Γιορτές Λόγου και Τέχνης 1960: Λευκάδα και Σοπέν…

Συνεχίζουμε τα αφιερώματα με αφορμή τη συμπλήρωση φέτος των 60 χρόνων των Γιορτών Λόγου και Τέχνης Λευκάδας.

Αυτή τη φορά με τον ακαδημαϊκό Σπύρο Μελά που είχε βρεθεί το 1960 στο νησί μας, ως επίσημος προσκεκλημένος και ομιλητής στις Γιορτές Λόγου και Τέχνης που ήταν αφιερωμένες στον μεγάλο Πολωνό συνθέτη Φρεντερίκ Σοπέν.

«Ο Φρειδερίκος Σοπέν συνθέτει τα Πρελούδια», έργο του Λιονέλο Μπαλεστριέρι

Το φεστιβάλ της Λευκάδoς δεν είναι αστειότης. Διαρκεί βδομάδες και περιγράφει πολλά και διάφορα. Μετέχει δε και το κράτος μ΄ ένα οχηματαγωγό, αραγμένο στο ωραίο της κρηπίδωμα, σημαιοστολισμένο την ημέρα και φωταγωγημένο τη νύχτα, στην κοιλιά του οποίου -εύθυμος Ιωνάς- εχόρεψα τσα – τσα και ήπια το κατά δύναμιν, μια νύκτα, προσκληθείς από τον κυβερνήτη. Μετέχει ακόμη και με τη μουσική της ογδόης μεραρχίας των Ιωαννίνων, που κατόπιν διαταγής, εφόρτωσε τους μουσικούς της, τα χάλκινά της και τη γκρανκάσα της στ΄ αυτοκίνητά της και κατέβηκε κι΄ έδωσε συναυλία, την περασμένη Κυριακή, στην πλατεία του δημαρχείου, όπου χιλιάδες άνθρωποι στριμώχτηκαν για ν΄ ακούσουν ένα ρεπερτόριο μεγάλης ποικιλίας. Μετέχει τέλος και ο Δήμος, που έδωσε στον κήπο του, στο λεγόμενο «Μποσκίτο», ένα χορό μ΄ όλη τη Λευκάδα που αξίζει ξεχωριστή περιγραφή.

Αλλά στη Λευκάδα υπάρχει και τουριστική επιτροπή και μορφωτικός σύλλογος, «Λόγος και Τέχνη» όπου άρχει η ανήσυχη πρωτοβουλία του καθηγητού Τζεβελέκη, που μαζί με το Δήμο οργανώνουν κάθε χρόνο αυτό το Φεστιβάλ με κέντρο πάντα τον εορτασμό κάποιας μεγάλης πνευματικής ή καλλιτεχνικής μορφής. Μια από τις πολλές βδομάδες του Φεστιβάλ αφιερώνεται σ΄ αυτήν. Έτσι είχαμε ως τα τώρα, βδομάδες ποιητών και λογίων. Και την περασμένη Κυριακή, έναρξη της εβδομάδος Σοπέν, με κάθε επισημότητα: Είχαν καλέση τον επιτετραμμένο της Πολωνίας κ. Κλίμας, το γενικό γραμματέα του Ινστιτούτου Σοπέν της Βαρσοβίας κ. Χάρβεϋ (Πολωνόν με προγόνους Άγγλους), τον υποφαινόμενο ως ομιλητή, ξένους δημοσιογράφους κι΄ άλλους επίλεκτους. Το κράτος εβοήθησε και… οικονομικώς το Φεστιβάλ αυτό της Λευκάδας με τριάντα χιλιάδες δραχμές, στις οποίες πρόσθεσε κι΄ ο Δήμος άλλες δεκατέσσερες.

Η κίνησις αυτή έχει και έναν απώτερο πρακτικό σκοπό: Να συγκινήση τον τουριστικό μας Οργανισμό, και να τον κάμη να προσέξη τ΄ όμορφο αλλά παραμελημένο αυτό νησί και να το βοηθήση ν΄ αξιοποιήση τις φυσικές ομορφιές του. Και είναι ανάγκη, πραγματικά να γίνη αυτό, για να τονωθή η ζωή του που λιμνάζει, αποτελματώνεται κι΄ αναζητεί με αγωνία διεξόδους για ν΄ απαγκιστρωθή από την ένδεια και την υποθερμική κατάσταση.

Εφέτος η καλλιτεχνική εβδομάδα ήταν αφιερωμένη στον μεγάλο Πολωνό συνθέτη των «πρελούντιο» και των «νυκτερινών». Πολλοί με ρώτησαν, όταν έφευγα, καλεσμένος, για τη Λευκάδα:

-Τι σχέση έχει το νησί αυτό με το Σοπέν; Είχε περάση καμιά φορά από εκεί;

Αφελής ερώτηση. Η Λευκάδα ανήκει στην Ελλάδα και η Ελλάδα είναι θεματοφύλακας μιας παραδόσεως πνευματικής και καλλιτεχνικής χιλιάδων ετών, που η μουσική κατέχει μια θέση ξεχωριστή. Από τα στήθη της Ελλάδας ανεδύθησαν οι πρώτοι ύμνοι στους θεούς. Από τους μυθολογικούς χρόνους ως τον καιρό της ακμής η μουσική κυριαρχεί σ΄ όλες τις φάσεις της ζωής και τις εκδηλώσεις της φυλής. Με το τραγούδι της λύρας, βαλμένο στο δακτυλικό εξάμετρο συνετελέσθη το μέγα έργο του αποικισμού· με το τραγούδι έχει ιστορηθή της Τροίας το πάρσιμο· με τη μουσική ετράφη από τους τραγικούς και τους λυρικούς ο Αθηναίος πολίτης. Και δίκαια είπε ο δάσκαλος του Πλάτωνος, στη μουσική, ότι όποιος θίξη τους νόμους της θα θίξη αυτούς τους νόμους που διέπουν την αρμονία της πολιτείας. Κι΄ αυτό το δαιμόνιο του Σωκράτη μέσα στη φυλακή, την τελευταία μέρα της ζωής του, αυτή την ωραία εντολή του έδωσε: «Μουσικήν ποίει και εργάζου». Όλη η αγωγή της νεότητας των αρχαίων στη μουσική και τη γυμναστική στηριζότανε: Η πρώτη για την ψυχή και η δεύτερη για το σώμα.

Η νεώτερη Ελλάδα δεν μπορούσε να μη μετάσχη στον εορτασμό μιας μουσικής μεγαλοφυΐας σαν το Σοπέν, όταν σ΄ όλη την Ευρώπη, το έτος αυτό γιορτάζουν ως έπος Σοπέν. Ήτανε κάτι πολύ συγκινητικό αυτό το θέαμα του λαού, που πήρε θέση στα καθίσματα της μεγάλης πλατείας του Δημαρχείου και η θρησκευτική σιωπή με την οποία παρακολούθησαν την ομιλία μου για τη ζωή και το έργο του μεγάλου συνθέτου. Ο κ. Χάρβεϋ επήρε κατόπιν το λόγο, γαλλικά, εχαρακτήρισε με λίγα λόγια τη μεγάλη προσφορά του συμπατριώτη του στην πρόοδο του μουσικής και απηύθυνεν ευχαριστίες στην Ελλάδα που μετέχει του εορτασμού.

Ο δήμαρχος είχε προηγηθή στις εκδηλώσεις αυτές. Εχαιρέτησε την παρουσία των ξένων και ετόνισε την παλαιάν φιλία που συνδέει τους δύο λαούς. Ο κ. επιτετραμμένος απήντησε μ΄ ευχαριστίες. Και ο ποιητής της Λευκάδος με χαριτωμένο ποίημα προσκάλεσε τους ξένους να ξανάρθουν.

Πηγή: Εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ», Φύλλο της Τετάρτης 24 Αυγούστου του 1960
______________________________
* Ο Σπύρος Μελάς (1882-1966) γεννήθηκε στη Ναύπακτο γιος πταισματοδίκη. Μετά το θάνατο του πατέρα του εγκαταστάθηκε, παιδί ακόμη, στον Πειραιά, όπου τέλειωσε το γυμνάσιο. Φοίτησε στη νομική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, εγκατέλειψε όμως τις σπουδές του καθώς από νωρίς τον τράβηξαν η δημοσιογραφία και η τέχνη. Ήδη στα είκοσί του χρόνια ήταν τακτικός συνεργάτης του «Άστεως» και αργότερα της «Ακρόπολης», όπου δημοσίευσε και λογοτεχνικά πρωτόλεια, επηρεασμένα από τη γαλλική επιφυλλιδογραφία. Συντάκτης σε πολλές αθηναϊκές εφημερίδες («Εμπρός», «Ημερήσια Νέα», «Ημερήσιος Τηλέγραφος», «Καθημερινή», «Έθνος», «Ελευθερία», «Αθηναϊκά Νέα», κ.α.), χρονογράφος, ανταποκριτής σε ευρωπαϊκές χώρες, τις Η.Π.Α. και την Αίγυπτο και εκδότης των περιοδικών «Ιδέα» (1933-1934) και «Ελληνική Δημιουργία» (1948-1954), ασχολήθηκε παράλληλα με το θέατρο, ως σκηνοθέτης, ηθοποιός και καθηγητής δραματολογίας.

Σημαντικό ρόλο στη στροφή του στο θέατρο διαδραμάτισε η εμπειρία του από το Παρίσι, όπου έζησε κατά καιρούς για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Η πολυποίκιλη δραστηριότητά του κάλυψε χρονικά το πρώτο μισό του αιώνα μας και ο συγγραφέας πήρε ενεργό μέρος στις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις της εποχής του. Με αφετηρία την προοδευτική πολιτική παράταξη οδηγήθηκε γύρω στο 1910 στον χώρο του σοσιαλισμού, στη συνέχεια στο κόμμα του Βενιζέλου και τέλος μέσω του περιοδικού «Ιδέα» στον χώρο του ελληνοκεντρικού ιδεοκρατισμού που ακολούθησε μια μερίδα της γενιάς του Τριάντα, όπου ανήκε και ο Γιώργος Θεοτοκάς.

Ακαδημαϊκός από το 1935 στράφηκε προς την ιδεολογική συντήρηση, γεγονός που προκάλεσε αντιφατικές γνώμες των συγχρόνων του για το πρόσωπό του. Τις εμπειρίες του από τα ταξίδια του και την περίοδο που ήταν πολεμικός ανταποκριτής και λοχίας στο Βαλκανικό μέτωπο, κατέγραψε στους τόμους «Από τα ταξίδια μου», «Αμερική» και «Πολεμικές σελίδες». Το θεατρικό έργο του παρουσιάζει έντονα τα σημάδια από τη δραματουργία του Ίψεν και τη φιλοσοφία του Νίτσε, ενώ ο προσανατολισμός της γραφής του είναι σαφώς κοινωνικός. Ιδρυτής του Θεάτρου Τέχνης (1925) και της Ελευθέρας Σκηνής (1929 με τη Μαρίκα Κοτοπούλη και το Δημήτρη Μυράτ), φοίτησε σε σκηνοθετικά εργαστήρια του Παρισιού το 1928 και το 1935 ανέλαβε τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή στο θίασο Καινούριο Θέατρο της κυρίας Αλίκης και του Κώστα Μουσούρη. Η σκηνοθετική του δραστηριότητα συνέβαλε στην ανανέωση του αθηναϊκού θεατρικού ρεπερτορίου και στην ευθυγράμμισή του με το αντίστοιχο ευρωπαϊκό, ενώ έγραψε και θεατρικά έργα όπως «Ο γιος του ίσκιου», «Το κόκκινο πουκάμισο», «Το άσπρο και το μαύρο», «Μια νύχτα, μια ζωή», «Ο μπαμπάς εκπαιδεύεται», «Παπαφλέσσας», κ.α. Ασχολήθηκε επίσης με την ποίηση (στη νεανική του ηλικία), τη διηγηματογραφία και κυρίως με τη μυθιστορηματική ιστοριογραφία, όπου ξεχώρισε για τη γλαφυρότητα του ύφους του και την οικονομία της γραφής του.

Πέθανε στην Αθήνα. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Σπύρου Μελά βλ. Νέστωρ Μάτσας, «Σπύρος Μελάς», περιοδικό «Νέα Εστία», τ. Μ΄, τχ. 947 (Χριστούγεννα 1966), σ.13, Δημήτρης Γιάκος, «Μελάς Σπύρος», στη «Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας», τ. 10, Αθήνα: Χάρη Πάτση, χ.χ., Χ.Δ. Γουνελάς, «Μελάς Σπύρος», στο «Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό», τ. 6, Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1987, Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, «Σπύρος Μελάς», στο «Η παλαιότερη πεζογραφία μας· από τις αρχές της ως τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο», τ. ΙΑ΄ (1900 – 1914), Αθήνα, Σοκόλης, 1998, σελ. 326-343, και Αλέξης Ζήρας, Χριστίνα Λύσσαρη, «Μελάς Σπύρος» στο «Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας», Αθήνα, Πατάκης, 2007, σελ. 1378-79. (Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.)