Μια πρωτόγνωρη για τη Λευκάδα Συναυλία από τη Φιλαρμονική μας στις 4 Αυγούστου στο Ανοιχτό Θέατρο
Οι «Γραμμές των Οριζόντων» διασταυρώνονται με τον «Σταυρό του Νότου»
Του Μπάμπη Λάζαρη
Νίκος Καββαδίας, Θάνος Μικρούτσικος, Κώστας Μεσσήνης, Φιλαρμονική Λευκάδας.
Εν αρχή ην Η ΠΟΙΗΣΗ και ο Ποιητής ΝΙΚΟΣ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ, που γεννήθηκε στις 11 Ιανουαρίου 1910 στην επαρχιακή πόλη Νίκολσκι Ουσουρίσκι, του Χαρμπίν στη Μαντζουρία, από γονείς Κεφαλλονίτες που ήρθαν το 1914 μετά την κήρυξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και εγκαταστάθηκαν στο Αργοστόλι.
Το 1934, η οικογένεια του μετακομίζει από τον Πειραιά στην Αθήνα και το σπίτι της γίνεται τόπος συγκέντρωσης λογοτεχνών, ζωγράφων και ποιητών. Ο Καββαδίας την εποχή εκείνη περιγράφεται ως ένας λιγομίλητος απλός άνθρωπος, ατημέλητος, χαριτωμένος, εγκάρδιος, με ανεξάντλητο χιούμορ, αγαπητός στους πάντες.
Το 1938 στρατεύεται και υπηρετεί στην Ξάνθη, ενώ στη διάρκεια της Κατοχής, ο Καββαδίας περνάει στις γραμμές της Εθνικής Αντίστασης και γίνεται μέλος του ΕΑΜ. Ταυτόχρονα εντάσσεται στην Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών, παρά το γεγονός ότι είχε τυπώσει ως τότε μόνο ένα βιβλίο, το «Μαραμπού», ενώ το όριο ήταν τα τρία βιβλία.
Ο Νίκος Καββαδίας αφήνει την τελευταία του πνοή το 1975, στην Αθήνα, στην κλινική «Άγιοι Απόστολοι», χωρίς να προλάβει να δει τυπωμένη την ποιητική συλλογή «Τραβέρσο» την οποία ετοίμαζε από καιρό. Κηδεύτηκε στο Α΄ Νεκροταφείο παρουσία πολλών ανθρώπων των γραμμάτων και της τέχνης.
Ο ΘΑΝΟΣ ΜΙΚΡΟΥΤΣΙΚΟΣ γεννήθηκε στις 13 Απριλίου 1947 στην Πάτρα.
Ξεκίνησε τις μουσικές σπουδές του σε μικρή ηλικία στη Φιλαρμονική Εταιρεία Πατρών και στο Ελληνικό Ωδείο (πιάνο, θεωρία, αρμονία). Ακολούθησαν οι σπουδές και η αποφοίτησή του από το μαθηματικό τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ παράλληλα μελέτησε αρμονία, αντίστιξη, φούγκα και σύνθεση με τον καθηγητή-συνθέτη Γ.Α. Παπαϊωάννου.
Άρχισε να συνθέτει στα τέλη της δεκαετίας του 1960, αλλά επίσημα εμφανίστηκε το 1975, με το δίσκο «Πολιτικά τραγούδια». Συνέχισε την πορεία του ως στρατευμένος δημιουργός μελοποιώντας Γιάννη Ρίτσο, Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι, Μάνο Ελευθερίου, Μπέρτολτ Μπρεχτ και άλλους.
Στη συνέχεια, με τον δίσκο «Σταυρός του Νότου», σε ποίηση Νίκου Καββαδία, ανοίχτηκε σε ευρύτερη τραγουδιστική θεματική, υπηρετώντας παράλληλα το θέατρο, καθώς και την ηλεκτρονική και ατονική μουσική. Με την ίδια αγάπη πάντα για τον έμμετρο λόγο συνεχίζει να μελοποιεί Γιάννη Ρίτσο, Άλκη Αλκαίο, Κώστα Τριπολίτη, Φρανσουά Βιγιόν, Κωνσταντίνο Καβάφη και άλλους.
Ασχολήθηκε με όλα σχεδόν τα είδη της μουσικής. Έχει γράψει όπερες, συμφωνική μουσική, μουσική δωματίου, μουσική για το θέατρο και τον κινηματογράφο, πειραματική μουσική. Παράλληλα ένα μεγάλο μέρος της δουλειάς του κινείται στο χώρο του έντεχνου ελληνικού τραγουδιού με εκατοντάδες τραγούδια σε στίχους Ελλήνων και ξένων ποιητών.
Ο πρώτος του δίσκος πάνω στον Καββαδία, ο «Σταυρός του Νότου», που γιορτάζει τα σαράντα του χρόνια φέτος (κυκλοφόρησε το 1979) με περισσότερες από 2 εκατομμύρια πωλήσεις, θεωρείται και είναι ένας από τους πιο σημαντικούς δίσκους στην ιστορία της ελληνικής δισκογραφίας. Οι «Γραμμές των Οριζόντων», που κυκλοφόρησαν δώδεκα χρόνια μετά, το 1991, αποτύπωσαν με έναν πολύ δυνατό τρόπο τον βαθύτερο δεσμό του συνθέτη με την ποίηση του Νίκου Καββαδία.
Στις «Γραμμές των Οριζόντων» αποτυπώνεται, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, ο βαθύτερος δεσμός που συνδέει τον Μικρούτσικο με την ποίηση Καββαδία, μία εσωτερική σχέση που υπερβαίνει την, συνήθως, μονόδρομη και παραδοσιακή σχέση συνθέτη και υλικού προς μελοποίηση.
Στη σχέση του Μικρούτσικου με τον Καββαδία βρίσκουμε ένα συνεχή και αδιάκοπο διάλογο, μία εμμονή και μία σταθερότητα, που μας επιτρέπει να ομιλούμε για μία ταύτιση μουσικής και ποιητικού κειμένου.
«Διαβάζοντας τους στίχους του και ντύνοντάς τους μουσικά, ένιωθα σα να έχω το σακάκι στον ώμο και να προχωράω μόνος προς άγνωστη κατεύθυνση.
Στόχος μου ήταν να γράψω μία καλή μουσική πάνω σ᾿ ένα πάρα πολύ καινούργιο κείμενο, γιατί o Καββαδίας σε μένα ηχούσε πολύ καινούργιος και ήθελα αυτό να το αποδείξω. Δεν ξέρω ποιο είναι το κύριο στοιχείο της γοητείας του Καββαδία, εκείνο πάντως που μου κάνει εντύπωση είναι το πόσο μεγάλη ανταπόκριση βρίσκει από τους νέους των 18-25 χρονών. Ίσως είναι η διάθεση της φυγής που διατρέχει όλους τους στίχους, ίσως είναι h εξωτική μαγεία των ταξιδιών που περιγράφει, δεν ξέρω… Αυτό ακριβώς το αίσθημα της φυγής είναι που θέλησα περισσότερο να τονίσω με τις δικές μου μελοποιήσεις.
Η θάλασσα, το πλοίο, το ταξίδι, τα λιμάνια, είναι το πεδίο που χρησιμοποιεί ο Καββαδίας για να πει πράγματα πολύ σημαντικά και διαχρονικά. Λέει στη Βάρδια (1954) την περίφημη φράση “λυπήσου αυτούς που δεν ονειρεύονται” και δεν εννοεί μόνο τη φυγή από τη βάρβαρη πραγματικότητα, αλλά αναφέρεται κυρίως στην ανάγκη να ονειρευτούμε για να πάμε σε μια άλλη κοινωνία στην οποία ο άνθρωπος θα αυτοπραγματωθεί.
Και για να γίνει αυτό συμπληρώνει “χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία.” Είναι αυτό απλώς μια ωραία εικόνα; Όχι κατηγορηματικά. Είναι η Παραίνεση του Ποιητή προς τους νέους να ξεπεράσουν τις καταγεγραμμένες τους ικανότητες, να ξεπεράσουν τα όριά τους και να κατακτήσουν το αδύνατο.»
Στον Θάνο Μικρούτσικο και τη μελοποίησή του χρωστάμε την αγάπη μας για τον Νίκο Καββαδία, τη βαθύτερη κατανόηση της ποίησής του. Μας έμαθε ότι ο Καββαδίας δεν είναι απλώς ο ποιητής της θάλασσας και των ναυτικών, αλλά ένας ποιητής που μίλησε για την ελευθερία, την αξία της ανατροπής, τη δύναμη της ζωής χωρίς συμβάσεις. Αυτά τα επίπεδα ανέδειξε ο μουσικοσυνθέτης με τη μελοποίησή του και δικαιώθηκε, καθώς αυτά τα τραγούδια έγιναν πολύ αγαπητά, κυρίως στη νεολαία, έχουν ήδη περάσει σε μια τρίτη γενιά και είναι πλέον διαχρονικά.
Ο ΚΩΣΤΑΣ ΜΕΣΣΗΝΗΣ γεννήθηκε στη Λευκάδα στις 14 Δεκεμβρίου 1966.
Από ηλικία 11 ετών άρχισε να παίρνει τις πρώτες μουσικές γνώσεις στο Κλαρινέτο και θεωρητικών στη Φιλαρμονική Εταιρεία Λευκάδας.
Το 1984 κατατάγηκε μετά από εξετάσεις, στην μπάντα του Πολεμικού Ναυτικού, φτάνοντας μέχρι τη θέση του Υπαρχιμουσικού.
Με την μπάντα του Πολεμικού Ναυτικού έχει συμμετάσχει σε πολιτιστικές εκδηλώσεις – συναυλίες, ως εκτελεστής κλαρινέτου και ως μαέστρος, τόσο στην Ελλάδα, όσο και σε διεθνή φεστιβάλ στο εξωτερικό.
Από τον Μάρτιο του 2014 είναι Αρχιμουσικός στη Φιλαρμονική Εταιρεία Λευκάδας.
Όλα αυτά τα χρόνια προσπάθησε με πολλές ώρες δουλειάς και οδήγησε τη μπάντα της Φιλαρμονικής Λευκάδας σε νέα μονοπάτια συνδυάζοντας το παλιό με το νεότερο.
Το ρεπερτόριο της, χωρίς να υποτιμά τα κλασσικά κομμάτια στα οποία ήταν όλα τα χρόνια συνηθισμένη η μπάντα, συμπληρώθηκε με νέους ήχους από ελληνικές οπερέτες, μουσική για κινηματογράφο, σύγχρονο έντεχνο τραγούδι, στοιχεία που έδωσαν μια νέα φρεσκάδα στη μουσική εξέλιξη της Φιλαρμονικής μας.
Παράλληλα η συνεργασία με καταξιωμένους καλλιτέχνες κατέδειξε πόσες μεγάλες δυνατότητες μπορεί να έχει μια μπάντα που αποτελείται κυρίως από ερασιτέχνες μουσικούς.
Μπορώ να πω πως όλα αυτά ήταν ένα τ ό λ μ η μ α που τελικά όμως αγκαλιάστηκε από όλους τους Λευκαδίτες και το σύνολο των μουσικών και βοήθησε σημαντικά στη μουσική εξέλιξη και πρόοδό τους.
Εκτός όμως από τη Διεύθυνση της Φιλαρμονικής ο Κ. Μεσσήνης εργάστηκε ατέλειωτες ώρες με την ενορχήστρωση μουσικών θεμάτων προσπαθώντας να συνταιριάξει την ποιότητα με το δεδομένο επίπεδο των μουσικών που συχνά παρουσίαζε διαφοροποιήσεις για πολλούς και διαφόρους λόγους.
Γι’ αυτή την πολύωρη προσπάθεια του να ενορχηστρώσει τη Μουσική του Θ. Μικρούτσικου μας λέει:
«Η επιθυμία μου, η μπάντα να δοκιμάζει και να εκτελεί κάθε φορά διαφορετικά είδη μουσικής, με οδήγησε σε ένα εντελώς διαφορετικό είδος, επιλέγοντας την μουσική του Θάνου Μικρούτσικου σε ποίηση του Νίκου Καββαδία.
Οι μελοποιήσεις του Θ. Μικρούτσικου, στις «Γραμμές των Οριζόντων» και στον «Σταυρό του Νότου» έπαιξαν καθοριστικό ρόλο και έκαναν την πρόκληση ακόμη μεγαλύτερη.
Γνώριζα ότι, αυτό μου το εγχείρημα θα είχε αρκετές τρικυμίες, που όταν όμως περάσουν, θα αφήσουν το μουσικό λιθαράκι τους στους μουσικούς μας. Πρόκληση για μένα, η ενορχήστρωση όλου του έργου, προκειμένου να μεταφερθούν οι ρυθμικές ακολουθίες, οι ιδιαίτερες μελωδίες και συνοδείες, στα όργανα της μπάντας, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στον ερμηνευτικό – εκφραστικό τρόπο και στην αρχική ιδέα του συνθέτη.
Πρόκληση και για τους μουσικούς, μικρούς και μεγάλους, η μελέτη των ιδιαίτερων ρυθμικών ακολουθιών, που εναλλάσσονταν συχνά, οι τονικότητες οι αυτοσχεδιασμοί, και τα solo. Με τις πολύωρες πρόβες και την ατομική μελέτη, η μπάντα θα αποδώσει το έργο κατά το βέλτιστο, ανταμείβοντάς μας με συναισθήματα, ηθικής ικανοποίησης και δημιουργίας».
Χάρη στην αγάπη του για τη μουσική, την εργατικότητα και τη φιλοσοφία που τον διακατέχει, είχαμε την ευκαιρία στο παρελθόν να απολαύσουμε τη Φιλαρμονική μας σε υψηλού επιπέδου παραστάσεις που σφράγισαν την πορεία της και ανέβασαν πολύ ψηλά τον πήχη της ποιότητας.
Κάτι ανάλογο ελπίζουμε ότι θα συμβεί και στη συναυλία της 4ης Αυγούστου στο Ανοιχτό Θέατρο, κάτι πρωτόγνωρο για πρώτη φορά στη Λευκάδα αλλά και στη χώρα μας, μια συναυλία που αξίζει να αφιερωθεί στο Συνθέτη Θάνο Μικρούτσικο με την ολόθερμη ευχή όλων να βγει νικητής σ’ αυτό τον δύσκολο αγώνα που περνά το τελευταίο διάστημα, επαναλαμβάνοντας ΟΛΟΙ ΜΑΣ νοερά μαζί του τη φράση που συχνά χρησιμοποιεί:
«Δεν θα πεθάνουμε ποτέ, κουφάλα νεκροθάφτη»!
Μπάμπης Λάζαρης Ιούλιος 2019
