Η Οδύσσεια ενός κινηματογραφιστή – Μέρος 12ο

Η «Οδύσσεια ενός κινηματογραφιστή» είναι η ιστορία του μπάρμπα-Λία του Λάζαρη και του γιου του Θοδωρή, συνεργάτη και συνοδοιπόρου του μπάρμπα-Λία και συγγραφέα του παρόντος πονήματος, που περιέχει πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία, αλλά και πολλές αναφορές στην δύσκολη, ιδιαίτερα για την Αριστερά, εποχή εκείνη.

Ο μπάρμπα-Λίας και ο γιος του ο Θοδωρής ήταν οι πρώτοι πλανόδιοι κινηματογραφιστές στην ύπαιθρο, και όχι μόνο, της Λευκάδας.

Συνέχεια από το 11ο Μέρος

1967: Μετά τις γιορτές πηγαίναμε στα χωριά του Αγρινίου. Στη Λεπενού, αρχές του χρόνου «παίζουμε» στο καφενείο του Αυδή, κοντά στην πλατεία. Στο άκουσμα του ονόματος «Αυδής» ο πατέρας μου θυμάται τον επιτελάρχη του ονομαστού συντάγματος 2/39 Ξηρομέρου-Λευκάδας, τον Κώστα Αυδή¹. Το αναφέρει στον καταστηματάρχη, κι αυτός συγκινημένος του απαντά: «Τι λες; Ήταν ξάδελφός μου. Να, απέναντι αυτό είναι το σπίτι του!» Κι ο άνθρωπος μας φιλοξένησε θερμά και δεν ήθελε να πάρει μια δραχμή για τα έξοδα του κινηματογράφου. Μπροστά στην επιμονή μας, με κατηγορηματικό τρόπο μας λέει: «Σας παρακαλώ, δεν δέχομαι κουβέντα. Αυτά είναι στη μνήμη του ξαδέλφου μου!»

O επιτελάρχης της 2ης Μεραρχίας του Διαμαντή Κώστας Αυδής (Πηγή)

Αργότερα έμαθα ότι ο αδελφός του επιτελάρχη, κυνηγημένος από τους «εθνικόφρονες» αναγκάστηκε να κατέβει στον κάμπο, στη Σφήνα, όπου είχε κτήματα και έκανε καλλιέργειες. Η οικογένεια Αυδή ήταν πλούσια-αρχοντοοικογένεια. Αγωνίστηκε για τη λευτεριά της πατρίδας και «το πλήρωσε». Ο Κώστας Αυδής ήταν απόφοιτος της Σχολής Ευελπίδων. Έφτασε στον βαθμό του λοχαγού, όταν διώχτηκε επί δικτατορίας Μεταξά. Πολέμησε στο Αλβανικό Μέτωπο και στην Αντίσταση εντάχτηκε στο ΕΑΜ, στη Μεραρχία Διαμαντή. Τραγικό το τέλος του. Ο πατέρας του, ο Τηλέμαχος, ξόδεψε ολόκληρη περιουσία για να τον σώσει αλλά δεν τα κατάφερε. Ο Κώστας Αυδής εκτελέστηκε στην περιοχή της Θεσσαλίας. Αυτή ήταν η «αμοιβή» του για τις υπηρεσίες του προς την πατρίδα· βεβαίως αμοιβή τόσων και τόσων που οραματίστηκαν μια ελεύθερη Ελλάδα και έναν καλύτερο κόσμο…

Στην Κουνοπίνα Ξηρομέρου, τέλη Φλεβάρη, «παίζουμε» στο καφενείο του Κωστόπουλου, που μας λέει: «Το σπίτι μου επιτάχθηκε από το ΕΑΜ και έγινε Φρουραρχείο. Εμένα με εξόρισαν στην Τατάρνα². Δεν κρατάω κακία. Έτσι ήταν η κατάσταση. Από ΄δω παρέλασαν πολλοί. Θυμάμαι χαρακτηριστικά έναν παπά, ηγετική φυσιογνωμία. Αργότερα έμαθα ότι επρόκειτο για τον παπα-Στάθη, από την Καρυά Λευκάδας και ότι ήταν τότε Φρούραρχος στην περιοχή».

Επιστρέφουμε στη Λευκάδα. Μέσα Μάρτη, απόγευμα βρισκόμουν στο καφενείο του Χρήστου Γαζή-Μπολέ, όπου συχνά «παίζαμε» κινηματογράφο. Ξαφνικά μπάινει μέσα ο Διοικητής μου, όταν ήμουν φαντάρος στο Πέραμα, άντρας με μπόι και με καρδιά που, όπως αναφέρθηκε, με γλύτωσε από στρατοδικεία και με πρόσεχε. Μαζί του ο Φρούραρχος Λευκάδας, κάποιος Πλίζος, όχι καλός άνθρωπος. Βλέποντάς με ο Διοικητής με αγκαλιάζει συγκινημένος και λέει στον Φρούραρχο: «Τον έχεις τον Λάζαρη στη δύναμή σου; Γιατί είναι λεβέντης!» Ο Φρούραρχος απαντά: «Δεν τον ξέρω τον κύριο». Ταυτόχρονα ο Διοικητής απευθύνεται σ΄ εμένα: «Βρε Θοδωρή, δεν πιστεύω να είσαι ακόμα στην ΕΔΑ;» Κι εγώ ετοιμόλογος: «Ποια ΕΔΑ; Τώρα στις εκλογές τον Μάη θα έχουμε νόμιμο ΚΚΕ!» Κι ο Διοικητής με τον Φρούραρχο κουνούσαν το κεφάλι τους, σαν να έλεγαν: «Ο Λάζαρης πετάει στα σύννεφα!» Πράγματι, όπως αποδείχτηκε, πετούσα και πετούσαμε στα σύννεφα! Με αποχαιρέτησαν και έφυγαν.

Ήδη τα πρώτα σύννεφα σωρεύουν στον πολιτικό ορίζοντα. Ο κόσμος, αηδιασμένος και αγανακτισμένος από τη σήψη της δημοκρατίας έλεγε: «Δεν υπάρχει κάνας δεκανέας να μας σώσει;» Και η ηγεσία της ΕΔΑ σε βαθύ λήθαργο! Παραμονές της δικτατορίας δημοσιεύονταν κείμενα στην «Αυγή», που μας «καθησύχαζαν», γιατί δεν πρόκειται να γίνει δικτατορία! Και στις 21 του Απρίλη, ένα λουλουδιασμένο πρωινό, ακούμε τις σάλπιγγες και τα εμβατήρια στους σταθμούς. Μας έπιασαν κυριολεκτικά με τα σώβρακα!

Ανήμερα της 21ης Απριλίου το πρωί, συλλαμβάνουν έξω από το καφενείο του ΚΤΕΛ, στο ισόγειο του σπιτιού του Ξενοφώντα Γρηγόρη, τον Φώντα Κατωπόδη-Κοτά³ , στέλεχος της ΕΔΑ. Ο Φώντας μαζί με τον Σπύρο Ζαβιτσάνο είχαν τον μπουφέ στο καφενείο. Καθώς πάνε να τον συλλάβουν, ο Φώντας φωνάζει: «Βοήθεια, πολίτες. Ζήτω η Δημοκρατία!»

Ο αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης και της Αριστεράς Φώντας Κατωπόδης-Κοτάς

Την ίδια μέρα ανεβαίνω στα Λαζαράτα, ενώ ο πατέρας μου ήταν στον Μύτικα. Περιμένοντας ότι θα με πιάσουν, δίνω τα κλειδιά από το αυτοκίνητο και ό,τι χρήματα είχα πάνω μου στη μάνα μου και το απόγευμα πάω στο καφενείο του Γιώργου Λάζαρη-Γωγάτσου. Όλοι οι θαμώνες τα είχαμε χαμένα. Μπαίνει μέσα ο νωματάρχης Τσαούσης, αισχρό υποκείμενο, μαζί με έναν χωροφύλακα. Αφήνει με έναν ανατριχιαστικό κρότο το αυτόματο πάνω σ΄ ένα σιδερένιο τραπέζι και πάει να συλλάβει τον Μιχάλη Λάζαρη, που ΄κείνη την ώρα έπαιζε χαρτιά με τους Στέφανο, Γρηγόρη-Κατσαρέλη και Χριστόδουλο Χαλικιά, δάσκαλο.

Βουτάει, λοιπόν, από το σβέρκο τον Μιχάλη, σαν να επρόκειτο για εγκληματία και με αυταρχικό ύφος του λέει: «Μπρος πάμε!». Ο κόσμος παρακολουθούσε αποσβολωμένος. Το βράδυ η Αστυνομία στέλνει έναν ΤΕΑτζή στο σπίτι του Μιχάλη να του πάνε ρούχα. Την άλλη μέρα παίρνω ένα τσουβάλι ρούχα να τα κατεβάσω στις φυλακές. Καθ΄ οδόν οι σκοπιές, μου το άδειασαν τρεις-τέσσερις φορές, για να δουν το περιεχόμενό του. Φτάνοντας στις φυλακές, ρωτάω που είναι ο Μιχάλης. «Στο πίσω λεωφορείο», μου λένε. Υπήρχαν δύο λεωφορεία, στα οποία είχαν τσουβαλιάσει τους κρατούμενους. Μπαίνοντας λοιπόν, στο πίσω λεωφορείο αντικρίζω τον δάσκαλο Μήτσο Μαλακάση, πολύ γνωστό στην πόλη της Λευκάδας, με έναν χαρτοφύλακα στα χέρια, επικεφαλής της φάλαγγας των κρατουμένων. Δίπλα του καθόταν ένας χωροφύλακας με αυτόματο.

Μετά από λίγο με εντολή άνωθεν ματαιώνεται η μεταφορά των κρατουμένων και μπήκαν στα κελιά.

Μέσα σ΄ αυτό το κλίμα σταματάει προσωρινά και η λειτουργία του κινηματόγραφου. Το δεύτερο κύμα συλλήψεων έγινε τη Μ. Παρασκευή. Το Μ. Σάββατο αποφασίζω την επαναλειτουργία του κινηματογράφου. Πήγα στην Κατούνα, όπου υπήρχαν πολλοί δεξιοί. Στους Σφακιώτες και στην Καρυά η ατμόσφαιρα ήταν πένθιμη. Στην Κατούνα έπαιξα μια κωμωδία με τον Βέγγο. Ανάμεσα στους διαλόγους της ταινίας υπήρχαν οι φράσεις: «Τι δουλειά κάνεις;», ρωτάει ο Βέγγος. «Είμαι ψάλτης. Και τι ψάλτης, αριστερός», απαντάει ο άλλος. «Της ΕΔΑ, της ΕΔΑ είσαι;». Σε άλλο σημείο της ταινίας: «Δωρεάν παιδεία, όπως λέει και ο Γεώργιος Παπανδρέου». Ένας γνωστός δίπλα μου, μου λέει: «Τι τα θέλεις αυτά απόψε; Θα πάμε όλοι μέσα!».

(Συνεχίζεται)
_____________________________________
¹ Ο Κώστας Αυδής, μετά την διάλυση της μεραρχίας Διαμαντή, εξαντλημένος και άρρωστος πιάνεται αιχμάλωτος στην Λάσπη Τυμφρηστού, στις 3 Ιούλη του 1949. Οδηγείται μέσω Μακρακώμης στη Λαμία και στην συνέχεια στην Λάρισα. Στο στρατοδικείο του απαγγέλλονται κατηγορίες υπευθύνου εκπόνησης σχεδίου για την κατάληψη από τον ΔΣΕ της Καρδίτσας, Καρπενησίου, Αμφιλοχίας και άλλων κωμοπόλεων και χωριών της Στερεάς Ελλάδας και της Θεσσαλίας. Με αξιοπρέπεια και θάρρος κατακεραυνώνει τους δικαστές του μιλώντας για εθνική υποταγή και δουλοπρέπεια. Το στρατοδικείο αποφασίζει στις 3/8/1949 την ποινή του θανάτου για τον Κώστα Αυδή. Του επιδικάζουν 5 εις θάνατον. Στα γρήγορα και μόλις 5 ημέρες μετά, ο Κώστας Αυδής μεταφέρεται σε άγνωστη τοποθεσία και εκτελείται… (Δες εδώ)
² Το Μοναστήρι της Τατάρνας στην Ευρυτανία χρησιμοποιήθηκε ως τόπος εξορίας από τον ΕΛΑΣ μετά την επικράτησή του -τέλος του 1944 έως αρχές του 1945- στη Δυτική Ελλάδα, Κεφαλονιά και Λευκάδα.
³ «Έφυγε» από τη ζωή σε ηλικία 92 χρονών το περασμένο χρόνο. Κηδεύτηκε την Δευτέρα 19 Γενάρη 2015 στην ιδιαίτερη πατρίδα του, την Καρυά Λευκάδας. Για τη συμμετοχή του στην Εθνική Αντίσταση διώχτηκε και φυλακίστηκε. Βγήκε από τη φυλακή το 1955. Διετέλεσε στέλεχος της ΕΔΑ στη Λευκάδα. Ήταν μεταξύ των πρώτων συλληφθέντων από τη χούντα των Συνταγματαρχών. Πιάστηκε την πρώτη μέρα της δικτατορίας στον Αη Μηνά. Ακολούθησε και πάλι το δρόμο της εξορίας. Μετά την διάσπαση του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας το 1968 εντάχτηκε πολιτικά στο ΚΚΕ εσωτερικού.