Δυνατές προσωπικότητες: Γουλιέλμος Δαίρπφελδ – Άρθρο του αρχαιολόγου και διευθυντή του Νομισματικού Μουσείου Γιάννη Μηλιάδη (1940)
O Dörpfeld σε βάρκα του ατμόπλοιου SMS «Loreley» του γερμανικού αυτοκρατορικού ναυτικού στη Λευκάδα
Είναι ό,τι καλύτερο έχουμε διαβάσει μέχρι τώρα για το μεγάλο Γερμανό αρχαιολόγο Βίλχελμ Νταίρπφελντ. Γραμμένο το 1940 από έναν Έλληνα συνάδελφό του, τον Γιάννη Μηλιάδη, διευθυντή του Νομισματικού Μουσείου, ο οποίος είχε πρωτοστατήσει για τη σωτηρία των ελληνικών αρχαιοτήτων κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και είχε εκλεγεί αργότερα εθνοσύμβουλος Αττικής στο Εθνικό Συμβούλιο (ΠΕΕΑ). Δημοσιεύτηκε στις 11 Μαΐου 1940, δεκαπέντε περίπου μέρες μετά το θάνατο του Νταίρπφελντ στη Λευκάδα, στην θεατρική και καλλιτεχνική εβδομαδιαία εφημερίδα «ΤΑ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΑ» του θεατράνθρωπου Θ. Συναδινού (Αριθμ. φύλλου 104). Η εφημερίδα σταμάτησε να εκδίδεται με την κήρυξη του πολέμου λίγους μήνες αργότερα.
Κι όπως πολύ σωστά επεσήμανε πριν 80 χρόνια ο συντάκτης του άρθρου το ζήτημα δεν είναι αν η σημερινή Λευκάδα είναι η Ομηρική Ιθάκη. Γράφει: «Είναι εντελώς άμοιρος των πνευματικών αγώνων εκείνος που θα πιάνονταν από την εξωτερικήν αυτήν απορία. Το ζήτημα είναι ότι θεωρητικά και μέχρι ως ότου οι ανασκαφές των Άγγλων στην Ιθάκη μας δόσουν κάτι χειροπιαστό, κανένα άλλο νησί δεν έχει περισσότερα δικαιολογητικά υπέρ αυτού, γιατί η εκδοχή του Δαίρπφελδ είναι η επιστημονικώτερα καλλιεργημένη, αν και δεν είναι παρά μια θεωρία. Οπωσδήποτε δεν ήταν μια παραδοξολογία, όπως θα ήταν πρόθυμοι να πιστέψουν πολλοί. Και μια προσωπικότητα σαν του Δαίρπφελδ, κινεί περισσότερο γόνιμα την επιστημονική σκέψη και μ΄ ένα σφάλμα της, έστω, απαράδεχτον, απ΄ όσο το πετυχαίνει μια παραδεχτή κοινοτυπία.»
Το «σπίτι του Δαίρπφελδ», όπως ο ίδιος το έλεγε, από «πιεσμένο χαρτί», δώρο του Κάιζερ, στον λοφίσκο της Αγίας Κυριακής
Εκδρομείς (οι περισσότεροι είναι Αλεξανδρίτες) το 1939 στο «σπίτι του Δαίρπφελδ» στην Αγία Κυριακή
Αντιγράφουμε, διατηρώντας σε μεγάλο βαθμό την ορθογραφία:
Πάνε δεκαπέντε χρόνια από τότε που είχα την τιμή να δεχτώ για πρώτη φορά την φιλοξενία του στο λιτό και παράξενο εκείνο, από πιεσμένο χαρτί, σπιτάκι του, που του χάρισε ο Κάϊζερ, πάνω σ΄ έναν απόμερο λοφίσκο της Λευκάδας. Το «σπίτι του Δαίρπφελδ», όπως ο ίδιος το έλεγε και τόγραφε, βρίσκεται στη δεξιά πλευρά του θαυμάσιου κόλπου του Βλυχού. Ο μόνος τρόπος για να φτάσεις μέχρι το ερημητήριο του Γερμανού σοφού ήταν να πάρεις βάρκα απ΄ το Νυδρί, να περάσεις απέναντι, στην Άγια – Κυριακή κι΄ από κει να σκαρφαλώσεις ως το σπίτι.
Το λυόμενο σπίτι του Νταίρπφελντ, δώρο του αυτοκράτορα της Γερμανίας. Απέναντι το βουνό των Σκάρων
Στην πορεία αυτήν υπήρχε κάτι το συμβολικό γιατί στ΄ αλήθεια μια θάλασσα χώριζε τον Δαίρπφελδ από τη σύγχρονη ζωή κι΄ αν ήθελες να τον πλησιάσεις, στην κορφή που δικαιωματικά ήταν η θέση του, έπρεπε να προσαρμοστείς στον ιδιαίτερο κόσμο που ζούσε εκείνος και που ήταν κατά δικός του – μέχρι φανατισμού. Ακούραστος ταξιδευτής κατέβαινε από το Βερολίνο ή το Μόναχο για να διαγράψει για εκατοστή φορά τον κύκλο της ανατολικής λεκάνης της Μεσογείου, Κέρκυρα, Ολυμπία, Αίγυπτος, Συρία, Μικρασιατικά παράλια ως την Τροία.
Ο τάφος του Νταίρπφελντ στη Λευκάδα
Πότε μονάχος, πότε σέρνοντας πίσω του πολυπρόσωπο καραβάνι, σαν το πιο επίμονο και σίγουρο γκισέμι. Μα το κέντρο του κύκλου αυτού ήταν η Λευκάδα. Εκεί έπρεπε να περάσει, συνηθέστατα μόνος του, τουλάχιστον το μισό χρόνο του, ξαναβρίσκοντας τον εαυτό του και τον κόσμο του. Εκεί έκλεισε τα κουρασμένα του μάτια, σε ηλικία ογδονταεπτά χρόνων, ο αλύγιστος Τεύτων με το αυστηρό και πεντακάθαρο περίγραμμα μιας χάλκινης μεντάγιας. Χρόνος δουλειάς καρποφόρας, ενθουσιασμών εμπνευσμένων, αγώνων σκληρών, ενάντια μεγάλων και δοξασμένων αντιπάλων και χρόνων μιας μυθιστορηματικής πνευματικής περιπέτειας.
Το «σπίτι του Δαίρπφελδ» στον λοφίσκο της Αγίας Κυριακής
Όταν για πρώτη φορά πέρασα μερικές μέρες κοντά του, ήταν κι΄ όλας ένας αποτραβηγμένος από την επίσημην υπηρεσία · ένας συνταξιούχος. Μα όχι κι΄ ένας αποτραβηγμένος από την πνευματική δράση. Στην περίοδον αυτή μας έδωκε έργα που είχαν την δύναμη ναναστατώσουν και να σκανδαλίσουν την διεθνή επιστήμη, γραμμένα με τόλμη νεανική, και μας έδωκε, επίσης, τις απαρχές νέων έργων που εσχεδίαζε. Μα και διακόσια χρόνια αν ζούσε, πάλι ο θάνατος θα τον έβρισκε στη μέση κάποιου νέου έργου, γιατί το πνεύμα του δεν γνώρισε ποτέ την ησυχίαν και τον κάματον – παρ΄ όλες τις σκληρές οικογενειακές του δοκιμασίες που πέρασε.
Διακρίνεται στο βάθος στον λοφίσκο πάνω από την Αγία Κυριακή το «σπίτι του Δαίρπφελδ»
Καθισμένος κοντά του τα δειλινά, στη βεράντα του χάρτινου σπιτιού, αντίκρυ από τη Μαδουρή των Βαλαωρίτηδων -που τόσο τους αγαπούσε ο Δαίρπφελδ- τον άκουγα να διδάσκει με το παράξενο εκείνο ύφος του, μαζί μαχητικό και αποστολικό, όταν ήταν ν΄ αναπτύξει τις προσωπικές του θεωρίες για την Ομηρική τοπογραφία, για την προϊστορικήν Ολυμπία ή για τους Φοίνικες που θεωρούσε δημιουργούς του Μυκηναϊκού πολιτισμού.
Ο Βίλχελμ Νταίρπφελντ αριστερά στη φωτογραφία
Είτε έναν ακροατήν, είτε χίλιους είχε μπροστά του, ήταν το ίδιο έντονος και διεξοδικός όταν μιλούσε για τους στερνούς του [τρεις δυσανάγνωστες λέξεις] και ήταν στιγμές που παρασυρμένος νόμιζες πως ανακαλούσε από τον τάφο τον μεγάλο Φουρτβαίγκλερ, τον παληό του αντίπαλο κι΄ άρχιζεν ένα προσωπικό κονταροχτύπημα μαζί του. Μπορούσες να μην συμφωνείς, μα θα ήταν ογκωδέστατο σφάλμα σου αν δεν είχες την αρετή να χαρείς την βαθύτατη πίστη το γνήσιον σοφού, την εξαίρετην εντιμότητα της σκέψεώς του και την βαρύτατη πανοπλία της γνώσης του με την οποία κατέβαινε στον αγώνα. Γιατί αυτά είναι τα χαρακτηριστικά στοιχεία της ζωντανής προσωπικότητας και όταν ακόμη το αποτέλεσμα δεν πείθει απόλυτα. Υπάρχουν μυριάδες μικρών σοφών που η πίστη τους και η τόλμη τους στάθηκαν κατώτερες από τη σίγουρη σωφροσύνη της ακαδημαϊκής του μετριότητας.
Ο διάσημος αρχαιολόγος και καθηγητής Adolf Furtwängler, από τους μεγαλύτερους αντίπαλους της θεωρίας του Dörpfeld
Είναι λοιπόν η Ομηρική Ιθάκη η σημερινή Λευκάδα; Είναι εντελώς άμοιρος των πνευματικών αγώνων εκείνος που θα πιάνονταν από την εξωτερικήν αυτήν απορία. Το ζήτημα είναι ότι θεωρητικά και μέχρι ως ότου οι ανασκαφές των Άγγλων στην Ιθάκη μας δόσουν κάτι χειροπιαστό, κανένα άλλο νησί δεν έχει περισσότερα δικαιολογητικά υπέρ αυτού, γιατί η εκδοχή του Δαίρπφελδ είναι η επιστημονικώτερα καλλιεργημένη, αν και δεν είναι παρά μια θεωρία. Οπωσδήποτε δεν ήταν μια παραδοξολογία, όπως θα ήταν πρόθυμοι να πιστέψουν πολλοί. Και μια προσωπικότητα σαν του Δαίρπφελδ, κινεί περισσότερο γόνιμα την επιστημονική σκέψη και μ΄ ένα σφάλμα της, έστω, απαράδεχτον, απ΄ όσο το πετυχαίνει μια παραδεχτή κοινοτυπία.
Στην Πύλη των Λεόντων, περ. 1885: Ο Wilhelm Dörpfeld (αριστερά επάνω) και ο Heinrich Schliemann (δεξιά)
Αλλά οι τελευταίες αυτές θεωρίες του που ανέφερα, κάθε άλλο παρά που είναι το μόνο και το ουσιαστικό περιεχόμενο της πνευματικής αυτής μορφής και του μακρού βίου της. Ήταν μάλλον η περιπέτεια της ορμής του και της φαντασίας του. Αλλά μήπως και όλη του η εισχώρηση στην αρχαιολογία και η καταπληκτική σταδιοδρομία του, δεν είναι μια θαυμάσια πνευματική περιπέτεια;
Ο Wilhelm Dörpfeld σε θολωτό τάφο των Μυκηνών (Σεπτέμβριος του 1891)
Δεν είχε σπουδάσει ποτέ του αρχαιολογία -όπως και ο Σλήμαν- και ήταν εντελώς συμπτωματική η κάθοδος του νεαρώτατου αυτού αρχιτέκτονα στις ανασκαφές της Ολυμπίας το 1877. Ο βοηθός αυτός αρχιτέκτων είχεν έρθει με μια εντελώς περιορισμένην αποστολή. Δεν επέρασε όμως ούτε ένας χρόνος και είχε μπει τόσο σίγουρα στην ξένη γι΄ αυτόν δουλειά, που αμέσως απ΄ το δεύτερο χρόνον ως το τέλος των μεγάλων αυτών ανασκαφών, αναλαμβάνει ο Δαίρπφελδ τη γενική τεχνική εποπτεία του έργου. Ευθύς αμέσως αρχίζουν οι οξύτατες εκείνες παρατηρήσεις του που τον ανάδειξαν εξαιρετικό πρωτοπόρο μέσα στην αρχαιολογικήν επιστήμη. Τη θέση αυτή την κράτησε περισσότερον από μισό αιώνα.
Ο Wilhelm Dörpfeld (μπροστά στη φωτογραφία) στο χώρο των ανασκαφών στην Ολυμπία
Όταν το 1882 οι άλλοι αρχαιολόγοι απομακρύνθηκαν από την Ολυμπία, τελειώνοντας το έργο τους, ήταν σα να λησμόνησαν πίσω τους το νεαρό Δαίρπφελδ που δεν πίστευαν πως είχε να κάνει και μεγάλα πράγματα. Όμως αυτός έμεινε και γύριζε και ξαναγύριζε στην Ολυμπία επί τρεις δεκάδες χρόνων, έως ότου να κατορθώσει με το πείσμα του και την τόλμη ν΄ αποδείξει ότι κάτω από τα ερείπια που είχαν ανασκάψει οι άλλοι, υπήρχε η προϊστορική Ολύμπια που τους είχε διαφύγει. Ως ανασκαφέας άνοιξεν εντελώς καινούργιους δρόμους στην τεχνική της δουλειάς. Το μεγάλο δίδαγμά του για τους νεώτερους ήταν ότι η σκαπάνη πρέπει να πηγαίνει διαρκώς βαθύτερα, κάτω από τα πρώτα ευρήματα.
Ο αυτοκράτορας της Γερμανίας Γουλιέλμος Β΄ και ο Νταίρπφελντ στο ναό της Αρτέμιδος στην Κέρκυρα (1914)
Ουδέποτε τον αποπλάνησε το φαινόμενο· μη φανεί παράξενο να ειπώ ότι είχε πνεύμα σπουδαίου αστυνομικού που προσπαθεί και πετυχαίνει ν΄ ανακαλύψει έναν άγνωστον, ανάμεσα από ένα πλήθος μεταμφιεσμένων. Όταν ο Σλήμαν είχε πελαγώσει μπροστά στα ευρήματά του στην Τροία, καλείται επειγόντως ο ψύχραιμος Δαίρπφελδ να βάλει σε τάξη τον πλούτον εκείνων των μπερδεμένων ανακαλύψεων. Ήταν ένας υπέροχος ιχνηλάτης. Μυρίζονταν την παρουσία του νέου, εκεί που δεν την υποπτεύονταν κανείς και είχε μια τόσο παραστατική και δημιουργική φαντασία που από ελάχιστα σημάδια μπορούσε να ολοκληρώσει παληά σύνολα χαμένα για πάντα. Η ιστορία των διαδοχικών πόλεων της Τροίας, όπως μας την δίνει το μεγάλο του έργο «Τροία και Ίλιον» (1902) είναι ένα λαμπρό κατόρθωμα του ανθρώπινου πνεύματος.
Αλλά μήπως αυτός δεν είναι που μας έδειξεν ότι οι νομιζόμενες ασυμμετρίες του Ερεχθείου εξαφανίζονται μόλις φαντασθούμε το έργον ολοκληρωμένον, όπως δεν πρόφτασε να πραγματοποιηθεί στην αρχαιότητα; Ή μήπως δεν είναι αυτός που ανακάλυψε πρώτος την παληά κυκλική ορχήστρα Διονυσιακού θεάτρου και μας αναποδογύρισε τις ιδέες μας για τις παραστάσεις του δρύματος, αποδείχνομτας ότι δεν παιζότανε πάνω στη σκηνή, όπως σήμερα, αλλά κάτω στην ορχήστρα, εκεί που βρισκότανε κι΄ ο χορός; Η συμβολή του στη μελέτη της αρχαίας αρχιτεκτονικής είναι τόσο μεγάλη, όσο και η συμβολή του Φουρτβαίγκερ στη μελέτη της πλαστικής.
Αλλά τι να πει κανείς για τη δραστηριότητά του! Δεν υπήρξε γωνιά της ελληνικής γης που να μη φέρει τη σκαπάνη του κατά τα μακρά χρόνια που ήταν διευθυντής του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου της Αθήνας. Ολυμπία, Τίρυνς, Τροία, Πέργαμος, Ακρόπολις, Πύλος, Κέρκυρα, Λευκάδα είναι οι κύριοι σταθμοί του, αλλά όχι οι μόνοι. Κανένας ξένος επιστήμονας δεν έγινε τόσο πασίγνωστος στον Ελληνικό λαό και δεν αγαπήθηκε τόσον εγκάρδια. Μα και κανένας δεν έμεινε τόσο κοντά μας, όσον αυτός, που αισθάνονταν -όπως μου έλεγεν ο ίδιος- ιδιαίτερη περηφάνεια για τους τίτλους του τού επίτιμου δημότη Ολυμπίας και Λευκάδας.
Κανείς όμως δεν μπορεί να σκιαγραφήσει, έστω και πρόχειρα, τον μεγάλο Δαίρπφελδ αν δεν αναλογιστεί δύο σπουδαίες αρετές του ακόμη: την κρυστάλλινη καθαρότητα του ύφους του και της σκέψεώς του και την ιδιαίτερη αγάπη που έδειχνε να κατεβαίνει από το ύψος του και να έρχεται σε άμεση επαφή με τον κόσμο για να διδάξει προφορικά. Όχι μόνο τους νεώτερους αρχαιολόγους· τον πολύ κόσμο. Ήταν ένας ακούραστος τσιτσερόνε και δε φοβήθηκε ποτέ του πως αυτό μπορούσε να καταστρέψει το κύρος του, όπως τρέμουν όλοι οι ασήμαντοι αχθοφόροι των ακαδημαϊκών τίτλων τους. Ο Δαίρπφελδ έθετε πάντοτε τον εαυτό του στην υπηρεσία του κόσμου. Το ενόμιζε καθήκον του και το έκανε ευχαρίστως. Γιατί ήταν αληθινά μεγάλος και ένοιωθε ότι ανήκει στους συγχρόνους και στους νεώτερούς του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΗΛΙΑΔΗΣ
Πολύ καλό.Μπράβο Φίλιππα………
Για να τον πλησιάζει και μόνο ο σούπερκαβαλημένος σε αυτοκρατορικό καλάμι εξουσίας ( Γουλιέλμος Β” Κάιζερ ), σημαίνει ότι ήταν διεθνής προσωπικότητα. Μια και τα εξουσιαστικά εγωκεντρικά βίτσια μαζί με το ευμετάβλητο του χαρακτήρα του Κά’ι’ζερ, ήταν εξακοντισμένα εκθετικά εις την n .. όπου n έτεινε στο άπειρο.
Ο πατέρας του Κά’ι’ζερ , φρειδερίκος , έμεινε στον Γερμανικό θρόνο μόνο 80 μέρες, και ανέλαβε ο υιός Γουλιέλμος Β ο Κά’ι’ζερ. Ο νεκρός αυτοκράτωρ πατήρ , είπαν να τεθεί σε λα’ι’κό προσκύνημα αρχικά , αλλά ο διάδοχος υιός και νέος αυτοκράτωβ Γουλιέλμος Β , έζωσε το αυτοκρατορικό κτίριο στο Βερολίνο, μέσα στο οποίο ήταν η σορός του πατήρ του με κανόνια, απαγορεύοντας το λα’ι’κό προσύνημα του νεκρού αυτοκράτορα πατρός. Τότε ο θείος του Κάιζερ , αδελφός της μητρός του διάδοχος του Αγγλικού θρόνου Εδουάρδος , για πρώτη φορά τον απεκάλεσε δημόσια στους Βασιλικούς κύκλους βλάκα και ανισόρροπο. Χαρακτηρισμός που του έμεινε στον Κά’ι’ζερ μόνιμα στους κύκλους των γαλαζοαίματων της εποχής.
Εις μεταφορική ανταπόδοση του χαρακτηρισμού ο Κάιζερ ονόμαζε – ηλίθιο -τον εκ Δανίας Ελληνα βασιλιά Γεώργιο Α , μια και η αδελφή του Γεώργιου του Α ( Αλεξάνδρα ) ήταν σύζυγος του Εδουάρδου. Και όταν ο Κά’ι’ζερ έφτανε στην Κέρκυρα, απαγόρευε να τον επισκεφτεί ο έλλην βασιλιάς Γεώργιος ( ο ηλίθιος κατά τον Κά’ι’ζερ), ειμί μόνο σε ειδικές περιπτώσεις κρατικ΄’ης εθιμοτυπίας σπάνια, γιατί ο Κά’ι’ζερ έφτανε στην Κέρκυρα για αναψυχή.
Με την μάννα του ( Βικτωρία πρωτότοκη πριγκίπισα της Αγγλίας και κόρη της Βασίλισας Βικτωρίας ) ο Κά’ι’ζερ είχε εχθρικές σχέσεις μέχρι που ώς νεαρός την κυνήγαγε για την ξυλοφορτώσει μέσα στο αυτοκρατορικό ανάκτορο. Διότι η μάννα του στα γενιτούρια του Κά’ι’ζερ ζήτησε και πήγε Εγγλέζος μαιευτήρας στο Βερολίνο. Και επιδή ο Κά’ί’ζερ γεννήθηκε χωλός στο χέρι – με αγκυλωμένο το ένα χέρι το αριστερό- θεώρησε υπεύθυνο τον Άγγλο μαιευτήρα και την μητέρα του. Και μεγαλώνοντας είχε αναπτύξει ένα μίσος για τους Εγγλέζους και την μητέρα του , που τους έβριζε όπου και να βρισκόνταν.
Από διπλωματικό συμφέρον για την Γερμανία επέτρεψε στην νεώτερη απ αυτόν αδελφή του Σοφία να έρθει σε γάμο με τον διάδοχο του Ελληνικού θρόνου Κωνσταντίνο, παρά του ότι δε ήθελε να βλέπει τον Γεώργιο Α και συμπεθερό του. Και μάλιστα επέβαλλε οι γάμοι να γίνουν στην Αθήνα, όπου στο τέλος του 19ου αιώνα κουβάλησε τόσους καλεσμένους απ την Ευρώπη , που δε είχαν που να κοιμηθούν και τότε η Ελληνική βασιλική οικογένεια ( που την κολάκευε το γεγονός της κοσμοσυρής) ζήτησε και χρησιμοποίησε σπίτια πλουσίων Αθηναίων ώς κατάλυμα των υψηλών επισκεπτών συμπεθέρων. Τότε επ ευκαιρία του γάμου ηλεκτροφωτίστηκε για πρώτη φορά και η τότε Αθήνα στο Κέντρο πέριξ απ τα παλαιά ανάκτορα ( σημερινή βουλή).
Στον Α παγκόσμιο πόλεμο, που και ό ίδιος κύρια ώς πολιτικός και αρχηγός κράτους ήταν υπεύθυνος για την κυρηξή του χωρίς καμμία διάθεση συμβιβασμού μπροστά στην επερχόμενη σφαγή, στον Α πόλεμο λοιπόν είχε καταχωνιασμένο το στρατηγικό σχέδιο του στρατηγού Σλίφεν, σύμφωνα με το οποίο η Γερμανία μπορούσε να πολεμάει ταυτόχρονα σε 2 μέτωπα Δυτικό κι Ανατολικό. Το σχέδιο με τα χρόνια είχε επικριθεί από νεώτερους επιτελείς ώς αδύνατο ανεφάρμοστο , κάτω από τις νέες τεχνολογικόστρατιωτικές και κοινωνικές εξελίξεις. Αλλά αν άλλαζε το σχέδιο ή τροποποιούνταν έπρεπε να αλλάξει και η βουλιμία για πόλεμο του Κά’ι’ζερ. Για τούτο δεν άκουσε κανένα απ τους επιτελείς, αλλά γύρναγε στα μέτωπα και πέταγε την στραταρχική κάπα που φόραγε ώς παντιέρα νίκης , σηκώνοντας το δεξί του χέρι.
Με προσωπική εντολή δική του πέρασε ο Λένιν απ την εμπόλεμη Γερμανία με το τραίνο χωρίς έλεγχο , για να ηγηθεί της επανάστασης των μπολσεβίκων και της ανακωχής ειρήνης μεταξύ εμπολέμων επαναστατημένης Ρωσσίας και Γερμανίας, που θα διευκόλυνε την στρατηγική της Γερμανίας στο Δυτικό μέτωπο. Μάλιστα αναφέρετε ότι υπήρξε και συνάντηση Κά’ι’ζερ-Λένιν σε Γερμανικό σταθμό που σταμάτησε το τραίνο, ή σίγουρα υπήρξε συνάντηση του Λένιν με απεσταλμένο προσωπικό του Κά’ι’ζερ.
Στο τέλος του Α παγκοσμίου πολέμου οπού η Γερμανία ηττήθηκε την κοπάνησε για την Ολλανδία, όπου έμεινε ώς το τέλος του βίου του το 1941. Η επανάκαμψη του αυτοκρατορικού καθεστώτος του Κάιζερ, υπό ένα απογονό του λειτούργησε ώς επιδίωξη των συντηρητικών πολιτικών ( καγγελάριου Χά’ι’νριχ Μπρίνινγκ και του προέδρου Χίντεμπουργκ) των τελευταίων χρόνων της δημοκρατίας της Βα’ι’μάρης , και μόνο που δεν γύρισε το αυτοκρατορικό καθεστώς και ο αυτοκράτορας ανηψιός του, αλλά ο αδόλφος Χίτλερ και οι Ναζί. Το σχέδιο είχε λειτουργήσει καλύτερα απ ότι είχε σχεδιαστεί, για την επιστροφή του αυτοκράτορα.
Στο μνημόσυνο των 40 ημερών του Ντέρπφέλντ , στον λόφο της Αγίας Κυριακής είχαν παρευθρεθεί τότε και οι κες Σκιαδαρέση ( Ρενέ και Νενέτ ).