πολλοί, ο καθένας με τη μοίρα του, την πορεία του, τη συμμετοχή του στο καλό ή το κακό. Καταγράφονται και ψυχογραφούνται, ζουν στη Γερμανία, την Ευρώπη, την Ελλάδα (οι τόποι περιγράφονται με τρόπο παραστατικό και εντυπωσιακό). Άλλοι υπήρξαν πραγματικά και άλλοι αποτελούν δημιούργημα της φαντασίας του συγγραφέα. Τα γεγονότα της Ιστορίας πολλά, ξετυλίγονται από τις παραμονές του Β” Παγκοσμίου πολέμου και φτάνουν ως τις μέρες μας. Οι απλοί άνθρωποι θέλουν την ειρήνη, τον έρωτα, τις σπουδές, την οικογένεια, την πρόοδο, την ευημερία. Τηρούν τις παραδόσεις, όποιες κι αν είναι αυτές, Αλλά “δεν έχει ο κόσμος λυτρωμό, αν το τιμόνι το κρατούν οι φρενοβλαβείς κυβερνήτες που διορίζει το σύστημα, για να πουλά τα όπλα του και να θησαυρίζουν οι βιομήχανοι με το αίμα των αθώων” (σελίδα 273).

Κι έρχεται μια μέρα που ξεσπάει ο φοβερός πόλεμος, που διαλύονται οικογένειες, πόλεις, λαοί, που αφανίζονται άδικα, που σκοτώνει ο αδερφός τον αδερφό, που κυριαρχούν η δυστυχία και ο θάνατος. Ο Γερμανός Καρλ Ζόμμερ είναι “ένας υπέροχος άνθρωπος και ένας εξαίρετος παιδαγωγός”, που ζει στο Ράντεμποϊλ με τη σύζυγό του Έντιτ, δασκάλα επίσης και πανέμορφη. Έχουν μια υπέροχη οικογένεια με 4 παιδιά (Απόλλων, Νίνα, Σόνια Κράμερ) και τους γονείς του Καρλ που ζουν στο Μόριτζμπουργκ και τους διηγούνται για τους βομβαρδισμούς της Δρέσδης. Τα παιδιά σπουδάζουν όλα, μάλιστα ο Απόλλων έχει δασκάλα Ελληνικών και πιάνου. Ερωτεύεται τη συμμαθήτριά του Χίλντε, παντρεύονται και αποκτούν 4 παιδιά. Γράφεται στο κομουνιστικό κόμμα, και σπουδάζει μουσική. Το τείχος του Βερολίνου αρχίζει να γκρεμίζεται, ο Απόλλων γίνεται καθηγητής Μουσικής στη Δρέσδη και να έχει επαφές με Έλληνες μουσικούς, που τον καλούν στο φεστιβάλ ΚΝΕ στην Ελλάδα. Το Καλοκαίρι του 1991 επισκέπτονται με τη Χίλντε τα Καλάβρυτα, φιλοξενούνται από τους ντόπιους, αλλά η Χίλντε μαθαίνει εκεί για το θάνατο του πατέρα της.

Τι είναι εκείνο που τους οδηγεί στο χωρισμό ένα χρόνο μετά κι ενώ τα παιδιά τους έχουν όλα σπουδάσει κι έχουν δημιουργήσει οικογένειες; Ο Απόλλων βραβεύεται από τη Μουσική Ακαδημία της Δρέσδης και το Καλοκαίρι του 1993 γνωρίζει την Κατρίν Ανέτ στη Λειψία, που τον συνοδεύει στην Ελλάδα για εκδηλώσεις και για να γιορτάσει τα πεντηκοστά του γενέθλια. Επισκέπτονται το Κομμένο (γιορτές μνήμης, μουσική εκδήλωση, δώρα, φιλοξενία ντόπιων) και επιστρέφουν στη Γερμανία με τα δώρα, οπότε ο Κάρλ συγκινημένος αποφασίζει να αφηγηθεί όλη την ιστορία του μόνο στον Απόλλωνα. Έτσι (με ανάδρομη αφήγηση) μαθαίνουμε για τον Καρλ, όλα όσα πέρασε από τα 22 του χρόνια: για τη συμμετοχή του στον πόλεμο του 1940, τις εμπειρίες του, το παιδί και τις φλόγες, την ποιμενική ζωή, την προστασία του, τις περιπέτειές του ως την επιστροφή στους γονείς του και την Έντιτ, που τον περίμενε.

Ο Απόλλων μαθαίνει όσα δεν ήξερε, ευγνωμονεί τον Καρλ και μαζί με την Κατρίν έρχονται στην Ελλάδα, για τις μουσικές εκδηλώσεις και για κάτι πιο ουσιαστικό… Περνούν όλα τα μαρτυρικά χωριά, απολαμβάνουν τον έρωτά τους και τη φιλοξενία των κατοίκων, κυρίως όμως ακούνε τις μαρτυρίες των ντόπιων για τα εγκλήματα των Γερμανών απέναντι στους Έλληνες και τους Εβραίους. Στο Κομμένο μαθαίνουν τα πάντα. Ποιο ήταν το παιδί που έσωσε ο Καρλ, ποιο το όνομά του και ποια η οικογένειά του; Τραγικές ιστορίες της ζωής, που όλη της η συνέχεια και τα μυστικά δίνονται στο τέλος του μυθιστορήματος.

Εκτός των άλλων δεινών, ποικίλα συναισθήματα δημιουργούνται για όσες συμφορές έφερε στην Ελλάδα ο εμφύλιος, ο διχασμός, ο αλληλοσκοτωμός! Επέρχεται δικαίωση των δύο πρωταγωνιστών, του Καρλ και του Απόλλωνα – Ελευθέριου και τονίζεται ότι “η διαδρομή από την άγνοια στη γνώση και απ” την πλάνη στην αλήθεια είναι μια δοκιμασία σκληρή, αλλά αξίζει να αγωνιστεί κανείς, για να βγει νικητής”. Και φυσικά αυτό είναι πιο εύκολο να το πετύχει, αν δίπλα του έχει τους κατάλληλους ανθρώπους…