Τόποι φυλάκισης και εξορίας λευκαδιτών πολιτικών κρατουμένων: Στρατόπεδο και Φυλακές Ζακύνθου

Ξεκινάμε, αρχής γενομένης από σήμερα, με το στρατόπεδο και τις φυλακές της Ζακύνθου, μια σειρά για τους τόπους φυλάκισης και εξορίας των Λευκαδιτών πολιτικών κρατουμένων την περίοδο 1946 και μετέπειτα.

Οι φυλακές της Ζακύνθου το 1953

Εκατοντάδες ήταν οι λευκαδίτες κομμουνιστές και κομμουνίστριες «που θα μπορούσαν με μια υπογραφή να έχουν αποφύγει τα βασανιστήρια, τις στερήσεις, το θάνατο. Μα έβαλαν το «εμείς» πάνω από το «εγώ», το συμφέρον της εργατικής τάξης και του λαού πάνω από το δικό τους το ατομικό. Πάνω από τον εαυτό τους έβαλαν τη δυστυχία των πολλών και το χρέος της αλύγιστης στάσης στον αγώνα κατά της κοινωνικής αδικίας».

Βαυκερίτισσες (από το χωριό Βαυκερή Λευκάδας) στην εξορία στη Ζάκυνθο το 1948. Από δεξιά στα αριστερά: 1. Ξένη Καραμποΐκη (Καλοκαίρη) 2. Παινιώ Σ. Θερμού (Παπά) 3. Όλγα Β. Κούρτη (Καφέ) 4. Γιαννούλα Κονιδάρη (Γεραμούλη) 5. Ελευθερία Αλέκου Κονιδάρη 6. Κυριακούλα Ρήγα Βρεττού 7. Νίνα Αλέκου Κονιδάρη. Όλες μέλη του ΚΚΕ

Στα χρόνια 1946-1949 καθώς και μετέπειτα στη Ζάκυνθο εξορίστηκαν και φυλακίστηκαν εκατοντάδες κομμουνιστές και κομμουνίστριες. Στις αρχές του ΄47, οι εξόριστοι ξεπερνούσαν τους 300. Μεταξύ αυτών βρίσκονταν 20 αγόρια, 26 κορίτσια, 5 μωρά παιδιά καθώς και πολλοί Λευκαδίτες.

Λευκαδίτες εξόριστοι στη Ζάκυνθο 1947: Άγγελος Φραγκούλης, Ντίνος Γεωργαλής, Τάκης Χατζηδημητρίου, Κώστας Μουσούρης, Κώστας Καλυβιώτης, Νίκος Πολίτης, Τάκης Γαζής, Ασπασία Λουπέτη (επισκέπτρια), Θοδωρής Βερροιώτης, Κώστας Σκλαβεντίτης (Κοκορδής), Χρήστος Βλάχος, Ιωσήφ Σκλαβενίτης, Θεώνη Μουσούρη (επισκέπτρια), Νίκος Μαλακάσης (Μπαλωμένος), Χρήστος Κοψιδάς (Μελτίνος)

Ομάδα Λευκαδιτών στη Ζάκυνθο. Πάσχα του 1948. Ανάμεσά τους γυναίκες με την παραδοσιακή λευκαδίτικη φορεσιά

Λευκαδίτες πολιτικοί κρατούμενοι στο στρατόπεδο της Ζακύνθου το 1947. Διακρίνεται δεξιά, καθιστός ο παλαίμαχος αγωνιστής Σταθιός

Λευκαδίτες αγωνιστές στο στρατόπεδο Ζακύνθου το 1948

Λευκαδίτες εξόριστοι στο στρατόπεδο της Ζακύνθου το 1947

Λευκαδίτες αγωνιστές στο στρατόπεδο της Ζακύνθου το 1947

Λευκαδίτες πολιτικοί κρατούμενοι στο στρατόπεδο της Ζακύνθου το 1947. Πλένουν τα ρούχα τους. Ο τρίτος από αριστερά είναι ο γιατρός Ξενοφώντας Γρηγόρης

Παράλληλα, πολλοί αγωνιστές κλείστηκαν και στις φυλακές του νησιού, οι οποίες καταστράφηκαν με το μεγάλο σεισμό του 1953. Ανάμεσά τους, δεκάδες ΕΠΟΝίτες, οι οποίοι, σε επιστολή τους στον Ριζοσπάστη, τον Αύγουστο του ΄47 έγραφαν:

«Όλες μας οι ώρες είναι δοσμένες σε μια μεγάλη προσπάθεια για την καλυτέρευσή μας […] Έχουμε Σχολή αγραμμέτων και προχωρημένων. Σχολή για όλους τους ΕΠΟΝίτες με μαθήματα από τον αγώνα της οργάνωσής μας και με διάφορα ζητήματα της νεολαίας. Επίσης κάνουμε και μια διάλεξη τη βδομάδα με θέματα για τους νέους. Ακόμα έχουμε σχολή στελεχών […]

Λειτουργεί Σχολή θεάτρου και απαγγελίας. Έχουμε κεντρικό θέατρο που παίζει κάθε Κυριακή για όλους τους κρατούμενους σε κεντρικό θάλαμο […] Έτσι καλυτερεύουμε τη ζωή μας και διαπαιδαγωγούμε το χαρακτήρα μας. Παράλληλα ζούμε όλες τις εκδηλώσεις της ομάδας συμβίωσης (σχολές, γιορτές, λαϊκή διαφώτιση κ.λπ. […] Και γενικά δεν αφήνουμε ευκαιρία ανεκμετάλλευτη για το καλό του αγώνα μας».

Η ΟΣΠΕ (Ομάδα Συμβίωσης Πολιτικών Εξορίστων) Ζακύνθου, τον Γενάρη του ΄47 άρχισε να εκδίδει τη χειρόγραφη εφημερία Ο Εξόριστος κάθε 15 μέρες.

Λευκαδίτες πολιτικοί κρατούμενοι στο στρατόπεδο της Ζακύνθου το 1947. Στη μέση στη δεύτερη σειρά διακρίνεται ο γιατρός Ξενοφώντας Γρηγόρης

Στη φυλακή, την περίοδο 1946-1948, οι νεολαίοι πολιτικοί κρατούμενοι έβγαζαν την εφημερίδα Δεσμώτης ΕΠΟΝίτης. Η εφημερίδα έβγαινε αρχικά κάθε βδομάδα, στη συνέχεια ανά 15 μέρες και μετά μηνιαία. Η περιοδικότητά της καθορίζονταν από διάφορους παράγοντες, με κυριότερο τα τρομοκρατικά μέτρα που κάθε φορά έπαιρνε σε βάρος των κρτατουμένων η διεύθυνση της φυλακής. Η εφημερίδα κυκλοφορούσε σε όλους τους θαλάμους της φυλακής, όχι όμως σε αντίγραφα καρμπόν. Σε κάθε θάλαμο γράφονταν ξεχωριστά από την αρχή ως το τέλος.

Ο Εξόριστος, δεκαπενθήμερο όργανο της Ομάδας Συμβίωσης Πολιτικών Εξορίστων (ΟΣΠΕ) Ζακύνθου

Πηγή: Εφημερίδες από τις φυλακές και τις εξορίες, Έκδοση του ΚΣ της ΚΝΕ, Αθήνα 2015

(Οι περισσότερες φωτογραφίες και λεζάντες των φωτογραφιών είναι από το βιβλίο του Πανταζή Ν. Παπαδάτου, Ήρωες και Μάρτυρες της Λευκάδας, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1982. Η λεζάντα με τα ονόματα της τρίτης στη σειρά φωτογραφίας είναι από το Μουσείο Πολιτικών Κρατουμένων των Φυλακών Λευκάδας).