Οι παλιές πετρόχτιστες βρύσες των ορεινών οικισμών του Αλέξανδρου Λευκάδας

Η Κολυβιάτικη βρύση

Οι πετρόχτιστες βρύσες (πηγές) των ορεινών οικισμών του Αλέξανδρου Λευκάδας είναι δύο από τις παλιές βρύσες του νησιού μας που έχουν γλιτώσει την εξωραϊστική μανία των τελευταίων χρόνων, που τις έχει κάνει αγνώριστες με αυτές τις ξενόφερτες κιτρινοκαφέ πλάκες λες και δεν μας προίκισε η φύση με μπόλικη πέτρα. Ίσως αυτό να οφείλεται και στην σταδιακή μετοίκηση των κατοίκων των χωριών στη Νικιάνα που ήταν δίπλα από την θάλασσα και πιο κοντά στην πόλη της Λευκάδας, που ξεκίνησε μετά τον δεύτερο μεγάλο πόλεμο και γιγαντώθηκε τις δεκαετίες 1970-1980 λόγω της ραγδαίας τουριστικής ανάπτυξης.

Οι βρύσες βρίσκονται και οι δύο σε απόσταση 2-3 χιλιομέτρων έξω από τα χωριά, η Κολυβιάτικη στην περιοχή «Φτελιά» και η Μαυροϊννάτικη (του μεγαλύτερου μαχαλά του Αλέξανδρου που ήταν τα Μαυρογιαννάτα) στην περιοχή «Κανάλι», σε κοντινή απόσταση η μια από την άλλη. Από τις δύο αυτές βρύσες που ήταν κοινόχρηστες και καθαρίζονταν ανά τακτά χρονικά διαστήματα με προσωπική εργασία των κατοίκων υδρεύονταν οι τρεις ορεινοί οικισμοί του Αλέξανδρου (ο τρίτος οικισμός ήταν τα Κοκλάτα).

Η παλαιότερη βρύση πρέπει να ήταν η Κολυβιάτικη, η οποία είναι σκαμμένη στο έδαφος σε βάθος 1,5-2,0 μέτρων. Είναι προσβάσιμη από μία στενή σκάλα με 5-6 σκαλοπάτια που δεν επέτρεπε στα μεγάλα ζώα να κατέβουν μέχρι το σημείο που έτρεχε το νερό ή αν καμιά φορά αυτό συνέβαινε γινόταν με δυσκολία. Το πότισμα των ζώων γινόταν πάνω από την βρύση σε μια πέτρινη γούρνα, δίπλα από τον αιωνόβιο πλάτανο που παρά τους κλώνους που έχει χάσει είναι ακόμα μέχρι σήμερα ακμαίος. Δεν έχει δυστυχώς διασωθεί ποιος τον είχε φυτέψει. Δίπλα από τη σκάλα βρισκόταν ένα μικρό πεζούλι για να κάθονται όσοι περίμεναν τη σειρά τους για να πάρουν νερό.

Απέναντι από τη σκάλα σε απόσταση 4-5 μέτρα ήταν η πρόσοψη της βρύσης. Μια παραλληλόγραμμη πέτρινη πλάκα που καταλήγει σε αέτωμα είναι ενσωματωμένη στον ξερότοιχο στο κάτω μέρος της οποίας υπήρχε η κάνουλα που έτρεχε το νερό. Στην πέτρινη πλάκα της βρύσης αναγράφεται στο πάνω μέρος το έτος 1904 και από κάτω «ΔΗΜΑΡΧΟ. ..ΡΑΓΓΟΥ». Είναι πολύ πιθανό να έγινε τότε η ανακατασκευή της βρύσης στη μορφή που σώζεται μέχρι σήμερα, η οποία όμως θα πρέπει να υπήρχε εκεί από πολύ παλιότερα. Δήμαρχος του Δήμου Καρυάς, στον οποίο ανήκε την εποχή αυτή η κοινότητα του Αλέξανδρου, θα πρέπει να ήταν κάποιος με το επίθετο ΜΑΡΑΓΓΟΣ (καμιά φορά θα το ψάξουμε). Πιο ψηλά από την κάνουλα της βρύσης, υπήρχαν στα πλάγια εκατέρωθεν της πλάκας δύο ακόμη κρουνοί που ξεπηδούσε το νερό μόνο το χειμώνα. Δίπλα από τη βρύση βρίσκεται εντοιχισμένη στον τοίχο μια θυρίδα, σαν αυτές που υπήρχαν στα παλιά χωριάτικα σπίτια και χρησίμευαν σαν ντουλαπάκια.

Το νερό που έτρεχε από τη βρύση αφού διασχίσει ένα αυλάκι που περιβάλλεται επίσης από μαντρότοιχο, καταλήγει μετά από καμιά τριανταριά μέτρα σε ένα παρακείμενο χείμαρρο. Όταν το χωριό ήταν ακόμη ακμαίο η βρύση καθαρίζονταν με προσωπική εργασία από τους κατοίκους τόσο από τα χώματα και τα φύλλα του πλάτανου που έπεφταν και δημιουργούσαν λάσπη όσο και από τις ρίζες του πλάτανου που εισχωρούσαν και βούλωναν τους πήλινους σωλήνες που έφερναν το νερό από τη στέρνα στη βρύση σχηματίζοντας μία μεγάλη «ουρά». Σήμερα το νερό που τρέχει είναι λιγοστό και η λάσπη κοντά στο μισό γόνατο προσφέροντας άριστες συνθήκες για λασπόλουτρο στα αγριογούρουνα που όπως μαρτυρούν τα ίχνη τους κατακλύζουν την περιοχή.

Η βρύση ήταν παλιά ονομαστή για το κρυστάλλινο, καθάριο και χωνευτικό νερό της. Έτσι έχει μείνει στους νεότερους η φράση που έλεγαν κάποιοι κάτοικοι: «να πιω νερό απ΄ τη Φτελιά κι ας…».

Η Μαυροϊνάτικη βρύση

Η Μαυροϊνάτικη βρύση βρίσκεται σε κοντινή απόσταση. Η πρόσοψη της βρύσης είναι μια ανοιχτή επίπεδη πετρόχτιστη επιφάνεια ύψους δύο περίπου μέτρων. Σήμερα δεν τρέχει πλέον νερό αφού «πιάστηκε» σε μια υδρομάστευση πιο πάνω, δίπλα ακριβώς από τον αγροτικό δρόμο. Καμιά τριανταριά μέτρα πιο κάτω από τη βρύση ήταν το πλυσταριό με σκέπαστρο όπου σε κατάλληλα διαμορφωμένους χώρους, τις πλύστρες, οι γυναίκες έκαναν τη μπουγάδα τους. Η κατασκευή αυτή θα πρέπει να είναι μεταγενέστερη.