Κύπερη για τα δεσίματα φυτών και μικρών δέντρων

Το είδαμε σήμερα σε ένα παλιό μπακάλικο στην πόλη της Λευκάδας που το θυμόμαστε να λειτουργεί στην ίδια πάντα θέση από τα γυμνασιακά μας ακόμη χρόνια τη δεκαετία του 1970. Στο σούπερ μάρκετ Αραβανή στην πλατεία του Αγίου Μηνά. Το μάζευαν σε μικρές μπάλες. Μας θύμισε λιγάκι το ψαθί που έκαναν παλιά τις καρέκλες και ρωτήσαμε για το όνομά του και που χρησιμεύει.

Όπως μας είπαν λέγεται κύπερη, η συγκεκριμένη είναι εισαγόμενη από την Κίνα, και χρησιμοποιείται για τα δεσίματα των φυτών και μικρών δέντρων. Δεν γνωρίζουμε αν φυτρώνει κάποιο από τα πολλά είδη του φυτού στα μέρη μας.

Σύμφωνα με τη Βικιπαίδεια ο κύπειρος είναι γένος μονοκοτυλήδονων φυτών που περιλαμβάνει περίπου 600 είδη ριζωματωδών πολυετών ποωδών υδρόφιλων φυτών με παγκόσμια εξάπλωση. Ανήκει στην οικογένεια των κυπειρoειδών. Φύεται σε ρυάκια, υγρότοπους, λιμνάζοντα νερά, όχθες λιμνών, κ. ά. Μερικά είναι καλλωπιστικά, άλλα όμως αποτελούν δυσεξόντωτα ζιζάνια.

Οι κύπειροι έχουν συμπαγή τριγωνικό βλαστό, με παράρριζα, συνήθως, φύλλα και μικρά διγενή άνθη σε πυκνές ταξιανθίες. Στην Ελλάδα απαντούν περίπου 10 αυτοφυή είδη κύπειρου, γνωστά με την κοινή ονομασία κύπερη. Φύονται σε όχθες ποταμών ή σε παραθαλάσσιες τοποθεσίες, σχεδόν ολόκληρης της Ελλάδας. Τα σημαντικότερα είδη του γένους είναι:

Cyperus rotundus, ένα από τα σοβαρότερα ζιζάνια των καλλιεργειών. Cyperus esculentus (κοινώς, κίτρινη κύπερη), με εδώδιμα κονδυλώδη ριζώματα, πλούσια σε άμυλο. Από αυτό παρασκευάζεται στην Ισπανία το ποτό Ορτσάτα. Cyperus longus, με αρωματικό έρπον ρίζωμα και πολύ μακριά, τραχιά φύλλα. Cyperus niger (Κύπειρος ο μέλας). Cyperus esculentus (Κύπειρος ο εδώδιμος), που είναι γνωστός ως μάννα, αυτοφυές στους υγρούς τόπους των Ινδιών, της Αιγύπτου, της Αφρικής, την Ιταλία, τη Γαλλία και την Ελλάδα. Cyperus papyrus, ο κύπειρος ο πάπυρος. Φύεται στη Συρία και την Αίγυπτο. Από αυτό κατασκευάζεται ο γνωστός σε όλους πάπυρος των αρχαίων. Καλλιεργείται σε δεξαμενές και ενυδρεία.

Ο κύπειρος αναφέρεται από τον Όμηρο, αλλά και από λυρικούς ποιητές της αρχαιότητος. Επίσης, αναφέρεται στις πινακίδες Γραμμικής Β΄ από το Ανάκτορο του Νέστορος. Τη μεγαλύτερη παραγωγή στην αρχαία Ελλάδα είχαν η πόλις των Αθηνών, η Κόρινθος, αλλά προ πάντων το Άργος. Η αρχαία ελληνική ονομασία του φυτού είναι η και ο κύπερος, κύπειρος ή κύπαιρος, κύπειρον, ερυσίσκηπτρον, πάρις ή μαλινάθαλλη. Λαϊκές ονομασίες: αγριοκύπερη, κύπερη (στη Θεσσαλία), μάννα (πληθ. οι μάννες), σαριά, κάπουρας (στην Κύπρο), τροπαλάκι ή τρουπαλάκι (στην Πελοπόννησο). Περιφραστικές ονομασίες: Για την αγριοκύπερη: γαρύφαλλο του Άργους, αμύγδαλο του Άργους. Για τον κύπειρο τον εδώδιμο: αμύγδαλο της γης, μάννα τ’ ουρανού. Για τον στρογγυλό: γαρύφαλλα αθηναϊκά.

Kατά τον Διοσκουρίδη «άλλοι το ονομάζουν ερυσίσκηπτρον, όπως τον ασπάλαθο. Έχει φύλλα όμοια με πράσο, αλλά πιο μακριά και λεπτότερα, κοτσάνι με μήκος έναν πήχυ ή και μεγαλύτερο, που σχηματίζει γωνία, όμοιο με του βούρλου, και στην κορυφή του υπάρχει ένα βλάστημα από μικρά φύλλα και σπόρους. Από κάτω έχει ρίζες -και είναι αυτές που χρησιμοποιούνται- σαν μακρουλές ελιές, κολλητές η μία με την άλλη, ή και στρογγυλές, μαύρες, ευωδιαστές, λίγο πικρές».

Ο Θεόφραστος λέει πως η καλύτερη είναι αυτή των Κυκλάδων, την οποία ονομάζει πάρι ή μαλινάθαλλη. Και χαρακτηρίζει το φυτό στυπτικότερο και του σχίνου και του καλάμου. Σήμερα γνωρίζουμε ότι χρήσιμα μέρη του φυτού αυτού είναι το ρίζωμά του, το οποίο συλλέγεται άνοιξη ή φθινόπωρο. Το φθινόπωρο συλλέγεται η ρίζα του κ. του εδώδιμου.

Άλλη γνωστή χρήση του φυτού είναι σε υγροβιότοπους (φυσικούς ή τεχνητούς), όπου μαζί με άλλα φυτά, όπως βούρλα και καλάμια, επεξεργάζονται με φυσικό τρόπο υγρά απόβλητα οικισμών.

Η ελληνική χλωρίδα περιλαμβάνει περίπου 10 αυτοφυή είδη κύπειρου, γνωστά με την ονομασία κύπερη. Συναντώνται σε όχθες ποταμών ή σε παραθαλάσσιες τοποθεσίες, σχεδόν ολόκληρης της Ελλάδας, και τα περισσότερα είναι δυσεξόντωτα ζιζάνια των καλλιεργούμενων αγρών. Σημαντικότερα από αυτά είναι τα είδη: Cyperus rotundus, ένα από τα σοβαρότερα ζιζάνια των καλλιεργειών, Cyperus esculentus (κοινώς, κίτρινη κύπερη), με εδώδιμα κονδυλώδη ριζώματα, πλούσια σε άμυλο, Cyperus longus, με αρωματικό έρπον ρίζωμα και πολύ μακριά, τραχιά φύλλα.