Μια ιστορία … ένα τραγούδι (Η απόδραση του Μ. Μπεζετάκου από τις φυλακές Συγγρού)
Ο Μιχάλης Μπεζεντάκος
Για την ιστορία, ο κομμουνιστής Μιχάλης Μπεζεντάκος, κλεισμένος από το αντιδραστικό αστικό καθεστώς το 1932 στις φυλακές Συγγρού, απέδρασε στις αρχές Μάρτη του 1932. Ένα χρόνο πριν, τον Απρίλιο του 1931, είχαν αποδράσει από τις ίδιες φυλακές άλλα εννέα στελέχη του ΚΚΕ, οι Β. Ασίκης, Λ. Αποστόλου, Κ. Ευτυχιάδης, Π. Καρασκόγιας, Γ. Κολοζώφ, Μ. Μαρκοβίτης, Ο. Οικονομίδης, Μ. Παπαρήγας και Α. Χαϊτάς. Μαζί τους είχε φύγει και ο δεκανέας της φρουράς Γρηγόρης Γρηγοριάδης που βοήθησε στην απόδραση και ήταν μέλος της ΟΚΝΕ. Καταφύγανε στη Σοβιετική Ένωση όπως επίσης και ο Μπεζετάκος.
Ο τοίχος των φυλακών Συγγρού. Δεξιά η τρύπα που άνοιξε ο Μπεζεντάκος
Έτσι γράφτηκαν οι στίχοι του παρακάτω τραγουδιού «Μπεζεντάκος» που έφτιαξαν και τραγουδούσαν μετά την δραπέτευση οι κρατούμενοι στις φυλακές Συγγρού.
ΜΠΕΖΕΝΤΑΚΟΣ
Οι αστοί τρομάξανε
και κάστρα φτιάξανε
να κλείσουν τα παιδιά των εργατών
μ΄ αυτοί με μια γροθιά
σπάζουνε τα δεσμά
τα κάστρα καταργούνε των αστών
Και μέσ΄ το καρναβάλι
οι αστοί την πάθαν πάλι
ο Μπεζεντάκος μας άφησε γειά
παντού τρεξίματα
τηλεγραφήματα
πάλι ραπίσματα απ΄ την εργατιά.
Τον είχανε κλεισμένο
διπλομανταρωμένο
να τον δικάσουνε σε θάνατο
μ΄ αυτός τρυπάει τον τοίχο
χωρίς κανέναν ήχο
και βρίσκουν κούτσουρο στο θάλαμο.
Στ΄ άχυρα ψάχνουνε
ψύλλους για νάβρουνε
ζητούν τον ένατο και τους οκτώ
μ΄ αυτοί είναι μακρυά
εβίβα βρε παιδιά
ζήτω το κόμμα μας το κόκκινο.
Στις 5-3-1932 ο Ριζοσπάστης θα γράψει:
«Ο σ. Μπεζεντάκος, ένας απ΄ τους κρατούμενους εργάτες για το φόνο του αστυφύλακα Γυφτοδημοπούλου, έφυγε χτες απ΄ τις φυλακές Συγγρού, αποσπάσθηκε από τα νύχια της κεφαλαιοκρατίας που τον προώριζε για τουφέκισμα.
Σχετικά με τις συνθήκες κάτω απ΄ τις οποίες έφυγε, οι αστικές εφημερίδες δίνουν τις παρακάτω πληροφορίες:
«Εκ των μέχρι τούδε ανακρίσεων προκύπτει ότι η απόδρασις έλαβε χώρα μεταξύ της 12ης του μεσονυχτίου και της 4ης πρωινής, επετεύχθη δε κατόπιν διανοιγείσης υπό του δραπέτου οπής εις τον τοίχον του πλυντηρίου των φυλακών, κειμένου εις την αριστεράν πλευράν του κτιρίου. Ο Μπεζεντάκος είχεν από της εσπέρας κρυβεί εντός του πλυντηρίου δια να απομακρύνει πάσαν υπόνοιαν των φυλάκων των φυλακών.
Δια της διανοιγείσης οπής ο Μπεζεντάκος ευρέθη κάτωθεν της σκοπιά, εντός της οποίας εφύλασσεν ο φρουρός στρατιώτης,. Ούτος ευρίσκετο εντός της σκοπιάς λόγω της πιπτούσης βροχής και συνεπώς δεν αντελήφθη την απόδρασιν.
Ως εξηκρηβώθη, ο Μπεζεντάκος ήτο πλήρως εφοδιασμένος με τα απαραίτητα δια την επίτευξιν της αποδράσεώς του εργαλεία, καθόσον παρά την διανοιγείσαν οπήν ανευρέθησαν ένα σφυρί, δύο κλεφτοφάναρα και ένα τενεκεδάκι με το οποίον έρριπτε ο δραπέτης νερό εις τον τοίχον δια να διεκολύνει την διάνοιξιν της οπής.
Ο κ. Εισαγγελεύς το σχέδιον της αποδράσεως το εχαρακτήρισε ως «περίφημο κόλπο» και δια τας λεπτομερείας του καθώς και δια το γεγονός ότι ο δραπέτης δια να μη γίνει αντιληπτός υπό του άνωθεν φρουρούντος σκοπού έσυρε τους λίθους της διανοιγόμενης οπής προς το εσωτερικόν του πλυντηρίου. Μόνον μία πέτρα έπεσε προς τα έξω, η οποία ανευρέθη εις τον δρόμον πλησίον της οπής».
Η δραπέτευση του συντρόφου, αναστάτωσε κυριολεκτικά την Ασφάλεια και τις δικαστικές αρχές. Δεκάδες χαφιέδες πήγαν στις φυλακές Συγγρού. Ο Εισαγγελέας, επίσης και ανακριτής. Οι φύλακες του Συγγρού τέθηκαν υπό κράτηση. Παράλληλα δεκάδες χαφιέδες, εξαπολύθησαν προς όλα τα σημεία της Αθήνας για να βρουν τον σύντροφο.
Παράλληλα, το υπουργείο της Δικαιοσύνης, ύστερα από την απόδραση αυτή έχει προέλθει στο συμπέρασμα να μεταφέρει όλους τους κρατούμενους συντρόφους μας στο Ιτζεδίν».
Οι κατηγορούμενοι (λείπει ο Μπεζεντάκος) για τη δολοφονία του αστυφύλακα Γυφτοδημόπουλου
Ο Μιχάλης Μπεζεντάκος είχε συλληφθεί για το φόνο του αστυφύλακα Γυφτοδημόπουλου που έγινε την 1-8-1931 σε συμπλοκή της αστυνομίας με διαδηλωτές στη Δραπετσώνα. Η Κομμουνιστική Διεθνής (ΚΔ) είχε ορίσει την 1η Αυγούστου πανευρωπαϊκή αντιπολεμική-αντιφασιστική μέρα, με αφορμή την κήρυξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου την 1-8-1914. Η αστική κυβέρνηση του Βενιζέλου είχε απαγορεύσει οποιαδήποτε συγκέντρωση για εκείνη τη μέρα. Παρ΄ όλη την απαγόρευση στην Αθήνα, στον Πειραιά, στη Θεσσαλονίκη και σε πολλές άλλες πόλεις της Ελλάδας έγιναν συγκεντρώσεις και ειρηνικές διαδηλώσεις. Στη Δραπετσώνα έγινε εκείνη τη μέρα αντιπολεμική-αντιφασιστική συγκέντρωση σε ένα καφενείο και η αστυνομία προσπάθησε να τη διαλύσει. Ακολούθησαν εκτεταμένα επεισόδια και συλλήψεις. Η αστυνομία συνέλαβε το στέλεχος του ΚΚΕ Κώστα Σαρίκα και ο Γυφτοδημόπουλος τον οδηγούσε στο αστυνομικό τμήμα της περιοχής.
Ο Μπεζεντάκος με μια ομάδα διαδηλωτών προσπάθησαν να τον ελευθερώσουν και ο Γυφτοδημόπουλος πυροβόλησε εναντίον τους. Ο Μπεζεντάκος τότε έχασε την ψυχραιμία του, έβγαλε το περίστροφό του και πυροβόλησε τον Γυφτοδημόπουλο που έπεσε νεκρός. Ο Μπεζεντάκος στη συνέχεια εξαφανίστηκε από τον τόπο του εγκλήματος. Οι αρχές κατηγόρησαν για τη δολοφονία αυτή τον Μιχάλη Μπεζεντάκο. Στην σύγκρουση εκτός των Μπεζεντάκου και Σαρίκα παρευρίσκονταν και οι: Εμμανουήλ Βοσνάκης, Μόσχος Δουλγέρης, Γ. Καλογερίδης, Λ. Δημητριάδης και Αβαάμ Δερβίσογλου που συνελήφθησαν και κατηγορήθηκαν για ανθρωποκτονία. Ο Μιχάλης Μπεζεντάκος που ως τότε κρύβονταν σε σκηνή στην περιοχή Μαγκουφάνα (Μαρούσι) συνελήφθη μερικές μέρες αργότερα. Στις ανακρίσεις που έγιναν, ο Μπεζεντάκος ομολόγησε ότι αυτός πυροβόλησε τον Γυφτοδημόπουλο και αντέκρουσε τους ισχυρισμούς της αστυνομίας ότι και άλλοι από τους συλληφθέντες είχαν πυροβολήσει τον αστυνομικό, αναλαμβάνοντας πλήρως όλη την ευθύνη. Οι αρχές τον μετέφεραν κατόπιν στις φυλακές Συγγρού με σκοπό να τον περάσουν από δίκη για ανθρωποκτονία τον Απρίλη του 1932.
Ανακοίνωση του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ στον Ριζοσπάστη της Κυριακής 5 Μαρτίου 1932
Το Πολιτικό Γραφείο του ΚΚΕ αποφασίζει τότε την απόδραση του. Με διασυνδέσεις που έχει το Κόμμα φροντίζει να μεταφέρει τον Μπεζεντάκο στο κελί του Νεφελούδη και του Μαρμαρέλη. Ο Μπεζεντάκος ξεκινά να προσποιείται τον άρρωστο στα προσκλητήρια και μένει κουκουλωμένος στο στρώμα του. Τρώει ελάχιστα και ζητάει νερό το οποίο ρίχνει κάθε μέρα 2 με 3 φορές σε ένα ήδη μουχλιασμένο σημείο στον τοίχο του μπάνιου. Αργότερα η οργάνωση του ΚΚΕ του προμηθεύει και εργαλεία για να τρυπήσει τον τοίχο. Στις 4/3/1932 ο Μπεζεντάκος δεν εμφανίζεται στο προσκλητήριο. Οι φύλακες ήδη γνωρίζουν ότι είναι άρρωστος και δεν ασχολούνται περισσότερο μαζί του. Ο ίδιος βρίσκεται κλεισμένος στο μπάνιο και μετά το προσκλητήριο ξεκινά αργά και μεθοδικά να γκρεμίζει τον τοίχο. Παράλληλα, στο κελί κάτω από τα σκεπάσματα έχουν στοιβαχτεί κούτσουρα στο σχήμα του ανθρώπινου σώματος για παραπλάνηση. Τη νύχτα της 4ης προς 5η ο τοίχος έχει τρυπήσει και ο Μπεζεντάκος πηδά στο κενό. Από κάτω τον περιμένουν μέλη του ΚΚΕ που τον μεταφέρουν σε ασφαλές σπίτι όπου κρύβεται μέχρι να αναρρώσει από χτύπημα στο κεφάλι που του προκάλεσε η πτώση κατά την απόδραση. Στις 10 το άλλο πρωί ένας φύλακας εντοπίζει την τρύπα του μπάνιου και μετά το προσκλητήριο αντιλαμβάνονται και την απόδραση του Μπεζεντάκου.
Ακολουθούν, όπως λέει και το τραγούδι που η απόδραση αυτή ενέπνευσε στο λαό, χαμός από τηλεγραφήματα, έρευνες και ανακρίσεις. Ο Νεφελούδης και ο Μαρμαρέλης ανακρίνονται και τους επιβάλλεται μια παράταση της ποινής τους κατά 2 μήνες για συνέργια. Από τους δεσμοφύλακες τιμωρήθηκε ο φύλακας Πέτρος Κυριακόγγονας με έξι μήνες εκτός υπηρεσίας για βαριά αμέλεια καθήκοντος. Ο ίδιος δήλωσε περιπαικτικά ότι: «και τι χρειαζόμαστε εμείς, άμα πάρει απόφαση το Πολιτικό Γραφείο να δραπετεύσουν οι κομμουνιστές, όλοι θα αποδράσουν».
Στη συνέχεια φυγαδεύτηκε στη Σοβιετική Ένωση μαζί με άλλους κυνηγημένους κομμουνιστές. Το κράτος επικήρυξε με αμοιβή 20000 δραχμές τη σύλληψη ή εκτέλεση του Μπεζεντάκου. Μετά την εγκατάσταση του στη Μόσχα εργαζόταν μέχρι το 1936 σε εργοστάσιο αυτοκινήτων. Η τύχη του Μπεζεντάκου τα επόμενα χρόνια στη Σοβιετική Ένωση θα παραμείνει άγνωστη.
Η επικρατέστερη εκδοχή αναφέρει ότι ο Μπεζεντάκος πέρασε στην Ισπανία και πολέμησε με τις Διεθνείς Ταξιαρχίες. Οι ελληνικές δυνάμεις που έλαβαν μέρος με τις Διεθνείς Ταξιαρχίες κατατάσσονταν είτε στον λόχο Ρήγας Φεραίος – Νίκος Ζαχαριάδης που ανήκε στο τάγμα Δημητρώφ της 13ης Ταξιαρχίας, είτε στον ελληνοαμερικανικό λόχο της 15ης Ταξιαρχίας. Ο Μπεζεντάκος κατατάχθηκε στον πρώτο. Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή, που υποστηρίζεται από την οικογένεια του και από το ΚΚΕ, ο Μπεζεντάκος σκοτώθηκε στον Ισπανικό Εμφύλιο.
Πηγές:
– Γιώργος Πικρός, «Οι ρίζες του λαϊκού μας κινήματος 1912 – 1936», τόμ. 1ος, εκδ. «Καρανάσης», Αθήνα, 1978, σελ. 120-124.
– Βικιπαίδεια. Λήμμα: Μιχάλης Μπεζεντάκος
