Βουλευτές του ΚΚΕ κατέθεσαν αναφορά την επιστολή της Ορνιθολογικής Εταιρείας για τα Ακαρνανικά Όρη

Οι βουλευτές του ΚΚΕ Νίκος Μωραΐτης και Νίκος Καραθανασόπουλος κατέθεσαν ΑΝΑΦΟΡΑ στον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας την επιστολή της Ορνιθολογικής Εταιρείας με την οποία εκφράζει την έντονη εναντίωσή της στη σχεδιαζόμενη ανεξέλεγκτη χωροθέτηση αιολικών σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (ΑΣΠΗΕ) στα Ακαρνανικά Όρη, περιοχής ύψιστης σημασίας σε βαλκανικό επίπεδο για το απειλούμενο Όρνιο.

Για την ορνιθολογική σημασία των Ακαρνανικών Ορέων η Ορνιθολογική Εταιρεία μεταξύ άλλων αναφέρει:

Η περιοχή των Ακαρνανικών Ορέων αποτελεί σύμφωνα με την διεθνή οργάνωση Birdlife International «Important Bird Area» (IBA), δηλαδή Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά (ΣΠΠ) με κωδικό «GR090- Όρη Ακαρνανικά». Όμως,τα Ακαρνανικά όρη δεν είναι απλά σημαντική περιοχή για αρπακτικά και είδη χαρακτηριστικά των ανοικτών ορεινών οικοτόπων. Στην περιοχή εκτός του ότι βρίσκεται η μεγαλύτερη εναπομείνασα αποικία όρνιων στην ηπειρωτική Ελλάδα, διαχειμάζουν νεαρά και ανώριμα άτομα από αποικίες των Βαλκανίων, αποτελώντας μάλλον την κύρια περιοχή ενηλικίωσης (που διαρκεί ως και 5 έτη) ενός μεγάλου ποσοστού των όρνιων ολόκληρης της Βαλκανικής χερσονήσου. Στις κύριες απειλές που αντιμετωπίζει η ορνιθοπανίδα της περιοχής αναγνωρίζεται και η σχεδιαζόμενη εγκατάσταση μεγάλου αριθμού ΑΣΠΗΕ (Αιολικοί Σταθμοί Παραγωγής Ενέργειας) γύρω από την αποικία και στις θέσεις τροφοληψίας των όρνιων και των υπόλοιπων αρπακτικών.

Τα Ακαρνανικά όρη αποτελούν μια από τις δύο σημαντικότερες περιοχές παρουσίας των Όρνιων (Gyps fulvus) στην ηπειρωτική χώρα (η άλλη είναι στην ανατολική Θράκη) μετά την κατάρρευση της αποικίας στα στενά του Νέστου στη Θράκη και την Παραμυθιά στη Θεσπρωτία από την παράνομη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων. Το Όρνιο είναι απειλούμενο είδος στην χώρα μας και ο πληθυσμός του στην ηπειρωτική Ελλάδα περιλαμβάνεται στο Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας στην κατηγορία «Κρισίμως Κινδυνεύον» (CR).

Ο πληθυσμός των Όρνιων κατέρρευσε τη δεκαετία του ’90, όταν και εγκαταλείφθηκε το 70% των αποικιών του στην ηπειρωτική Ελλάδα, ως αποτέλεσμα της παράνομης χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων κατά των σαρκοβόρων θηλαστικών. Σύμφωνα με το Κόκκινο Βιβλίο, τα αιολικά πάρκα αποτελούν σήμερα σημαντική απειλή για το είδος, λόγω της υψηλής πιθανότητας πρόσκρουσης στις ανεμογεννήτριες. Πριν την δεκαετία του ‘90 τα Όρνια φώλιαζαν σε διάφορες θέσεις γύρω από την περιοχή των Ακαρνανικών (Αστακός, Κανάλα, Βάτος Ξηρομέρου) εκ των οποίων καμία δεν υπάρχει πλέον, ενώ την ίδια τύχη είχαν και βορειότερα οι γνωστές αποικίες της Ηπείρου στα φαράγγια του Άραχθου και του Βίκου.

Μετά το 2000, τέσσερεις ακόμη αποικίες της δυτικής – κεντρικής Ελλάδας εξαφανίσθηκαν (Στενά Καλαμά, Όρη Παραμυθιάς, Στενά Πηνειού στα Τέμπη, Όρη Βάλτου, Στενά Νέστου), με αποτέλεσμα τα Ακαρνανικά Όρη μαζί με την μικρότερη αποικία στην Κλεισούρα Μεσολογγίου να παραμένουν πλέον η μοναδική περιοχή στην ηπειρώτικη Ελλάδα όπου διατηρείται ένας σχετικά βιώσιμος αναπαραγωγικός πληθυσμός, ο οποίος αποτελεί πάνω από το 70% του αναπαραγωγικού πληθυσμού του είδους στην ηπειρωτική Ελλάδα.

Σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία παρακολούθησης του είδους το 2018, η αποικία αυτή αριθμούσε το ελάχιστο από 4 έως 10 ζευγάρια, αλλά ο συνολικός πληθυσμός μπορεί να ξεπεράσει στην ευρύτερη περιοχή και τα 40 άτομα (για παράδειγμα πάνω από 25 άτομα έχουν καταγραφεί στο Μπούμιστο στις 12/03/2011), ενώ κατά την προηγούμενη δεκαετία πιστεύεται ότι στην περιοχή αναπαράγονταν περισσότερα από 15-20 ζευγάρια. Για τα Όρνια το Όρος Περγαντή και ο Μπούμιστος αποτελούν τους σημαντικότερους χώρους τροφοληψίας στην περιοχή, κυρίως διότι στα βουνά αυτά και στις γύρω περιοχές διατηρούνται δεκάδες χιλιάδες αιγοπρόβατα και αγελάδες ελευθέρας βοσκής, που εκτρέφονται με τον παραδοσιακό τρόπο της εκτατικής ορεινής κτηνοτροφίας (όπως π.χ. στα χωριά Αρχοντοχώρι και Παναγούλα). Παράλληλα, όλη η ευρύτερη περιοχή της νότιας Πίνδου από τα Τζουμέρκα μέχρι τα Άγραφα περιλαμβάνεται στις καθημερινές πτήσεις των Όρνιων προς αναζήτηση τροφής, καθώς με αφετηρία τα Ακαρνανικά Όρη, τα πουλιά ταξιδεύουν σε αποστάσεις που μπορούν να φτάσουν και τα 200 χιλιόμετρα.

Διεθνής σημασία των Ακαρνανικών για τα Όρνια

Η εξαιρετική αξία των Ακαρνανικών για τη διαχείμαση του Βαλκανικού πληθυσμού των Όρνιων και ιδιαίτερα των χωρών της δυτικής Βαλκανικής αναδεικνύεται σε ετήσια βάση το φθινόπωρο όταν δεκάδες νεαρά και ανώριμα άτομα κατέρχονται από τις υπόλοιπες Βαλκανικές χώρες. Είναι η πλέον κορυφαία περιοχή των νοτιοδυτικών Βαλκανίων για την προστασία και διατήρηση τους σε ευρύτερο διαβαλκανικό επίπεδο. Επιπροσθέτως, εδώ αποδεδειγμένα ξεχειμωνιάζουν και άλλα απειλούμενα είδη των βορειότερων χωρών (π.χ. Βασιλαετός Aquila heliaca, Μαυρόγυπας Aegypius monachus), κάτι που αποκαλύφθηκε πρόσφατα με την δορυφορική τηλεμετρία.

Η Ελλάδα έχει μεγάλη ευθύνη και διεθνή υποχρέωση για τη διατήρηση του είδους και ιδιαίτερα των νεαρών ατόμων, που είναι πολύ ευαίσθητα σε προσκρούσεις και έχουν υψηλό ποσοστό θνησιμότητας. Το γεγονός αποδεικνύεται εξάλλου και από τις επανειλημμένες παρατηρήσεις σημασμένων Όρνιων που προέρχονται από τις αποικίες της Κροατίας και της Σερβίας. Ιδιαίτερα δε, το τελευταίο έτος όπου πέντε διαφορετικά άτομα, τα οποία έφεραν δορυφορικούς πομπούς απέδειξαν τις παλαιότερες επιστημονικές υποθέσεις, ότι δηλαδή η περιοχή των Ακαρνανικών αποτελεί, μετά την κατάρρευση όλων των υπόλοιπων αποικιών, το κέντρο της δραστηριότητας για την παρουσία των όρνιων σε όλη την οροσειρά της νότιας Πίνδου (ουσιαστικά σε 3 Εθνικά Πάρκα και 15 άλλες προστατευόμενες περιοχές του Ευρωπαϊκού Δικτύου Natura 2000).

Η περιοχή συντηρεί ακόμα βιώσιμους πληθυσμούς από πολλά άλλα είδη σπάνιων αρπακτικών πέρα από το Όρνιο που απειλούνται με εξαφάνιση από την Ελλάδα και την Ευρώπη, όπως ο Χρυσαετός (Aquila chrysaetos) και ο Σπιζαετός (Aquila fasciata), τους οποίους, η Ελλάδα έχει υποχρέωση ως χώρα -βάσει ενωσιακής και εθνικής νομοθεσίας- να διατηρήσει.

Κύριοι λόγοι για την σημαντική παρουσία των ειδών αυτών είναι η απομόνωση της περιοχής, ο δύσβατος χαρακτήρας, η απουσία υποδομών και ιδιαίτερα εκτεταμένου ορεινού οδικού δικτύου, η διατήρηση της εκτατικής κτηνοτροφίας με χιλιάδες ελεύθερα αιγοπρόβατα και ντόπιες αγελάδες καθώς και η απουσία μεγάλων άγριων σαρκοφάγων θηλαστικών.

Ένας επιπλέον λόγος είναι η γειτνίαση με δύο διεθνούς σημασίας υγροτόπους (Αμβρακικός και Μεσολόγγι), όπου παραδοσιακά εδώ και αιώνες εκατοντάδες χιλιάδες μετακινούμενα κτηνοτροφικά ζώα ξεχειμώνιαζαν Από τα μέχρι σήμερα επιστημονικά δεδομένα διαπιστώνεται γενικότερα ότι η ορεινή αλληλουχία Ακαρνανικά όρη – Αράκυνθος – Βαράσοβα – Κλόκοβα αποτελεί ιδιαίτερα κρίσιμη περιοχή για την διατήρηση των αρπακτικών πουλιών τόσο της Ελλάδας όσο και της νοτιανατολικής Ευρώπης.

Δυστυχώς κυριαρχεί σε κάποιους η άποψη, ότι οι μεγάλοι ορεινοί όγκοι της Πίνδου, σήμερα μάλιστα που έχουν εγκαταλειφθεί τα ορεινά χωριά, θα είναι γεμάτοι αρπακτικά πουλιά. Όμως, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο! Μεγάλες οροσειρές όπως της Τύμφης, του Σμόλικα ή του Γράμμου κλπ., είναι σχεδόν άδειες από μεγάλα αρπακτικά πουλιά. Τα Όρνια έχουν παντελώς εκλείψει ως αναπαραγόμενο είδος από όλη την Πίνδο, το ίδιο και ο Σπιζαετός. Σε ότι αφορά τον Χρυσαετό, το είδος έχει σημειώσει εμφανή μείωση στις ορεινές εκτάσεις της ηπειρωτικής χώρας, η οποία αναμένεται να επιδεινωθεί με τη χωροθέτηση ΑΣΠΗΕ σε κρίσιμες για το είδος περιοχές.

Γενικότερα, η υφιστάμενη δυσμενής κατάσταση τόσο στην εξάπλωση όσο και στην αφθονία των αρπακτικών πουλιών στην ηπειρωτική Ελλάδα καθιστά την προστασία της παραπάνω αλληλουχίας ορεινών όγκων ιδιαίτερα κρίσιμη για τη διατήρηση των πληθυσμών των αρπακτικών σε Εθνικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο. Μία ανεπαρκής σε έκταση Ζώνη Ειδικής Προστασίας που καλύπτει μικρό μόνο τμήμα της Σημαντικής Περιοχής για τα Πουλιά (ΣΠΠ) «GR90 Όρη Ακαρνανικά» και του κρίσιμου πυρήνα διαβίωσης των προστατευόμενων ειδών, θεσμοθετήθηκε στο δυτικό τμήμα με κωδικό «GR2310011 Όρος Τσέρεκας (Ακαρνανικά)» που καλύπτει μόλις το 12% της έκτασης της ΣΠΠ.

Δες εδώ ολόκληρη την επιστολή της Ορνιθολογικής Εταιρείας με θέμα «Ανεξέλεγκτη χωροθέτηση αιολικών σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στα Ακαρνανικά Όρη, περιοχής ύψιστης σημασίας σε βαλκανικό επίπεδο για το απειλούμενο Όρνιο»»