80 χρόνια από τον θάνατο του Άρη Βελουχιώτη: Πρωτοκαπετάνιος της ένοπλης πάλης του λαού, σάρκα από τη σάρκα του ΚΚΕ

Ο Άρης Βελουχιώτης στις 28 Δεκέμβρη 1944, στα Γιάννενα, με τους Στέφανο Σαράφη και Θόδωρο Μακρίδη (Έκτορα)

Άρη μ’ σε ποια κορφή πατάς

σε χαίρεται η πατρίδα…

Σε λίγες μέρες συμπληρώνονται 80 χρόνια από όταν στις 16 Ιούνη 1945 έδωσε τέλος στη ζωή του ο Άρης Βελουχιώτης (Θανάσης Κλάρας), περικυκλωμένος στο φαράγγι του Φάγγου (Μεσούντα Άρτας) από δυνάμεις του αστικού στρατού. Οι διώκτες του έκοψαν το κεφάλι του, όπως και του Τζαβέλα, τα οποία κρέμασαν σε δημόσια θέα σε φανοστάτη της Πλατείας των Τρικάλων.

Ο Αρης Βελουχιώτης γεννήθηκε στις 27 Αυγούστου 1905 στη Λαμία από εύπορη οικογένεια. Σπούδασε στην Αβερώφειο Γεωργική Σχολή της Λάρισας, διορίστηκε γεωπόνος στη Γεωργική Υπηρεσία, υπηρέτησε στη Δράμα και τα Τρίκαλα. Ηρθε σε σύγκρουση με τους προϊσταμένους του και παραιτήθηκε.

Κατέβηκε στην Αθήνα, όπου ήρθε σε επαφή με κομμουνιστές και άρχισε η σχέση του με το ΚΚΕ. Εγινε μέλος της ΟΚΝΕ και στη συνέχεια μέλος του ΚΚΕ. Το 1926 κατατάχθηκε στον στρατό και τον επόμενο χρόνο μετατάχθηκε στο κολαστήριο του Πειθαρχικού Ουλαμού Καλπακίου.

Λαμία. Πίσω και αριστερά από τον Αρη Βελουχιώτη, ο Τάκης Φίτσος, Γραμματέας του ΕΑΜ

Το 1927 κατεβαίνει ξανά στην Αθήνα. Αναλαμβάνει καθοδηγητικές χρεώσεις και διάφορες κομματικές δουλειές, όπως συντάκτης στην εφημερίδα «Νεολαία», στο κομματικό «Σοσιαλιστικό Βιβλιοπωλείο» και στη συνέχεια συντάκτης του «Ριζοσπάστη» την τριετία 1929-1931.

Μετά από διαδοχικές συλλήψεις και αποδράσεις, το 1937, κατά τη μεταξική δικτατορία, συλλαμβάνεται στη Δράμα και μεταφέρεται στις φυλακές της Αίγινας. Το 1939 μεταφέρεται στις φυλακές Κέρκυρας, όπου υπογράφει δήλωση μετανοίας, θεωρώντας ότι εκπληρώνει κομματική εντολή που αποσκοπούσε στο να συνδράμει στην ανασυγκρότηση των παράνομων Κομματικών Οργανώσεων. Στην πραγματικότητα, η εντολή προερχόταν από τη χαφιέδικη «Προσωρινή Διοίκηση», που είχε συγκροτηθεί από τη δικτατορία Μεταξά.

Για τη δήλωση, ο Θανάσης Κλάρας διαγράφηκε από το ΚΚΕ, ενώ μετά την αποφυλάκισή του διατήρησε αποστάσεις από την Προσωρινή Διοίκηση. Με την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου, στρατεύθηκε στο πυροβολικό και πολέμησε στο Μακεδονικό Μέτωπο έως και τη συνθηκολόγηση που ακολούθησε τη συνδυασμένη επίθεση της φασιστικής Ιταλίας και της ναζιστικής Γερμανίας. Τότε, επέστρεψε στην Αθήνα και απέκτησε επαφή με την Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ, που ανασυγκροτήθηκε τον Ιούλη του 1941, έπειτα από αποδράσεις κομμουνιστών.

Το φθινόπωρο του 1941, αφού αποκαθίσταται ως μέλος του Κόμματος, στάλθηκε στη Ρούμελη και ειδικότερα στη Φθιώτιδα, για να βολιδοσκοπήσει την κατάσταση και το έδαφος ανάπτυξης του ένοπλου αγώνα. Οι ικανότητές του φάνηκαν ιδιαίτερα από το ξεκίνημα του αντάρτικου, στον τρόπο που αντιμετώπισε τις πρώτες δυσκολίες.

Ο Άρης Βελουχιώτης με αντάρτες στους Αγ. Αναργύρους στην Βίνιανη

Ο Πρωτοκαπετάνιος του ΕΛΑΣ, που έγινε μύθος καθώς συνδέεται με σημαντικές στιγμές της ένοπλης πάλης για την αποτίναξη του ναζιστικού ζυγού, γεννήθηκε από τα σπλάχνα του ΚΚΕ.

Ο ίδιος έλεγε: «Αν στη ζωή μου υπάρχει ένα σημείο που με συγκίνησε και με περηφάνια αφάνταστη από καιρού σε καιρό γυρίζω και βλέπω, είναι ακριβώς η εποχή που μπήκα στο Κομμουνιστικό Κόμμα. Διαπαιδαγωγήθηκα ταξικά, έμαθα το συμφέρο μου, πέταξα τον κεφαλαιοκρατικό πολιτισμό στα μούτρα της λωποδύτριας μπουρζουαζίας και ρίχτηκα με πίστη, με θέληση, με ηρωισμό στον αγώνα για τις εργαζόμενες μάζες. Εκτοτε δεν έχω στο ενεργητικό μου παρά φυλακίσεις και πάλη επαναστατική. Μιλούν τα γεγονότα, μιλάει αυτή η αλήθεια. Ούτε μια κηλίδα (…) Το Κομμουνιστικό Κόμμα εξαγνίζει και δημιουργεί αγωνιστές αφοσιωμένους στη μεγάλη υπόθεση του προλεταριάτου».

Ο Άρης Βελουχιώτης αντιτάχθηκε στη Συμφωνία της Βάρκιζας και τη χαρακτήρισε λαθεμένη, ενώ είχε επισημάνει έγκαιρα τον ρόλο των Άγγλων. Είναι χαρακτηριστικό πώς κατέληγε στην ομιλία του στη Λαμία τη μέρα της Απελευθέρωσης της πόλης: «Ο ΕΛΑΣ και το ΕΑΜ υποσχέθηκαν στον λαό την πάλη ενάντια στον κατακτητή και την απελευθέρωση της χώρας μας. Αυτές τις υποσχέσεις τις τηρήσαμε (…) Μα εμείς υποσχεθήκαμε στον λαό και κάτι άλλο: Ότι δεν θ” αφήσουμε το όπλο από το χέρι μας αν δεν πετύχουμε και τη διπλή λευτεριά: Τη λαοκρατία. Γι’ αυτό θα παλέψουμε για να εκτελέσουμε κι αυτή την υπόσχεσή μας, αφιερώνοντας και θυσιάζοντας τη ζωή μας ακόμα για τη λαοκρατική λύση του ελληνικού προβλήματος (…) Αν αυτά δεν εκτελεστούν, τότε σας υποσχόμαστε ότι πάλι θα ξαναβγούμε στο βουνό (…)».
Αν και η αντίληψη του Αρη δεν ήταν απαλλαγμένη από τις αντιφάσεις της στρατηγικής του ΚΚΕ, είχε δίκιο που επέκρινε τη Συμφωνία της Βάρκιζας και τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ, υποστηρίζοντας την οργάνωση – συνέχιση του ένοπλου αγώνα.

Στο διάστημα Φλεβάρης – Απρίλης 1945 ανέλαβε με δική του ευθύνη πρωτοβουλίες για τη συγκρότηση νέου αντάρτικου στρατού, παρά την αντίθετη απόφαση του ΚΚΕ, του οποίου η 11η Ολομέλεια της ΚΕ (Απρίλης 1945) τον διέγραψε.

Το Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ (Τόμος Β1) αναφέρει μεταξύ άλλων: «Θα ήταν πολύ περισσότερο σημαντική η συμβολή του Άρη, εάν, πειθαρχώντας και ταυτόχρονα παλεύοντας μέσα από τις γραμμές του Κόμματος για να γίνει κυρίαρχη η άποψή του, έθετε τις οργανωτικές στρατιωτικές ικανότητες που είχε και τη μεγάλη πείρα του στη διάθεση του Κόμματος. Αν τις υπέτασσε στις αρχές λειτουργίας της κομματικής συλλογικότητας. Η ατομική επιλογή απειθαρχίας του, ως μέσου πίεσης στο Κόμμα για να αλλάξει τη θέση του, δεν ήταν δυνατό να έχει αποτελεσματικότητα.

Το δίδαγμα που βγαίνει από την ιστορία του Άρη μέσα στην Ιστορία του ΚΚΕ, είναι ότι μια λαθεμένη απόφαση μπορεί αποτελεσματικά να διορθωθεί μόνο μέσα από τη συλλογική επεξεργασία και την πρακτική υλοποίησή της. Ταυτόχρονα, τα βαθύτερα διδάγματα αφορούν τις συλλογικές ευθύνες των ανώτερων καθοδηγητικών οργάνων του Κόμματος, δηλαδή της ΚΕ και του ΠΓ. Η έλλειψη συλλογικής λειτουργίας τους σε κρίσιμες περιόδους της ταξικής πάλης εκμηδενίζει την ουσιαστική λειτουργία της αρχής του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού: «Αποφασίζουμε συλλογικά, πλειοψηφικά, δρούμε ενιαία, μονολιθικά». Η απόφαση για τη Συμφωνία της Βάρκιζας δεν ήταν αποτέλεσμα μιας τέτοιας λειτουργίας».

Ο Άρης – ο ρόλος και η συμβολή του στο ένοπλο λαϊκό κίνημα – αποκαταστάθηκε αργότερα ηθικά και πολιτικά. Η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ (16 Ιούλη 2011) αποφάσισε την επίσημη πολιτική αποκατάστασή του. Η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του Κόμματος (23 Ιούνη 2018) αποφάσισε και την κομματική αποκατάσταση του Άρη Βελουχιώτη.

(Αναδημοσίευση από τον «Ριζοσπάστη»)