Οι εφτά ανεμόμυλοι γύρω από το ιβάρι (Του Μπάμπη Λάζαρη)

Στις αρχές του 20ου αιώνα σε όλα σχεδόν τα χωριά της Λευκάδας λειτουργούσαν ανεμόμυλοι. Περισσότεροι όμως στο βορειοανατολικό μέρος του νησιού μας και ιδιαίτερα κοντά στην πόλη. Κάθε ανεμόμυλος όσο και αν φαίνεται παράξενο ήταν μια πολύπλοκη κατασκευή με πλήθος εξαρτήματα, σχεδόν όλα ξύλινα από τεχνίτες, μαστόρους που γνώριζαν την παραμικρή λεπτομέρεια για όλα τα τμήματά του.

Αυτοί οι λαϊκοί τεχνίτες επινοούσαν, αυτοσχεδίαζαν, δημιουργούσαν με αφάνταστη μαεστρία.

Σκίτσο ανεμόμυλου από τον φίλο μου Νίκο Βαγενά

Οι πιο φημισμένοι μυλοτέχνες στη Λευκάδα ήταν οι Σανταίοι από το Πινακοχώρι, και οι Γεωργαλαίοι από την Εγκλουβή.

Το 1905 ο Wilhelm Doerpfeld συνέχιζε την ανασκαφή του στην περιοχή Μεγάλο Αυλάκι, ενώ παράλληλα οδοιπορούσε και φωτογράφιζε σκηνές και τοπία από όλο το νησί.

Σε μια φωτογραφία του πάνω από το Μοναστήρι της Φανερωμένης έχουμε την ευκαιρία να παρατηρήσουμε τους εφτά ανεμόμυλους που υπήρχαν και λειτουργούσαν στις παρυφές της Λιμνοθάλασσας.

Φωτογραφία του Wilhelm Doerpfeld με τίτλο «Leukas, Kloster Phaneromeni und die Meerenge nach Akarnanien». Λευκάς, Το μοναστήρι της Φανερωμένης και το θαλάσσιο πέρασμα προς την Ακαρνανία.

Ας δούμε λοιπόν έναν ένα τους εφτά ανεμόμυλους που λειτουργούσαν στην περιοχή της Γύρας όπως τους αναφέρει ο τελευταίος κατασκευαστής ανεμόμυλων στη Λευκάδα Ξενοφώντας Σάντας, γιός του Παπά Σωτήρη, με την παρατήρηση ότι ήταν συνηθισμένο όταν τέλειωνε η κατασκευή ενός ανεμόμυλου και όλα λειτουργούσαν στην εντέλεια ο Πρωτομάστορας να τον βαφτίζει με κάποιο όνομα.

1. Ο «Μύλος του Κράλλη» ή «Μύλος του Καφέ» ή «Μύλος του Ορλώφ»

Χτίστηκε Το 1741 Με αρχικό όνομα «Μύλος του Καφέ» ή «Παλιόμυλος».

Το 1770 στα Ορλωφικά πήρε το όνομα του μοσχοβίτη Ορλώφ, αρχηγού των Ρωσικών δυνάμεων.

Ο ανεμόμυλος αυτός λειτουργούσε κανονικά μέχρι την Κατοχή. Όταν ήρθαν οι Ιταλοί στη Λευκάδα θεώρησαν ότι η θέση αυτή ήταν κατάλληλη για δημιουργία πυροβολείου με συνέπεια να τον κατεδαφίσουν μέχρι λίγο πάνω από την βάση του, ενίσχυσαν με ισχυρό τσιμέντο την οροφή, έφτιαξαν μπούκες για τα πυροβόλα και έτσι τον βρήκαμε εμείς και μπανοβγαίναμε μέσα κάθε φορά όταν πηγαίναμε για μπάνιο στον Άη Γιάννη.

Στη φωτογραφία δεκαετίας του 60 διακρίνεται το ιταλικό πυροβολείο, ενώ ο Μύλος δίπλα είναι «ο Χλεμπέτας»

Με την μορφή του πυροβολείου έμεινε μέχρι το 1993 όταν ο ιδιοκτήτης του Δ. Κοψιδάς τον ξανάχτισε στην ίδια ακριβώς θέση με επιδότηση από το πρόγραμμα Leader και από το 1995 λειτουργεί ως καφέ μπάρ.

Ο «Μύλος του Ορλώφ» σήμερα

2. Ο δεύτερος ανεμόμυλος ήταν των Κογγαίων ή Καλογεράδων με την ονομασία «Χλεμπέτας»

Ο «Χλεμπέτας» προπολεμικά

Ο «Χλεμπέτας» σήμερα, ερειπωμένος, ενώ πίσω του διακρίνεται ο «Μύλος του Ορλώφ»

3. Ο τρίτος ανεμόμυλος ήταν του Μπογδάνου ή «Μοσχοβίτης»

Ανακατασκευάστηκε από το Δήμο Λευκάδας το 1996.

Ο «Μοσχοβίτης» σήμερα

4. Ο τέταρτος ανεμόμυλος ήταν του Στόγια με το όνομα «Κουτσανύχτης»

Και αυτός ανακατασκευάστηκε από το Δήμο Λευκάδας μόνο που ο νεόκοπος μάστορας δεν έλαβε υπόψη του ότι η αρμύρα της θάλασσας διαβρώνει το σίδερο και οι σιδερένιες αντένες που τοποθέτησε μετά από λίγο οξειδώθηκαν και σήμερα χάσκουν επικίνδυνα …..

Κάτι γνώριζαν οι παλιοί μαστόροι που χρησιμοποιούσαν το ξύλο!

Ο «Κουτσανύχτης» σήμερα

5. Ο πέμπτος ανεμόμυλος ήταν του Κόνταρη-Αιγειαλίδη με το παρατσούκλι «Γουρούνας»

Γι’ αυτόν δεν ενδιαφέρθηκε κανένας……….

Ο «Γουρούνας» σήμερα

6. Ο έκτος ανεμόμυλος ήταν του Αρβανιτάκη με το όνομα «Κοψαντέρης».

Βρίσκονταν δίπλα στη λιμνοθάλασσα κοντά στη παράκαμψη του περιφερειακού δρόμου, προς Άϊ-Γιάννη. Κατά τον Νίκο Βαγενά ήταν γνωστός με το όνομα Μύλος του Στόγια.

Ο «Κοψαντέρης» από λεπτομέρεια της φωτογραφίας του Wilhelm Doerpfeld

Η πιθανή θέση του «Κοψαντέρη»

7. Ο έβδομος ανεμόμυλος ήταν του Γαβαλά με το όνομα «Συρεγγέλης».

Πήρε αυτό το όνομα από τον πρωτομάστορα καθώς έβλεπε το καθημερινό σύρε κι’ έλα των μυλωνάδων στη Χώρα. Κατά τον Νίκο Βαγενά ήταν γνωστός με το όνομα Μύλος του Χόρτη.

Βρίσκονταν κοντά στο σημερινό κλειστό Γυμναστήριο στα Βαρδάνια.

Ο «Συρεγγέλης» από λεπτομέρεια της φωτογραφίας του Wilhelm Doerpfeld

Η Πιθανή θέση του «Συρεγγέλη»

Όσο για τους υπόλοιπους το 1980 ο Ξεν. Σάντας έγραψε:

«…Με το ογκώδες μπόϊ τους και με τα μεγάλα φτερά τους φαίνονται σαν Κύκλωπες επιβλητικοί.

Τώρα όπου υπάρχουν μερικοί πύργοι, είναι σαν την γυναίκα του Λωτ. Στήλες άλατος.

Και περιφρονημένοι. Τους έφαγαν τα κουμπιά.

Δεν ξέρω… Θα ξανανοιώσουν; Εξαρτάται…

Οι περισσότεροι πύργοι δεν υπάρχουν έχουν καταστραφεί.»

Και εγώ θα συμπληρώσω: έχουν γίνει δημόσια αφοδευτήρια και καθώς οι πύργοι τους είναι γεμάτοι ρωγμές περιμένουν ένα σεισμό για να σωριαστούν πάνω στη Γη…..

Η κατάσταση των ανεμόμυλων σήμερα

Βοηθήματα:

– ΠΑΝΤΑΖΗΣ ΚΟΝΤΟΜΙΧΗΣ, «ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ ΒΙΟΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ» Επετηρίδα «Εταιρείας Λευκαδικών μελετών» Τομ. Ε’

– ΝΙΚΟΣ ΒΑΓEΝΑΣ «Πάτρια ίχνη» Εκδόσεις fagotto books

Μπάμπης Λάζαρης Σεπτέμβρης 2019