Πριν 80 χρόνια στη Λευκάδα: «Όλοι στο συλλαλητήριο, θέλουμε ψωμί»
80 χρόνια συμπληρώθηκαν πριν λίγες μέρες από το μεγαλειώδες και ματωμένο αμπελουργικό συλλαλητήριο του 1935 των ξωμάχων της λευκαδίτικης γης. Με αφορμή την επέτειο αυτή αναδημοσιεύουμε το πιο κάτω ρεπορτάζ από την εφημερίδα «Ριζοσπάστης» (Φύλλο της Κυριακής 29 Σεπτέμβρη 1985):
Του Στέφανου ΠΑΠΠΑ
| Μια ηρωική σελίδα από τον αγώνα των αμπελουργών. Ο στρατός ανοίγει πυρ και βάφει με αίμα τους δρόμους για να προστατέψει τη ληστρική πολιτική της κυβέρνησης και των εμπόρων |
«Πριν 50 ακριβώς χρόνια οι σταφιδοπαραγωγοί στα σπουδαιότερα τότε αγροτικά κέντρα της χώρας, έγραψαν μια ηρωική σελίδα στην ιστορία των λαϊκών αγώνων. Με μαύρες σημαίες και κωδωνοκρουσίες συγκεντρώνονται και διαμαρτύρονται δυναμικά για τη ληστρική πολιτική της κυβέρνησης και των εμπόρων. Έτσι για παράδειγμα στην Πύλο συγκεντρώνονται 10.000 αγρότες (άντρες, γυναίκες και παιδιά). Στην κεντρική πλατεία της πόλης, όπου γίνεται το συλλαλητήριο ο στρατός ανοίγει πυρ. Σκοτώνονται δυο σταφιδοπαραγωγοί και τραυματίζονται αρκετοί. Παρόμοια γεγονότα έγιναν και σε άλλες περιοχές.
Στη δράση των παραγωγών της Λευκάδας την περίοδο εκείνη αναφέρεται το ρεπορτάζ που ακολουθεί και ρίχνει φως στα άγνωστα για πολλούς γεγονότα που έγιναν τότε εκεί.
Μέρες του 1935. Μέρες γιομάτες απεργιακές κινητοποιήσεις της εργατιάς. Μέρες γιομάτες συλλαλητήρια της αγροτιάς. Μέρες σημαδιακές.
Στον ορίζοντα ο φασισμός κι η απειλή του πολέμου. Οι κοινωνικοί αγώνες δυναμώνουν σ΄ όλη τη χώρα.
Λευκάδα τέλη του Σεπτέμβρη. Ο Κώστας Λιβιτσάνος μας διηγείται:
| «Περασμένη η εποχή του τρύγου και τ΄ αμπέλια άτρυγα. Τα σταφύλια κρέμονται σχεδόν σταφιδιασμένα. Υπερπαραγωγή κείνη τη χρονιά. Ωστόσο οι σταφυλέμποροι και οι κρασέμποροι του νησιού που οινοποιούσαν το «βαρτζαμί» (σ.σ. ποικιλία σταφυλιού του νησιού) για να φτιάξουν το ξακουστό κρασί του μπάρκου δεν τ΄ αγοράζανε για να ρίξουνε κι άλλο τις τιμές. Οι αμπελουργοί είναι ανάστατοι. Στα κρασοχώρια του νησιού οι λαϊκοί αγωνιστές ξεσηκώνανε τον κόσμο: ΄ Περιμέναμε τον τρύγο για να πιάσουμε καμιά δεκάρα στο χέρι. κι ο τρύγος πέρασε και τα σταφύλια είναι αζήτητα. Με τις εξευτελιστικές τιμές των εμπόρων δεν ξεχρεώνουμε ούτε το χαλκό ούτε το θειάφι ΄». |
Και το σύνθημα έπεσε: ΟΛΟΙ ΣΤΟ ΣΥΛΛΑΛΗΤΗΡΙΟ
Είχε προηγηθεί πλατιά ζύμωση ανάμεσα στους αμπελουργούς. Άλλωστε τα προβλήματα ήτανε οξυμένα και παράλληλα η κυβέρνηση κι οι αρμόδιες αρχές κώφευαν στα διαβήματα των αμπελουργών.
Στις 30 του Σεπτέμβρη χτυπήσαν οι καμπάνες στα κρασοχώρια του νησιού.
Το σύνθημα «Όλοι στο συλλαλητήριο» έπιασε τόπο. Και τι συλλαλητήριο!
Ένας ολάκερος λαός, άντρες και γυναικόπεδα, κατέβαιναν στη Λευκάδα. Σύνθημα ένα και μοναδικό «ΨΩΜΙ ΘΕΛΟΥΜΕ».
Ένα συλλαλητήριο ένοπλο. Αμπελουργοί με γκράδες, μαουζέρια, δίκανα, μαχαίρια και με μαύρες παντιέρες δίνανε ζωντάνια και μαχητικότητα στον ξεσηκωμό.
Καταλήψεις
Ο Λεωνίδας Φίλιππας ήτανε τότε λοχίας, στο στρατό. Έτυχε την πρώτη μέρα του συλλαλητηρίου νάναι και η πρώτη μέρα της άδειας του. Ακόμη ήτανε με τα στρατιωτικά όταν πάτησε στο νησί. Γιος αμπελουργών, μίλησε το αίμα, συμμετείχε ενεργά στο συλλαλητήριο Θυμάται:
| «Το συλλαλητήριο ήτανε πάνδημο. Χιλιάδες οι αμπελουργοί. Αλλά και οι μαγαζάτορες της Λευκάδας κλείσανε τα μαγαζιά τους για συμπαράσταση. Όπως ήμουνα με τα στρατιωτικά μπήκα στο συλλαλητήριο και βοήθησα όσο μπορούσα. Καταλάβαμε το τηλεγραφείο. Αφοπλίσαμε τους χωροφύλακες. Το συλλαλητήριο αν και ένοπλο ήταν ειρηνικό». |
Χαλασμός
Ο Τριαντάφυλλος Κατωπόδης, από την Καρυά της Λευκάδας συμμετείχε επίσης ενεργά στο συλλαλητήριο. Μας λέει:
| «Έγινε χαλασμός. Ήτανε σταφυλοχρονιά και η σοδειά δεν κύλαγε. Οι τιμές εξευτελιστικές, καληώρα σαν σήμερα. Εννιά δεκάρες το κόστος τότε 3,5 δεκάρες δίνανε οι κρασέμποροι ποντάροντας στην φτώχεια και την αδεκαρία των αμπελουργών.Τη δεύτερη μέρα του συλλαλητηρίου έφτασε στη Λευκάδα μια διλοχία από την Πρέβεζα με διοικητή τον Λευκαδίτη συνταγματάρχη Λαυράνο. Τάχα δήθεν με «καλές διαθέσεις» να διαπραγματευτεί τους συντοπίτες του. Όμως βάρεσε στο ψαχνό. Το συλλαλητήριο βάφτηκε στο αίμα». |
Ο Νιόνιος Καρφάκης από την Καρυά Λευκάδας, μέλος του ΚΚΕ κι ο επίσης Καρσάνος μαθητής, Γιώργος Ρεκατσίνας, πέσανε νεκροί από τα βόλια του αποσπάσματος του Λαυράνου. Λίγο αργότερα πέθανε από κακοφόρμιση του τραύματός του στο πόδι ένας συμπαθητικός Λευκαδίτης τύπος ο Αλέκος γνωστός με το προσωνύμι «Γάλη-Γάλης». Άγνωστος παραμένει ο αριθμός των τραυματιών.
Ο Γιώργος Ρεκατσίνας, μαθητής από την Καρυά που σκοτώθηκε στο συλλαλητήριο
Ο κομμουνιστής Νιόνιος
Για τον κομμουνιστή Νιόνιο Καρφάκη ο αδελφός του Αποστόλης και ο ξάδελφός του Αλέκος μας είπανε:
Ο κομμουνιστής Νιόνιος Καρφάκης από την Καρυά που σκοτώθηκε στο συλλαλητήριο
| «Βλέπαμε πιτσιρικάδες όντας, μπλούκι τον κόσμο να κατεβαίνει στη Λευκάδα. Ο Νιόνιος, οργανωμένος κομμουνιστής τότες αν και είχε 39 πυρετό δεν μπορούσε να λείψει από τον αγώνα. Μας φίλησε και μας αποχαιρέτησε. Όπως και πολλοί άλλοι Καρσάνοι (σ.σ. κάτοικοι της Καρυάς) ήτανε οπλισμένος. Ήτανε λιονταρόψυχο παλικάρι. Χύμηξε με αποκοτιά για να σιγήσει το πολυβόλο του Λαυράνου και τόνε φάγανε». |
Το σημείο όπου έπεσε νεκρός ο Νιόνιος Καρφάκης
Το συλλαλητήριο, αφού χύθηκε λευκαδίτικο αίμα, διαλύθηκε. Οι αμπελουργοί όμως δικαιωθήκανε. Η κυβέρνηση αναγκάστηκε να χρηματοδοτήσει μέσω της Αγροτράπεζας το ΤΑΟΛ (ταμείο Αμύνης Οινοπαραγωγών Λευκάδας), τη συνεταιριστική τους τότε οργάνωση που αγόρασε τα σταφύλια σε υποφερτή τιμή.
Οι «πρωταίτιοι»
| «Βέβαια, μας λέει ο Κώστας Λιβιτσάνος, για τις αρχές η υπόθεση δεν έκλεισε. Αναζητήσανε τους «πρωταίτιους». Μαζί με μένα πιάσανε και προφυλακίσανε τον αξέχαστο λαϊκό αγωνιστή παπά-Στάθη Κτενά από τις μορφές του συλλαλητηρίου, τον Λεωνίδα Φίλιππα, λοχία του ιππικού αδειούχο κείνες τις μέρες από το Δρυμώνα, το Θεοδόση Λιβιτσάνο και τον Φώντα Κούρτη από το Κάβαλο και τον Βαγγέλη Χαλικιά από τη Λευκάδα. Μας απαγγέλθηκε κατηγορία για στάση κατά της αρχής σε βαθμό κακουργήματος. Στα κρασοχώρια αναπτύχθηκε ένα πλατύ κίνημα συμπαράστασης από κοινοτάρχες, συνεταιριστές, λαϊκές επιτροπές. Τελικά η κυβέρνηση κάτω από τη λαϊκή κατακραυγή μας αμνήστευσε όπως και άλλους αγωνιστές των συλλαλητηρίων της Καλαμάτας, του Ηρακλείου κ.ά. τη χρονιά εκείνη». |
Οι πέντε από τους έξι προφυλακισμένους, οι «πρωταίτιοι» του συλλαλητηρίου στο προαύλιο των φυλακών Λευκάδας. Από αριστερά καθιστοί οι Φώντας Κούρτης, παπα-Στάθης Κτενάς, Κώστας Λιβιτσάνος. Όρθιοι Θεοδόσης Λιβιτσάνος και Λεωνίδας Φίλιππας
Ο παπα-Στάθης
Σημαντική, στην οργάνωση του συλλαλητηρίου ήτανε η συμβολή των κομμουνιστών. Ο Βασίλης Φίλιππας (Τάμπανος), ο Στάθης Ζαβιτσάνος (Σταθιός), ο Κώστας Κοντογεώργης (Κουτσοκωστάκης), ο Γιώργης Κοντογεώργης, ο Βαγγέλης Χαλικιάς, ο ο τσαγκάρης Γιώργος Καλαφάτης, ο χτίστης Νίκος Καρέλης, ο Τάκης Βεργίνης στήριξαν σε σωστή κατεύθυνση το συλλαλητήριο.
 |
 |
| Από τους πρωτεργάτες του κομμουνιστικού κινήματος στη Λευκάδα: Στάθης Ζαβιτσάνος (Σταθιός) και Κωστάκης Κοντογεώργης (Κουτσοκωστάκης) | |
Η συνέπεια των κομμουνιστών στην πόλη για τα δίκια του λαού αναγνωριζότανε απ΄ όλους.
| «Οι δικοί μου με προδίνουνε, αλλά τούτοι οι σατανάδες οι κομμουνιστές είναι τίμιοι, συνεπείς, αγωνιστές» έλεγε τότε ο παπα-Στάθης Κτενάς. |
Φυσικά η συμβολή αυτή των κομμουνιστών έπρεπε να αμαυρωθεί στις μνήμες του λαού. Έτσι κάποια λιγοστά προβοκατόρικα στοιχεία, λένε ότι τους έβαλε πληρωμένους και «δασκαλεμένους» η Χωροφυλακή και ο μεγαλοκρασέμπορος Τσάντος, ιδιοκτήτης της «Εταιρείας Οίνων και Οινοπνευμάτων», σπάσανε και πλιατσκολογήσανε ορισμένα καταστήματα. Οι ευθύνες καθοδήγησής τους για τα «έκτροπα» ριχτήκανε στα «μιάσματα, τους κομμουνιστές».
«Οι εκ των προφυλακισθέντων κ.κ. Κονιδάρης και Λογοθέτης επαγγελματίαι, Κοψιδάς αγρότης και Κούρτης δημοσιογράφος, οδηγούμενοι σιδηροδέσμιοι εις τον ανακριτήν». Δημοσιεύτηκε στις 13.10.1935 στην εφημερίδα «Ανεξάρτητος» (Από το βιβλίο του Ανδρέα Λάζαρη (Καρούσος), «Ο ξεσηκωμός των αμπελουργών της Λευκάδος το 1935»)
Βέβαια οι συκοφαντίες δεν πιάσανε τόπο. Όμως τα επόμενα χρόνια οι επαγγελματοβιοτέχνες της πόλης της Λευκάδας κρατούσανε πιο επιφυλακτική στάση στα αιτήματα και τις κινητοποιήσεις της αγροτιάς.
Πενήντα χρόνια συμπληρωθήκανε από το ανεπανάληπτο εκείνο συλλαλητήριο της Λευκάδας. Οι αγρότες κι όλος ο λαός του νησιού θα τιμήσουν φέτος, εκείνη τη λαϊκή εξέγερση που έχει μείνει βαθιά χαραγμένη στην μνήμη των Λευκαδιτών».
Οι αφηγητές στο ρεπορτάζ
 |
 |
| Ο Λεωνίδας Φίλιππας, λοχίας τότε στο στρατό, που συμμετείχε φορώντας τη στολή του στο συλλαλητήριο. Δεξιά ο Τριαντάφυλλος Κατωπόδης που συμμετείχε επίσης ενεργά στο συλλαλητήριο | |
Το κτίριο όπου στεγαζόταν τότε η αστυνομία και καταλήφθηκε από τους αμπελουργούς. Στην είσοδό του ο Αποστόλης και ο Αλέκος Καρφάκης που μίλησαν στο «Ρ»
Πηγή: Εφημερίδα «Ριζοσπάστης», Κυριακή 29 Σεπτέμβρη 1985 στο ένθετο «7 ΜΕΡΕΣ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ»
___________________________
Ο Στέφανος Δ. Παππάς γεννήθηκε στα Γιάννενα, την Πρωτομαγιά στα 1952. Αποφοίτησε από τη Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων και φοίτησε στο τμήμα Πολιτικών Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Στη δεκαετία του ’80 και στις αρχές της επόμενης εργάσθηκε ως δημοσιογράφος στην εφημερίδα «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ», υπεύθυνος συντάκτης για θέματα που αφορούσαν στην Ήπειρο, στην Κέρκυρα και στη Λευκάδα.
Ακολούθως εργάσθηκε στον ιδιωτικό τομέα, στη δευτεροβάθμια και στην πρωτοβάθμια τοπική αυτοδιοίκηση.
Έχει συγγράψει έργα με θέματα τοπικολαϊκού, αυτοδιοικητικού και ιστορικού περιεχομένου. Κείμενα του έχουν φιλοξενηθεί σε τοπικές ηπειρωτικές και αθηναϊκές εκδόσεις. Είναι μέλος της Εταιρίας Λογοτεχνών και Συγγραφέων Ηπείρου.
Χτύπησε ο Λαβράνος με το απόσπασμα.
Το συλλαλητήριο του Οκτ “935 στην Λευκάδα , είναι ένα στην σειρά των κοινωνικών διεκδικήσεων της δεκαετίας του 1930 και των συνεπειών της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 1929 και της μετέπειτα Ελληνικής χρεωκοπίας του 1932.
Τον Νοέμβρη του 1935 γύρισε με το δημοψήφισμα μούφα ή μα’ι’μού , ο άνακτας Γεώργιος Β” και ενημερωμένος από τους συμβούλους του για τις κοινωνικές εξελίξεις, το πρώτο που ρώτησε όταν κατέβηκε από το αεροπλάνο στο αεροδρόμιο της Ελευσίνος ήταν: » Πώς πήγε η λαδιά φέτος».
Ακόμη να αναφερθεί ότι , απ ότι δείχνουν κάποια στοιχεία αρχείων , φαίνεται ότι στην όλη υπόθεση της σταφυλοπαραγωγής και της τιμής-πληρωμής, εμπλέκονταν και οι τράπεζες της εποχής, για την εφαρμογή κάποιας στοχευμένης επιλέκτικότητας της κρατικής εξουσίας, στο όλο σύστημα παραγωγής-τιμολόγησης-καταβολής.
Ακόμη θα πρέπει να λαμβάνεται υπ όψιν, η παρέμβση των τότε εμπόρων των σταφυλιών και του μούστου, οι οποίοι πίεζαν – ακόμα και την πολιτική ηγεσία- για να κρατιούνται χαμηλά οι τιμές που κατέβαλαν στους παραγωγούς, ώστε να αυξάνεται το εμπορικό κέρδος των ιδίων, και ιδιαίτερα στο βαρτζαμί ( η κύρια έως γενικευμένη παραγωγή της Νήσου), το οποίο χρησιμοποιούνταν απ την Γαλλική οινοβιομηχανία ως χρωστικό,από το 1870 περίπου και μετά.
Η σχέση ανάπτυξη της αμπελοκαλιέργιας – ιδιαίτερα το βαρτζαμί- και οικονομικής- οικοδομικής ανασυγκροτήσεως των χωριών της Λευκάδος, έχει επισημανθεί και εξηγηθεί αναλυτικά από την καθηγήτρια του ΕΜΠ Κα Φίλιππα, μετά την φυλοξήρα των αμπελώνων της Γαλλίας από τον 19 αιώνα. Ενδεικτικά αναφέρω την ανοικοδόμηση των ανεξαρτήτων ανά οικογένεια σπιτιών στα ορεινά με τις τετράριχτες στέγες, σε αντίθεση με τις οικοδομές, με τις δίριχτες στέγες, κοινό καβαλάρη κατά σειρά, διανομήαδελφομοίρια, ως τότε.
Η ενίσχυση του οικονομικού στοιχείου της ορεινής Λευκάδος έτσι, φαίνεται ότι ενίσχυσε και την δυνατότητα κοινωνικής παρέμβασης των χωριών αυτών, σε βάρος της ως τότε δυνατότητας παρέμβασης των σχημάτων της πόλης της Λευκάδος ( χώρας) για να χειραγώγηση της οικονομικής ζωής της Νήσου και την διανομή των κρατικών κονδυλίων, και αυτό μάλλον δεν θα ήταν επιθυμητό για τα διαχειριστικά αυτά σχήματα ( Μπρανέλοι).
Η εξήγηση της »ενόχλησης» δήθεν που προκάλεσε το αγροτικό συλλαλητήριο -και οι αγροίκοι γεωργοί-, σε σπίτια και στις κάποιες οικογένειες της πόλης, εδώ υπάρχει. Γιατί αυτές οι κάποιες οικογένειες, αισθάνονταν την αγροτική αυτή διεκδίκηση να αλλοιώνει τις δικές των δυνατότητες παρέμβασης στο κράτος και στο κέρδος.
Είναι το μόνιμο σύμπτωμα , των συντηρητικών-αντιδραστικών κυριών του Παρισιού, που λυπήθηκαν γιατί η Παρσιάνικη Κουμούνα του 1871, απειλούσε να καταργήση την νυχτερινή εργασία των ανηλίκων στους φούρνους και αλλαχού και έτσι θα έχαναν αυτές τα φρέσκα και ζεστά πρω’ι’νά κρουασάν.
Τα κεκτημένα έτσι, ( κρατική και διοικητική εξουσία και διαχείρηση παραγωγικών και κρατικών κονδυλίων και ) οι όσοι τα διακονούσαν δια ίδιον οικογενειακόν όφελος, αφισβητούνταν από τις παραγωγικές δυνάμεις της Νήσου.
Και προκειμένου να τα υπερασπιστούν- οι διακονητές αυτοί- δεν δίστασαν να χτυπήσουν προσκαλώντας και τον στρατό, με τις, μπαγιονέτες και τα οπλοπολυβόλα.
Στην καθημερινή γλώσσα της ιστορίας της νήσου, για το αγροτικό συλλαλητήριο του 1935 στην πλατεία της Λευκάδας, έχει μείνει η έκφραση «» Χτύπησε ο Λαβράνος με το απόσπασμα του στρατού απ την Πρέβεζα».
Μέσα στην τύχη και αναγκαιότητα του Ιστορικού τελεσμένου παιχνιδιού , είναι και ο θάνατος ( έως κρατική δολοφονία,) του μικρού μαθητή 14-15 ετών , στο συλλαλητήριο αυτό. Ο συμβολισμός είναι σαφής.::: Και για τα επόμενα χρόνια, αυτά που θα μεγάλωνε ο δολοφονηθείς μαθητής, οι κρατούντες και οι κοινωνικοί εκπροσωποί των στην Λευκάδα, έδειχναν-συμβόλιζαν ότι δεν ήθελαν να απωλέσουν τα ως τότε κεκτημένα.
Αυτό είναι το παίγνιο κατοχής και διεκδίκησης πάντα.
Η αντιστροφή για τα σημερινά είναι: ότι » κανένας δεν είναι διατεθειμένος να κερδίσει αυτό που θα χάσει».
Μέσα σε αυτή την αντιστροφή, κρύβεται η σημερινή οικονομική-κοινωνική καχεξία της χώρας.