Πανηγυρικός εσπερινός στην Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννου Προδρόμου στο Λιβάδι Καρυάς

Παρουσία πολλών κληρικών της τοπικής εκκλησίας και του π. Χριστοφόρου Αραβανή, Ηγουμένου της Μονής, τeλέστηκε το απόγευμα της Δευτέρας 23 Ιουνίου, παραμονή της εορτής του Γενεσίου του Τιμίου Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου, πανηγυρικός εσπερινός με αρτοκλασία στο ομώνυμα ιστορικό μοναστήρι στο Λιβάδι της Καρυάς.

Το Μοναστήρι το Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου ιδρύθηκε το 1605 από τον ιερομόναχο Ιερεμία Αραβανή σε απόμακρο μέρος μιας θαυμάσιας και ειδυλλιακής πλαγιάς στα ριζά του κάμπου της Καρυάς. Ο ιδρυτής του αφιέρωσε το μικρό ναό που ανήγειρε στο όνομα του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου. Δίπλα του έκτισε και τρία κελλιά, για να μονάσει εκεί αυτός και δύο άλλοι μοναχοί. Σιγά – σιγά το μοναστήρι μεγάλωσε και έγινε δυνατό1. Από τη θέση του δέσποζε σ΄ ολόκληρη την περιοχή κι αφέντευε τον τόπο σε χρόνους δίσεκτους και σκληρούς. Έδινε ζωή στο κέντρο του νησιού της Λευκάδας κι ασφάλεια στους ανήμπορους και διωκόμενους της περιοχής για περισσότερα από 300 χρόνια.

Το 1702 οι Ενετοί το «προίκισαν» με πολλά ακίνητα και την ίδια δεκαετία ο ηγούμενός του Ευγένιος Μαρίνος μεγάλωσε το ναό και αύξησε τα γύρω κτήρια. Με την παρέμβαση των ενετικών αρχών ενσωματώθηκε την ίδια εποχή σ΄ αυτό η Μονή της Οδηγήτριας με την περιουσία της ως μετόχι. Μετά παραχωρήθηκαν ως μετόχια ο ναός της Ανάληψης στο Λιθάρι του Σύβρου, ο ναός του Αγίου Νικολάου στο Δαμηλιάνι, η μονή του Αγίου Νικολάου Εγκλουβής και στη συνέχεια άλλοι 12 ναοί σ΄ όλο το νησί.

Στις αρχές του 19ου αιώνα ο Άγιος Ιωάννης ήταν το πλουσιότερο μοναστήρι σε ακίνητα κτήματα και μοναχούς. Την κυρίαρχη αυτή οικονομική, πνευματική και κοινωνική του δράση θα τη διατηρήσει μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα, οπότε με τις αλλαγές των καιρών και την κακή εσωτερική του διοίκηση αρχίζει η κάμψη, ο μαρασμός και η διάλυση.

Εκτός του καθολικού σώζονται σε αρκετό ύψος τοίχοι του περίβολου και ερείπια κελλιών. Ο σημερινός ναός είναι νεότερος, των αρχών του 18ου αιώνα, μονόχωρος ξυλοστεγής, μικρών διαστάσεων και με γυναικωνίτη. Διασώζει τοιχογραφίες της εποχής 1736-1753 εξαιρετικές και άλλες νεότερες χωρίς όμως καλλιτεχνική αξία. Οι εικόνες του ξυλόγλυπτου τέμπλου έχουν μεταφερθεί στη Συλλογή μεταβυζαντινών εικόνων της Λευκάδας που στεγάζεται στον πάνω όροφο της Δημόσιας Βιβλιοθήκης.

Βορειότερα από το καθολικό του μοναστηριού, αλλά μέσα στον περίβολό του υπάρχει και δεύτερος ναός ερειπωμένος με δέντρο μέσα σ΄ αυτόν κι επιγραφή στο ανώφλι της εισόδου: + 1727 Μαρτίου 15 +.

Τοιχογραφίες του κύριου ναού σώζονται στο βόρειο, νότιο και δυτικό τοίχο. Στο βόρειο και σε τρεις ζώνες έχουμε: στην κάτω ζώνη ολόσωμους αγίους σε μετωπικές στάσεις, στη μεσαία στηθάρια αγίων και στην επάνω παραστάσεις μεγάλων διαστάσεων πολυπρόσωπες, αλλά φθαρμένες σε μεγάλο βαθμό από την επασβέστωση, την υγρασία και τη φθορά του χρόνου. Στο νότιο τοίχο διακρίνονται ανάμεσα από από ασβεστώματα, καθαρισμούς κι άλλες φθορές ολόσωμοι άγιοι και παραστάσεις από τους Οίκους του Ακάθιστου Ύμνου και τα Πάθη του Χριστού. Στο δυτικό τοίχο διακρίνονται αρκετά καθαρά ο Άγιος Κωνσταντίνος, η Αγία Ελένη κι ο Αρχάγγελος Μιχαήλ.

Στο τέμπλο του καθολικού υπήρχαν τρία έξοχης τέχνης δεσποτικά: της Θεοτόκου (ένθρονης βρεφοκρατούσας), του Χριστού ως Μεγάλου Αρχιερέα και του Προδρόμου, έργα του Τομάζο Τζεν. Έχουν την υπογραφή «χειρ Τομάζο Τζεν», όχι όμως χρονολογία. Ωστόσο πίσω από την εικόνα της Θεοτόκου υπήρχε χρονολογία με μολύβι: 1756 και πίσω από την εικόνα του Προδρόμου: 1753. Και είναι εξακριβωμένο ότι ο Τ. Τζεν πέθανε στα 1755. Οι εικόνες της Θεοτόκου και του Χριστού κλάπηκαν το 1965. Η εικόνα του Προδρόμου είναι στο τέμπλο επιζωγραφισμένη. Και οι τρεις εικόνες είναι του ίδιου εικονογραφικού τύπου με τις αντίστοιχες εικόνες του τέμπλου της Κόκκινης Εκκλησιάς, έργα πιθανότατα του Μιχαήλ Ντζε (Τζεν) και ευρισκόμενα σήμερα στη Συλλογή Λευκάδας.

Στο θυρόφυλλο της Ωραίας Πύλης εικονίζεται ένας Χριστός Νυμφίος του 18ου αιώνα, έργο μετριότατο. Πιθανώς είναι έργο του Σπ. Γαζή. Περιττό να αναφέρουμε ότι το μοναστήρι είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος με ΦΕΚ του 1962 [Δες εδώ]. Το 1996, μετά από πολλές δεκαετίες εγκατάλειψης (μέχρι και ως μαντρί είχε λειτουργήσει), ο ναός καθαρίστηκε και λειτούργησε ξανά. Ακολούθησε η αναστήλωση του Καθολικού, με ενέργειες του Δήμου Καρυάς. Το 2010 εκπονήθηκε η μελέτη στερέωσης – αποκατάστασης και των κελλιών της Ι. Μονής, με δαπάνες της Ν.Α. Λευκάδας. Το 2011, η Ιερά Μονή ανασυστήθηκε [Δες το σχετικό ΦΕΚ] ως αυτοτελές Ν.Π.Δ.Δ., με πρωτοβουλία του Μητροπολίτη Λευκάδας κ. Θεοφίλου, ο οποίος έχει δείξει έμπρακτα τον ενδιαφέρον του για τις διάσπαρτες σε όλο το νησί της Λευκάδας εγκαταλελειμένες Μονές. (Πηγή για το ιστορικό του Μοναστηριού: Χριστιανική Ζωγραφική – Η μεταβυζαντινή και επτανησιακή τέχνη στις Εκκλησίες και τα Μοναστήρια της Λευκάδας (15ος-20ος αι.), Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών, Αθήνα 1999)