Published On: Κυ, Σεπ 8th, 2024

Η γλώσσα του Σικελιανού και η λυρική θεολογία του Ώσμε!

Γράφει
ο Θοδωρής Γεωργάκης

(Με αφορμή και τιμώντας την επέτειο των εκατόν σαράντα χρόνων απ’ την γέννηση του Άγγελου Σικελιανού δημοσιεύω ένα εδάφιο απ’ τον ανέκδοτο βιβλίο μου με τίτλο «ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΣ. Η ΔΕΛΦΙΚΗ ΙΔΕΑ ΣΑΝ ΑΔΙΑΣΤΑΤΗ ΙΔΕΟΔΥΝΑΜΗ», εδάφιο που έχει σχέση με την ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ του κορυφαίου του Λυρισμού και της Τελετουργικής Αγνότητας…)

ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΡΚΗΣ ΕΦΗΒΙΚΟΤΗΤΑ!

«Oι λέξεις είναι το λογισμικό ενός λαού… Μας λείπουν λέξεις, μας λείπουν σκέψεις»

(Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ)

Στην ποίησή του ο Άγγελος Σικελιανός χρησιμοποιεί, την μεταφορά, την αλληγορία, την παρομοίωση, την αλματική σκέψη, τον υπερβατικό λογισμό, όλα εκείνα τα δομικά λογοτεχνικά στοιχεία που φανερώνουν μια εκχειλίζουσα υφική ποιότητα του στοχαστικού του λυρισμού, κυριότερα, όμως, την διανθίζει με την χρήση της γλώσσας σαν διαβατήρια τελετουργία ακρότατης ανύψωσης και σαν αισθητικό σύμπλεγμα μιας διαρκώς αναπαραγόμενης ρωμαλέας εφηβικότητας! Προχωρεί συνειδητά και δια βίου σε μια γνωστική και συναισθηματική αξιολόγηση της ζωής, τόσο υπαρξιακά όσο και πνευματικά, η οποία εδράζεται πάνω στην στέρεη πεποίθεσή του πως, αυτή η εφηβικότητα, αν διατηρηθεί αναλλοίωτη στον ψυχισμό του ανθρώπου σαν ειλικρινής δημιουργική αυτοαναφορά, τότε οδηγείσαι στην αυθυπερβατικότητα σε κάθε έκφανση της επίγειας διαδρομής… Και μια τέτοια σύζευξη διαρκούς εφηβικότητας σκέψης και αυθυπερβατικότητας είναι που κατευθύνει τον ποιητή μας, μέχρι του θανάτου του, να εκφράζει την τέλεια εσωτερική ποιητική αξιοπιστία σαν ταυτοτική του υπόσταση…

Aυτή η διαρκής εφηβικότητα λειτουργεί στον δημιουργό μας όχι αναγεννητικά με την έννοια της εκάστοτε ολιστικής επαναφοράς, αλλά ανακαινιστικά με μια επιπεδοποίηση εφαλτηριακή, που μετά από κάθε δημιούργημά του του επιτρέπει να ανέβη έναν ακόμη αναβαθμό προς νέες κατακτήσεις του πνεύματος! Έτσι, κατά τούτο, ό Άγγελος Σικελιανός αποτελεί μια διαρκή δημιουργική επαγρύπνηση του νου κατανοώντας πλήρως πως η ζωή και η διαμόρφωση της ψυχής και του πνεύματος δεν καθορίζονται μόνο απ΄τις επιδράσεις του υλικού κόσμου, μα, σε ένα διαρκές «Άνω σχώμεν τας καρδίας», φτάνει στην καθολικότητα του εγκεντρισμού με το χαρακτηριστικό του «Καινού Ανθρώπου», ή της Παλιγγενεσίας, κατά την Ορφική παράδοση, την οποία τόσο υπολήπτεται ο ποιητής μας σαν αρχαιοσεβάσμια θεμελιακή διαχρονία…

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΑΝ ΣΤΟΜΑ ΑΠΥΛΩΤΟ!

Γλώσσα είναι, κατά μια έννοια στον Άγγελο Σικελιανό, η ένυλη έκφραση της σκέψης και των συναισθημάτων του ανθρώπου, την οποία εκφράζει σε υπέρτατο βαθμό σαν «Ηθική της γλώσσας», όπου ολοκάθαρα δογματοποιεί και θεμελιώνει μια τόσο παραστασιακή ποίηση ενός απύλωτου στόματος, που, ποτέ, όμως, δεν περιπίπτει σε γλωσσική ευτέλεια, αλλά κάθε του λέξη προσλαμβάνεται απ΄τον αναγνώστη σαν στοχαστική δηλωτική συντέλεια, πάνω και στην άριστη παραγγελία του Γιώργου Σεφέρη, που χαρακτηρίζει την ποίηση ως «την υπέρτατη μορφή της συγκινησιακής χρήσης της γλώσσας», αλλά και του Διονυσίου Σολωμού, που προτρέπει «Υποτάξου πρώτα στη γλώσσα του λαού σου, κι αν είσαι αρκετός, κυρίεψέ την»!

Κατά τούτο ο δημιουργός του Αλαφροϊσκιωτου επέδραμε, κυριολεκτικά και μεταφορικά, σε «πολιορκία» της γλώσσας, με αποτέλεσμα, όχι μόνο την ολοσχερή άλωσή της, αλλά και να μπάσει αρκετό ποτιστικό νερό στον εμπλουτισμό της, αυγαταίνοντας κάθε πτυχή επιτυχούς επικοινωνίας της! Έφτασε, ως εκ τούτου, σε τέτοιο συγκινησιακό επίπεδο την γλώσσα ο Άγγελος Σικελιανός, που ανέτρεψε τον συντακτικό ρυθμό της οδηγώντας την σε συνήχηση με την αρμονία, που, με τη σειρά της, προτρέπει σε μια νέα μορφή επικοινωνιακής διάδρασης αναγνώστη και ποιητή! Παίρνει απ’ το χέρι τον αναγνώστη ο ποιητής μας και τον μυεί σε κόσμο γλωσσικά αγεωμέτρητο, κατάφορτο με τη γοητεία του αέναου νεωτερισμού, εισπράττοντας απ’ τον αναγνώστη, (διάδραση), την συνύφανση γλώσσας και καλλιτεχνικότητας στο επίπεδο της εικονοποίας, το ζητούμενο, τελικά σε κάθε
δημιουργό αυτή η τροφοδοσία του κοινού με ψηλαφητές εικόνες…

Στον ποιητή μας, είναι η ίδια η γλώσσα σαν όπως ξεκίνησε απ’ τον ΑΛΑΦΡΟΪΣΚΙΩΤΟ, να διαπερνά κάθετα και διαχρονικά το δημιουργικό του έργο μέχρι τα στερνά του σαν «σφραγίδα δωρεάς», και να μην αφίσταται ούτε στιγμή από αυτή του την πληρωτική γλωσσολαγνεία! Κουβαλάει, με την απαράμιλλη γλώσσα του ο δημιουργός μας όλες τις μυστικές εγγραφές της Ελλάδας, απ’ την αρχαιότητα μέχρι σήμερα και φανερώνει στον αναγνώστη του έναν πολιτισμό «Αυγή», που ποτέ δεν έπαψε να είναι «Ο ζων λόγος» με τον βαθύ θαυμασμό! Έπειτα, προχωρεί και παραπέρα ο «Άρχοντας της λαλιάς μας», κατά τον Γιώργο Σεφέρη, συνειδητά σε μια τέτοιου μεγέθους λεξιπλαστικά επεξεργασμένη και μανική ερωτική σχέση με την Ελληνική γλώσσα, την οποία αναβιβάζει σε τέτοιο επίπεδο, ώστε να καθορίζει την βιολογική του υπόσταση και να μετουσιώνει το έργο του σε μηχανή σφυρηλάτησης επιπεδιακών αναζητήσεων, να παίρνουν την άλεκτη ψυχή και να την οδηγούν στο πέπλο της αιώνιας φαντασίωσης, εκεί που πυργώνονται και εκλύονται μόνο δυνάμεις Δημιουργίας! Η ευστοχία του Άγγελου Σικελιανού των λέξεων που χρησιμοποιεί στον δύσβατο χώρο της ποίησης, παγιοποιούν στο έργο του την αρμονική έκφραση του ρυθμού και της συνηχίας!

Η ΛΥΡΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ «ΩΣΜΕ»!

Τούτες οι οδηγικές αρετές του ποιητή μας για την γλώσσα βρίσκουν αποθεωτική εφαρμογή σε ένα επίρρημα δικιάς του φτιάσης και επινόησης! Το ποιητικό του επίρρημα «Ώσμε», να αποτελεί τον φωνούμενο λόγο σαν εξαίσιο τέχνημα! Την διαλεκτική σχέση τούτης της Λυρικότατης Σικελιανικής έμπνευσης με την ίδια τη διάνοια του ποιητή μας, αλλά και τις διαστάσεις που «τίκτει», την έπλασε διαβαίνοντάς την απ’ τις πύλες της πληβείας επιρρηματικής έκφρασης σε αυτές της απόλυτης σύζευξης με τον λυρισμό! Την μεταποίησε σε σημείο αναφοράς του κάθε δημιουργικού του οίστρου, σε συνθετική ιδέα νοηματικών μεταβάσεων στο άρρητο, σε καθοριστικό σημείο επαναπόκτησης αυτής της αφετηριακής του εφηβικότητας, για την οποία κάναμε παραπάνω λόγο. Οποία τιμή για ένα περιφερειακό επίρρημα, να συστεγασθεί, απ΄ τον ποιητή μας, με τα κορφώματα του ελκυστικού ανείπωτου (!), να προσπερνά νοησιακούς κόμβους και παράθυρα, να μπαίνει εξουσιαστικά σε νόες και να τους αγάλλει! Πετάει τον αναγνώστη πέρα μακριά, στην έντονη παραδοξολογία του απρόσμενου, του απροσδόκητου και τον συγγενεύει με την μυστικιστική ακροβασία του ποιητή μας!

«Ώσμε» και Άγγελος Σικελιανός, μαζί αυγάζουν, μαζί πάνε στον χώρο και στον χρόνο! Δεν υπάρχει δημιούργημα του ποιητή μας, στο οποίο μια φορά, έστω, να μην πλανάται, τούτο το επίρρημά του, δίκην συζευκτικής εικονοποιίας, και να οδηγεί τον αναγνώστη στον επαρσιακό κόσμο του ευφραίνεσθαι, κάνοντας, τελικά, το δημιούργημα ελαστικό στο ταξίδι, απόλαυση αισθητική, λελογισμένη εκφρασιακή υπερβολή, αλλά και «ενσπείρει» μια «ποσοτική ποιητική τρομάρα», που περονιάζει και πάει τον αναγνώστη ως το άπειρο, ίσαμε εκεί που φωτά το ομώνυμο «Ώσμε», σαν εκφραστική πολλαπλότητα, μα και βιοθεωρία…

Eίναι, έτσι, τόσο έντεχνα και σοφά «παντρεμένο» μέσα σε όλο το έργο του Άγγελου Σικελιανού, ώστε, απολαμβάνοντας την ανάγνωση του, απολαμβάνεις μαζί με τον λυρισμό και την μουσικότητά του, αφού η αρμονία του ρέει αβίαστα, αρκεί να μπορείς, όχι άφτερα, να ενωτισθείς στα νάματά της! Δεν έχει μεν το «Ώσμε» έντονο φωνηεντισμό, αλλά έχει καθάριο και αλαβάστρινο ήχο με την αρμονική σύμπτυξη των δύο συμφώνων, που οδηγούν σε χαρακτήρα ζωογονητικό. Πώς, συμπερασματικά, να αρνηθείς το καλοτέντωμα αυτού του «αχαμνού» επιρρήματος, που στα χέρια του Δημιουργού μας αποκοιμίζει την μουσική στο όνειρο της ποίησης;