Σεισμός πριν 101 χρόνια στην ίδια περιοχή της Λευκάδας: «Από τους πάσχοντας πληθυσμούς…»

Δώδεκα χρόνια μετά τον τελευταίο μεγάλο σεισμό του 2003 (Δες εδώ) ο εγκέλαδος επισκέφτηκε για μια ακόμη φορά το νησί μας. Με κόστος αυτή τη φορά δυο ανθρώπινες ζωές και εκτεταμένες υλικές ζημιές σε οικισμούς της νοτιοδυτικής κυρίως Λευκάδας (Δες εδώ). Για τους δεκατρείς συνολικά μεγάλους σεισμούς που έπληξαν το νησί της Λευκάδας από τις αρχές του 17ου μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα δες σχετικά εδώ: «Αι δεκατρείς μνημονευόμεναι καταστροφαί της Λευκάδος από του 1612 μέχρι του 1869».

Η σεισμική επικινδυνότητα του νησιού μας είναι πασίγνωστη και κανείς δεν δικαιούται να παριστάνει ότι δεν το γνωρίζει. Ιδιαίτερα όταν κινδυνεύουν ανθρώπινες ζωές. Δεν έχουμε καμιά διάθεση να κάνουμε τη δεδομένη στιγμή κανενός είδους αντιπολίτευση, αλλά έχουμε την εντύπωση ότι πιαστήκαμε -πιάστηκαν οι αρμόδιοι για να ακριβολογούμε- για μια ακόμη φορά απροετοίμαστοι. Γίναμε μάρτυρες χθες στον οικισμό του Δραγάνου, όπου επλήγη μαζί με το Αθάνι περισσότερο από το σεισμό, να διαμαρτύρεται έντονα συντοπίτης μας για το γεγονός ότι πολλοί περιφερειακοί δρόμοι του χωριού ήταν ακόμη αποκλεισμένοι (το είδαμε και με τα ίδια μας τα μάτια), παρότι ήταν 03:00 το απόγευμα, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να μεταφέρει τη μάνα του στο νοσοκομείο. Δεν μπορεί να το διαψεύσει κανείς. Υπάρχει και σχετικό βίντεο. Και μιλάμε για έξι κοντά ώρες μετά τη φονική σεισμική δόνηση. Δεν υπάρχει καμιά δικαιολογία για ανεπάρκεια των δημόσιων μέσων. Σε αυτές τις περιπτώσεις επιστρατεύεις -μπορεί και να προβλέπεται- ό,τι κινείται και προσφέρεται.

Είναι ακόμη γεγονός αναμφισβήτητο, που προκύπτει από τις ιστορικές καταγραφές, ότι οι οικισμοί της νοτιοδυτικής ακτογραμμής του νησιού της Λευκάδας δοκιμάζονται κάθε φορά περισσότερο από τους σεισμούς. Ως εκ τούτου εκεί θα έπρεπε να έχει επικεντρωθεί, σε δεύτερη φάση, η μέριμνα και ο όποιος σχεδιασμός προβλέπεται σε αυτές τις περιπτώσεις. Γεγονός που φαίνεται ότι δεν έγινε ή δεν έγινε έγκαιρα και στο βαθμό που θα έπρεπε να έχει γίνει. Οι διαμαρτυρίες των κατοίκων ήταν έντονες και όπως χαρακτηριστικά έλεγαν και στους δύο οικισμούς -Δράγανο και Αθάνι- ούτε ένα μπουκάλι νερό δεν είδαν μέχρι τις πρώτες τουλάχιστον απογευματινές ώρες που αφήσαμε την περιοχή.

Χθες ακολουθήσαμε το ίδιο πάνω κάτω δρομολόγιο που είχαν ακολουθήσει, κάτω από άλλες συνθήκες τότε, οι συντάκτες της τοπικής εφημερίδας «ΕΡΓΑΤΗΣ» στο μεγάλο σεισμό του 1914 που είχε πλήξει και πάλι την εποχή εκείνη το νησί μας. Το φύλλο της εφημερίδας που δεν καταγράφεται ως σωζόμενο στο σχετικό σύγγραμμα του Π. Κοντομίχη (δες στο τέλος της ανάρτησης) μας στάλθηκε από τον κ. Θωμά Χόρτη, τον οποίο και ευχαριστούμε, με την επισήμανση: «ΣΕΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΛΕΥΚΑΔΑ το 1914 – 101 ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΙΝ ΣΤΗΝ ΙΔΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗ».

Αντιγράφουμε, διατηρώντας την ορθογραφία του αρχικού κειμένου, από την εφημερίδα «ΕΡΓΑΤΗΣ»¹, του Παν. Θ. Κουνιάκη και Σ. Μαγγίνα, του Φύλλο της 23ης Δεκεμβρίου 1914, όπου υπάρχει εκτεταμένο ρεπορτάζ με τίτλο «ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΑΣΧΟΝΤΑΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥΣ» (Ο συντάκτης δείχνει εκτός των άλλων περίσσεια κοινωνική ευαισθησία για τα γεγονότα της εποχής):

«Αι αλεπάλληλαι σεισμικαί δονήσεις (σ.σ. καλή ώρα σαν αυτές που ζούμε σήμερα) και αι κατόπιν τούτων ραγδαία βροχαί κατέστρεψαν εις πλείστα μέρη την δημοσίαν οδόν πόλεως Βασιλικής με προφανή δε κίνδυνον διέρχονται διαβάται και φορτιγά αμάξια και ζώα (σ.σ. καλή ώρα όπως και σήμερα, αν εξαιρέσουμε τα ζώα που δεν υπάρχουν και τις βροχές που αναμένονται)».

«Εισερχόμεθα νύκτωρ μετά κοπιώδη αμαξοδρομίαν εις την σεισμόπληκτον Βασιλικήν, το κέντρον τούτο των δύο Δήμων. Μέσα εις το Ξενοδοχείον του λαμπρού μαγείρου και λίαν περιποιητικού κ. Ι. Φατούρου, οι εκεί καθήμενοι έχουσι κύριον θέμα την κακήν διανομήν της γαλέτας και διασταυρούνται κατηγορίαι κατά των προέδρων και των αρμοδίων, πως επήραν γαλέταν μη παθόντες, και παθόντες δεν επήραν, πως επήραν εύποροι και νοικοκυραίοι και εγένετο του κουτρούλι ο γάμος (σ.σ. πάλι καλά, έστω κι έτσι, τα σεισμόπληκτα χωριά της νοτιοδυτικής Λευκάδας ούτε ένα μπουκάλι νερό δεν είχαν πάρει μέχρι τις 03:00-04:00 το απόγευμα τουλάχιστον, παρά τις έντονες διαμαρτυρίες των κατοίκων).

Τεράστιοι θάμνοι προ της προκυμαίας Βασιλικής το κέντρον τούτο όλων των ακαθαρσιών αμαυρούσι την αίγλην ήν παρουσιάζουσιν εις τον επισκέπτην αι νέαι οικοδομαί κατά μήκος της αγοράς. Λάσπη ως τα γόνατα και όμβρια ύδατα έχουσι καταστήσει το έδαφος άθλιον. Ο σεισμός και εκεί έχει επιφέρει σοβαράς βλάβας εις το εσωτερικόν των οικιών (σ.σ. όπως και σήμερα καλή ώρα) εξ ων κατέστησεν ακατοικήτους πλείστας. Πολλαί διερράγησαν και πολλοί έπαθον σοβαράς ζημίας εις σκεύη, έπιπλα και άλλα πράγματα. Εχύθη έλαιον πολλών εν οις και του κ. Ηλία Φατούρου 10 βαρέλες (σ.σ. σήμερα οι περισσότεροι έτσι κι αλλιώς δεν έχουμε οπότε…».

«Αμφότερα τα σχολεία μένουσι κλειστά ελλείψει διδασκάλων. Οι κάτοικοι δυσφορούν διότι τα παιδιά των ερεμπέλεψαν. Ο κ. Επιθεωρητής ας λάβη υπ΄ όψιν του αυτό και ας πράξη ότι επιβάλλεται».

«Οι εν Βασιλική άστεγοι είνε οι εξής: Αικατ. χήρα Ι. Κολυβά, Γεώρ. Κολυβάς, Σπύρος Πολίτης, Γεώρ. Πολίτης, χήρα Κ. Πολίτη, Κ. Πολίτης, Χρήστος Πολίτης Γεωργίου και Φίλιπ. Πολίτης. Τα τρόφιμα εν Βασιλική σπανίζουν. Το στάρι τιμάται 13 δραχμάς το κοιλό και να βρίσκεται!».

«Εργάτης εν Βασιλική προσελήφθη εις έμπορον τινά να του διοχετεύση 15 βαρέλες λάδι εις πέντε ελαιοδοχεία. Εξετέλεσε την εργασίαν και ο έμπορος τω έδωκε ως αμοιβήν λεπτά 20!!! Που είσαι Δρακούλη Καρλαΰλ. Ουγκώ, και άλλοι διαπρεπείς των συνειδήσεων δεινοί επιτημηταί να ίδητε και εκπλαγήτε πως εις τον 20ον αιώνα ο εργάτης εργαζόμενος τρεις ώρας λαμβάνει δια τον κόπον του δύο δεκάρες!!

Νέκρωσις εντελής εμπορίου αφού το αλεύρι πωλείται 30 λεπτά η λίτρα και οι έμποροι φέρνουν κάθε 5 σάκκους εκ φόβου διαρπαγής!! […]».

«Απροόπτως χειμών βαρύς και άγριος ενσκήψας από της 9ης Δβρίου και επί διήμερον διαρκέσας μετά σφοδρού ανέμου μας απέκλεισε τελείως εν Βασιλική. Ολόκληρος έκτασις από Βασιλικής μέχρι Μπόντης μετεβλήθη εις λίμνας, οι δε χείμαρροι υπέρ ποτέ άλλοτε ορμητικοί κατεκάλυψαν τους δρόμους και τας διαβάσεις και διέκοψαν την συγκοινωνίαν εντελώς. Πλήγμα επιθανάτιον δια τους δυστυχείς σεισμοπλήκτους του Δήμου Απολλωνίων ιδία του Αθανίου, Δραγάνου, Αγίου Πέτρου, Κομηλιού, Χορτάτων, Μανάση, Αγίου Βασιλείου, Νικολή. Συνεπεία της ραγδαίας βροχής, πλείσται εκ των ετοιμορρόπων οικιών Νικολή και Αγίου Πέτρου κατέρρευσαν και την εκ του πλησίον κατάστασιν ετιλεγραφήσαμεν εις Λευκάδα δια δύο συνεχών τηλεγραφημάτων μας προς την Εφημερίδα «Νίκην»».

«Διερχόμεθα την οδόν Βασιλική – Μπόντη Αγίου Πέτρου. Μα ποίος καμαρωμένος εργολάβος επέστρωσε την δημοσίαν οδόν Βασιλικής Μπόντης; (σ.σ. το ίδιο μπορεί κάλλιστα να αναρωτηθεί κανείς και σήμερα για πολλούς δρόμους).

Εκ της θέσεως «Άγιοι Απόστολοι» σημειούνται τα αποτελέσματα του σεισμού. Ογκόλιθοι εις το μέσον της οδού. Όγκοι χώματος αποσπασθέντες, χείμαρροι νεοφανείς και εδαφικαί ρωγμαί μας σταματούν. Από μακρόθεν διακρίνομεν τας λευκάς σκηνάς. Εισερχόμεθα εις την σεισμόπληκτον κομόπολιν».

«Εις το σχολείον μας υποδέχεται ο πολύ εργατικός διδάσκαλος κ. Χ. Βερροιώτις και Ζερβός. Το οίκημα λαμπρόν. Αλλά τα σεσαθρωμένα θρανία και οι σαρδεληδόν διαμένοντες εις τας δύο αιθούσας μαθηταί γυμνόποδες και με περιβολήν όχι καλήν προξενούσι βαθυτάτην εντύπωσιν, πως μία τοιαύτη κοινότης έχει εις τοιαύτην καταδίκην τους μέλλοντας πολίτας του αύριον (σ.σ. φτώχεια κι άγιος ο Θεός δηλαδή, καταχείμωνα ξυπόλητα παιδιά)».

«Ο εν Αγίω Πέτρω διαμένων Ιατρός κ. Φ. Μαραγκός όντος τιμά τον ιατρικόν κλάδον. Διότι η προς την επιστήμην ιδιαιτέρα του λατρεία και το υπέρ των πελατών του ενδιαφέρον τον ωθούσι προς το να ανταποκρίνεται τελείως εις τας απαιτήσεις της θείας του Ασκληπιού τέχνης […] Εδώ ο σεισμός εις την συνοικίαν «Πατρικάτα» δεν αφισε τίποτε. Τοίχοι, στέγαι, λιθότοιχοι και όγκοι χωμάτων απέφραξαν τας διόδους της συνοικίας και τας περιβόλους των. Πανταχού όπου και αν ρίψη τίς το βλέμμα διακρίνει την φοβεράν καταστροφή του υπογείου Θεού. Ο φίλος κ. Λεωνίδας Ρομποτής ευρίσκεται συν γυναιξί και τέκνοις επί ποδός συλλέγων και ανεγείρων. Εις άλλας συνοικίας γυναίκες περίτρομοι και παίδες γυμνόποδες με προφανή φόβον ίστανται δυστυχή θύματα της καταστροφής. Σκηναί σποραδικώς τοποθετημέναι περιστώσι τον Άγιον Πέτρον ως κατοικούμενον υπό στρατού. Εντός του χωρίου δεν έμεινε δρόμος ουδείς και ο διερχόμενος πατεί εις συντρίμματα, Καθ΄ ην στιγμήν ο πολύ φιλόπονος ιατρός κ. Μαραγκός προετοίμαζε εξαίρετον γεύμα φιλοφρόνως φερόμενος λαμβάνη έγγραφον του Αστυνομ. Σταθμάρχου Σύβρου κ. Χρηστογιώργου, δια του οποίου διετάσσετο να μεταβή εις Δράγανο ίνα βεβαιώση θανατηφόρον κρούσμα ευλογίας […]

Ο κ. Μαραγκός μας έκανε την τιμήν να τον έχωμεν συνοδοιπόρον. Μετά την επίμονον ανάβασιν των οροσειρών του Αγίου Πέτρου εφθάσαμεν ύπερθεν του κατεστραμμένου χωρίου Αθάνι του οποίου η θέα από της κορυφογραμμής της θέσεως «μεσοβούνι» προξενεί κατάπληξιν».

«Είνε 3 μ.μ. ώρα και εισερχόμεθα εις Αθάνι.

Συνατώμεν ρακένδυτον τινά με τρομώδην μορφήν και καλούμεθα εις την πρώτην οικογένειαν η οποία έχει ασθενείς. Θλιβερά και τραγική εικών. Οίκημα άνευ στέγης με έδαφος πλημμυρισμένον από τα όμβρια ύδατα. Ασθενής πυρά εις κάποιαν γωνίαν προσδίδει κάποιαν όψιν εις την τρώγλην εκείνην εντός της οποίας Θεέ μου! είδομεν εκτάδην μικρά και ατυχή βρέφη κείμενα νοσηρά και άχροα πάσχοντα εκ πνευμονίας, πέριξ δε αυτών σιγώντες πατήρ και μήτηρ κατατρομασμένοι, μόλις ήρθρωσαν μίαν επίκλησιν προς τον ιατρόν κ. Μαραγκόν· ω ιατρέ! τα παιδιά μας σώσαι μας. Ο φίλος ιατρός κ. Μαραγκός συγκεκινημένος επιτελεί το ιερότερον των καθηκόντων εν ω ημείς εκ της φρικτής εντυπώσεως ην μας παρήγαγεν η αθλιότης και η δυστυχία των ατυχών εκείνων περιφέρομεν το βλέμμα συμπάσχοντες επί της όλης εκείνης ζοφεράς εικόνος. Προχωρούμεν. Αλλά πως να προχωρήσωμεν; Η οδός φράσσεται από τους τοίχους τας στέγας και τα λιθότοιχα των πεσόντων οικιών. Διασκελίζομεν αυτά διερχόμενοι επί των εριπείων. Μας ακολουθεί πλήθος γυναικών θρηνούντες και ο κ. Μαραγκός αρχίζει να μας απαριθμεί τας τοποθεσίας ένθα εύρον οικτρόν θάνατον τόσαι υπάρξεις. Φρίκη μας καταλαμβάνει όταν εις τινά ερείπια διακρίνομεν αίματα εισέτι πεπηγότα προερχόμενα από τους φονευθέντες υπό της φοβεράς ταύτης πληγής.

Προχωρούμεν προσκόπτοντες ανά παν βήμα εις τα συντρίμματα και ένθεν μεν διακρίνομεν θρίμματα διαρραγέντων πιθοδοχείων, χυμένα κρασιά, έλαια, διάφορα σκεύη και έπιπλα αναμίξ ερριμένα, ένθεν δε μικράς καλύβας εκ καλάμων και κυπαρίσων εντός των οποίων συμφύρονται έρποντες τόσοι δυστυχείς, τόσοι απελπισμένοι […]

Προχωρούμεν, ευρισκόμεθα προ των ερειπίων της Εκκλησίας του Αθανίου και του ωραίου αυτού διδακτηρίου όπερ εστοίχησε 32 όλας χιλιάδας δραχμών! […] Διακρίνομεν μορφάς με τον φόβον εζωγραφισμένον εις τα μέτωπά των και ενώ ταχύνομεν την πορείαν απλούται προ ημών η καταπληκτική των καταβυθισθέντων δύο προς την θάλασσαν τεραστίων διαστάσεων βραχωδών εκτάσεων εικών. Κορυφούται η εντύπωσίς μας, διότι εδώ σιναντώμεν άλλα θύματα αιτούντα τον ιατρόν όστις προθυμοποιείται να επιτελέση το καθήκον του, εν ω ημείς διασκελίζομεν τους αθλίους εκείνους δρόμους μη δυνάμενοι πλέον να μένωμεν μέσα εις την γυμνήν και ανατριχιαστικήν αθλιότητα ην τόσο απηνώς ενέσπειρε η αγρία σεισμική δόνησις μη φεισθείσα ουδεμίας οικίας ή καλύβης εκ των 200 περίπου οικιών αι οποίαι απετέλουν τον συνοικισμόν του Αθανίου […]».

«Φεύγομεν εξ Αθανίου με τας θλιβεροτέρας των εντυπώσεων και περί την 4ην μ.μ. ενερχόμεθα το επάνω χωριό του Δραγάνου. Ανάβασις των Άλπεων επιτελείται μετ΄ εμποδίων διότι ολόκληρος η κοιλάς μεταξύ του άνω χωρίου και του απέναντι γέμει τεραστίων ογκολίθων καταπεσόντων εκ των ύπερθεν οροσειρών. Ενταύθα εσημειώθη από της πρωΐας κρούσμα ευλογίας θανατηφόρον. Καραβάνιον ολόκληρον συναντώμεν κατερχόμενον με διάφορα έπιπλα φεύγοντες εκ του φόβου της νόσου και φέροντες εν οδυρμοίς τους κραββάτους των. Μας συνοδεύουν οι παίδες του έναντι χωριού μεταφέροντες τα σπερνά των εις την εκκλησίαν δια την εορτήν του Αγίου Σπυρίδωνος. Ανερχόμεθα και μας ξενίζει εις την σκηνήν του ο κ. Δημήτριος Μελλάς. Μεταχειριζόμεθα διάλυσιν σουμπλιμέ και αφού ο κ. Μαραγκός εβεβαίωσεν τον εξ ευλογίας θάνατον της παθούσης διερχόμεθα το χωρίον. Άλλη εδώ απελπιστική εικών. Η εκκλησία ο Άγιος Ανατόλιος κατέπεσεν εκ θεμελίων και τα μνημεία τα εντός του νεκροταφείου ηνεώχθησαν, οικίαι κατέρρευσαν και εδώ ο πανικός αφ΄ ενός του σεισμού, αφ΄ ετέρου της νόσου ευλογίας κρατεί τους κατοίκους αμφοτέρων των χωρίων εν τελεία απογνώσει […]».

«Είνε πλέον νυξ και εισερχόμεθα εις το σεισμόπληκτον Κομηλιό.

Μέσα εις το σκότος λευκάζουσιν αι σποραδικαί σκηναί. Διερχόμεθα από τας προχείρους καλύβας και από τας ρογμάς των διακρίνομεν το ασθενές φως της λυχνίας η οποία φωτίζει τους δυστυχείς παθόντας οι οποίοι τόσον σκληρώς δοκιμάζουσι τας οδυνηράς συνεπείας του σεισμού. Φιλοξενούμεθα εις την κατεστραμμένην οικίαν του φίλου ιατρού κ. Μαραγκού και κατά σύμπτωσιν ευρίσκομεν τετελεσμένην μνηστείαν της τόσο σεμνής και οικοκυρευμένης αδελφή του Δος μετά του λαμπρού νέου κ. Δημοσθένους Σουμιλά υιού του εν Βασιλική εμπόρου κ. Σουμιλά και εορτάζοντα τον τόσον φιλότιμον και ευγενέστατον αδελφόν του Σπυρίδωνα […] Το εσωτερικόν της οικίας διερρηγμένον και η κταστραφείσα στέγη μας αποστέλλει τα όμβρια ύδατα. Σφοδρός άνεμος συρίζει και ισχυρά σεισμική δόνησις αρκετής διαρκείας επισυμβάσα περί την 5 και 50 πρωϊνήν ώραν μας εγείρει όλους εντρόμους […]».

«Ολόκληρος πληθυσμός κινδυνεύει, πάσχει, ασθενεί και πεινά. Δώσατε εις τους πληθυσμούς τούτους ιατρόν και φάρμακα, δώσατέ τους τα μέσα της συγκοινωνίας, προστατεύσατέ τους, διότι αν ήτο δυνατόν κύριοι αρμόδιοι να εβλέπατε την αθλιότητα, να αντιληφθήτε ιδίοις οφθαλμοίς την δυστυχίαν των και πως ευρίσκονται εν πραγματική αλλά φρικιαστική καταστάσει και αναλγησία εκ μέρους σας, θα απεστρέφατε το πρόσωπον εκ της απαισίου ταύτης κολάσεως εις ην κακή τη μοίρα τόσος λαός διέρχεται βίον αβίωτον και επώδυνον».

«Τα Χορτάτα καταστραφέντα θέλουν να φύγουν, το Μανάση, τα Δαμουλιάνια και αυτό το Αθάνη και το Δράγανο. Αλλά που να μετοικίσουν; Ερρίφθη η γνώμη να μετοικήσουν εις την περιφέρειαν Σφακιωτών δίδουσα εις αυτούς η Κυβέρνησις τα εδάφη της εγχωρίου περιουσίας. Άλλη γνώμη να μετοικίσουν εις την περιφέρειαν της πεδιάδος Βασιλικής και άλλη γνώμη ότι συμφερότερον θα ήτο να μετοικίσουν εις την μεταξύ Πρεβέζης και Φιλιππιάδος έκτασιν παραχωρουμένης εις αυτούς υπό της Κυβερνήσεως καλλιεργισίμου γης ίσης άξιος της εγκαταληφθησομένης περιουσίας των και να αναλάβη η Εθνική Τράπεζα να κατασκευάση εις αυτούς παραπήγματα με τριακονταετές χρεωλυτικόν δάνειον με εγγύησιν τα εις αυτούς παραχωρηθησόμενα εδάφη υπό του Δημοσίου.

Εκ καθήκοντος δημοσιεύομεν τας γνώμας ταύτας και προκαλούμεν την επ΄ αυτών κρίσιν και σκέψιν πάντων, ιδία δε της Κεντρικής Επιτροπής επί των σεισμοπαθών και αυτής της Κυβερνήσεως».

Σημείωση:
Στη στήλη «ΕΠΙΚΑΙΡΑ» στην 4η σελίδα διαβάζουμε ακόμη: «Συνεπεία εξεγέρσεως των κατοίκων του χωρίου Δραγάνου οι προσβληθέντες εκ της νόσου ευλογίας απεμονώθησαν μακράν του χωρίου προς την θάλασσαν».
______________________________
¹«Για την εφημερίδα «ΕΡΓΑΤΗΣ» ξέρομε πως Διευθυντές της ήταν ο Π. Κουνιάκης και Σπ. Μαγγίνας από τα πιο δραστήρια μέλη τότε του «Ομίλου Ερασιτεχνών Θεάτρου». Ένα φύλλο της εφημερίδας αυτής, το αρθ. 18/1914 (έτος Α΄. Λευκάς 27 Οκτωβρίου 1914), έχει στο Αρχείο του ο ιστορικός Π. Ροντογιάννης», αυτά αναφέρει ο Πανταζής Κοντομίχης στο σύγγραμμά του Ο Τύπος της Λευκάδας 1800-1987 (Εκδόσεις Γρηγόρη, Αθήνα 2003, σελ. 117) για την εν λόγω εφημερίδα. Για το υπ΄ αριθμό 22 Φύλλο της 23ης Δεκεμβρίου 1914, που μας έστειλε ο κ. Θωμάς Χόρτης δεν κάνει καμιά απολύτως μνεία. Μάλλον δεν θα γνώριζε ότι υπάρχει.