Μια θεωρία για την «Λευκάδα πέτρην» του Ομήρου και πως πήρε το όνομά της η Λευκάδα
Η Γυράπετρα (Φωτό: Μπάμπης Λάζαρης)
Με αφορμή την πρόσφατη προβολή του οδοιπορικού της τηλεοπτικής εκπομπής «Happy traveler» για την Λευκάδα, ο συγγραφέας-ερευνητής Μπάμπης Κατσίμπας, παρουσιάζει στον προσωπικό του λογαριασμό στο fb, μία θεωρία, που ακούμε προσωπικά για πρώτη φορά, σχετικά με την «Λευκάδα πέτρην» που αναφέρει ο Όμηρος στην Οδύσσεια (ω 1-14) και για το πως πήρε το όνομά της η Λευκάδα.
| Ἑρμῆς δὲ ψυχὰς Κυλλήνιος ἐξεκαλεῖτο ἀνδρῶν μνηστήρων· ἔχε δὲ ῥάβδον μετὰ χερσὶ καλήν, χρυσείην, τῇ τ᾽ ἀνδρῶν ὄμματα θέλγει, ὧν ἐθέλει, τοὺς δ᾽ αὖτε καὶ ὑπνώοντας ἐγείρει· 5τῇ ῥ᾽ ἄγε κινήσας· ταὶ δὲ τρίζουσαι ἕποντο. 5 ὡς δ᾽ ὅτε νυκτερίδες μυχῷ ἄντρου θεσπεσίοιο τρίζουσαι ποτέονται, ἐπεί κέ τις ἀποπέσῃσιν ὁρμαθοῦ ἐκ πέτρης, ἀνά τ᾽ ἀλλήλῃσιν ἔχονται, ὣς αἱ τετριγυῖαι ἅμ᾽ ἤισαν· ἦρχε δ᾽ ἄρα σφιν 10Ἑρμείας ἀκάκητα κατ᾽ εὐρώεντα κέλευθα· 10 πὰρ δ᾽ ἴσαν Ὠκεανοῖο τε ῥοὰς καὶ Λευκάδα πέτρην ἠδὲ παρ᾽ Ἠελίοιο πύλας καὶ δῆμον Ὀνείρων ἤισαν, αἶψα δ᾽ ἵκοντο κατ᾽ Ἀσφοδελὸν Λειμῶνα, ἔνθά τε ναίουσι ψυχαί, […] |
Και ο Κυλλήνιος Ερμής προσκαλούσε τις ψυχές των μνηστήρων. Είχε στο χέρι ραβδί όμορφο, χρυσό. Μ᾽ αυτό μαγεύει τα μάτια των ανθρώπων,
ή κοιμισμένους τους ξυπνά, σαν το θελήσει. Έτσι πήρε να ξεκινήσει, κι αυτές τσιρίζοντας ακολουθούσαν. Όπως όταν νυχτερίδες στα 5 χωρίς κακία. Πέρασαν το ρέμα του Ωκεανού και τη Λευκή Πέτρα, |
Μετάφραση: Γιώργος Σεφέρης
Γράφει ο κ. Κατσίμπας:
ΓΙΑΤΙ Η ΙΘΑΚΗ ΟΝΟΜΑΣΘΗΚΕ ΛΕΥΚΑΔΑ;
Με αφορμή το πρόσφατο οδοιπορικό για την Λευκάδα, στην τηλεοπτική εκπομπή «Happy traveler» του Ευτύχη, θέλω να επισημάνω το γεγονός της καταγωγής του ονόματος της Λευκάδας.
Στους πρώτους στίχους της ραψωδίας «ω» της Οδύσσειας, ο Ερμής, με την δεύτερη ιδιότητά του ως ψυχοπομπός, αναλαμβάνει να οδηγήσει τις ψυχές των φονευθέντων μνηστήρων στον Άδη.
Ο Όμηρος περιγράφει:
«Κι ο Ερμής από την Κυλλήνη (1), των μνηστήρων τις ψυχές φώναζε έξω και κρατούσε στα χέρια του τ΄ όμορφο μαλαματένιο ραβδί, που μ’ αυτό μαγεύει τα μάτια των ανθρώπων, όσων θέλει, κι΄ άλλους πάλι τους σηκώνει από τον ύπνο.
Μ’ αυτό κεντώντας τις οδηγούσε, και κείνες τσιρίζοντας ακολουθούσαν. Και καθώς την ώρα που με θόρυβο πετούνε νυχτερίδες στο μέσα μέρος μιας πελώριας σπηλιάς, όταν καμιά πέσει από την αρμαθιά του βράχου, όπου κρατιούνται αναμεταξύ τους, έτσι και εκείνες τριζοβολώντας πηγαίνανε μαζί του, ενώ ο Ερμής ο πανούργος τις οδηγούσε μέσα από μουχλιασμένους δρόμους.
Πέρασαν τα ρέματα του ωκεανού (2) και τον άσπρο βράχο (Λευκάδα Πέτρην (3) και σίμωσαν του Ηλίου τις πόρτες (4) και τη χώρα των ονείρων (5) και δεν αργήσανε να πάνε στο λιβάδι το γεμάτο με ασφοδίλι, όπου κατοικούν οι ψυχές, σκιές των πεθαμένων (6).»
Θα σταθούμε όμως στο σημείο 3 όπου ο Όμηρος αναφέρει την «Λευκάδα πέτρην».
Το όνομα «Λευκάς» πρωτοεμφανίζεται στον Ομηρικό στίχο, δηλώνοντας έτσι και την πραγματική ταυτότητα της νήσου Λευκάδος = Ιθάκης.
Η νοητή λοιπόν ευθεία γραμμή της πορείας του Ερμή, διέρχεται από την ονομαζόμενη «πλάκα της Γύρας» ή «Γυράπετρα», (Γυραίη Πέτρη την αναφέρει με δεύτερο όνομα ο Όμηρος (Οδύσσεια δ 507) όπου η Γύρα είναι πασίγνωστο σημείο όχι μόνο στους ντόπιους κατοίκους αλλά και στους θερινούς παραθεριστές του νησιού. Αυτή είναι η πλάκα που κατά την Ομηρική εποχή ονομαζόταν χαρακτηριστικά «Λευκάς Πέτρη» και που σε αρκετά κατοπινούς χρόνους έδωσε το όνομά της σε ολόκληρο το νησί. (Λευκάδα).
Η γεωλογική εξήγηση του ονόματος «Λευκάς», είναι, ότι τα κύματα, που βλέπουμε να ξεσπάνε μέχρι σήμερα έξω και γύρω απ΄ το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου, κάποια στιγμή «πηδούσαν» πάνω στην επίπεδη αυτή πλάκα. Τότε συνέβαινε το εξής: Το όλο σύστημα λειτουργούσε σαν μια τεράστια προθερμάστρα αλυκών. Εξατμιζόταν δηλαδή το νερό και παρέμεναν οι εναπομείναντες λευκοί κρύσταλλοι του αλατιού στην επιφάνεια της πλάκας που «άσπριζαν» την περιοχή. Αυτό ονομάστηκε τότε «Λευκάς Πέτρη» όπως την αναφέρει ο Όμηρος και στη συνέχεια, σε μεταγενέστερα χρόνια έδωσε το όνομά της σε ολόκληρο το νησί, που μετονομάστηκε από Ιθάκη σε Λευκάδα.
Από την πλάκα της Γύρας λοιπόν, που ήταν η Ομηρική «Λευκάς Πέτρη», ονομάστηκε η νήσος «Λευκάς» (Λευκάδα) και όχι από το ακρωτήριο «Δουκάτο» ή «Λευκάτας», όπως λανθασμένα έχει επικρατήσει, από κακώς υπολογισμένη εκτίμηση του Στράβωνα. Και δεν ήταν και η πρώτη του λάθος εκτίμηση αυτή.
Αλλά για το θέμα του Στράβωνα και τις εκτιμήσεις του θα επανέλθουμε άλλη φορά.
(Σημ.: Στο θεματικό χάρτη, που συνοδεύει το κείμενο, αποδίδεται η πορεία του ψυχοπομπού Ερμή.)
Μπάμπης Κατσίμπας.
Συγγραφέας – ερευνητής
Με όλον τον σεβασμό θα βάλω κι εγώ το λιθαράκι μου αν και είναι γνωστόν όμως δεν αναφέρεται παραπάνω.. Εκεί όπου τώρα είναι χτισμένο το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου του Θαυματουργού βρίσκεται ακριβώς από κάτω ο ναός της θεάς Αφροδίτης όπως και το αγάλμα της ύψους αν ενθυμουμε σωστά 2 μέτρων..
Το όνομα Λευκάς-Λευκάδα είναι όνομα -λέξη που συγκροτήθηκε στα πρώ’ι’μα Χριστιανικά χρόνια ώς τότε θεόσταλτο μια και έπρεπε να είναι λευκή και άσπιλη ώς διαφανής και φανερή απέναντι στους διώκτες των πρώτων Χριστιανών.
Και εδώ πρέπει οι μελετητές να στραφούν για το όποιο λευκό τοπίο του τότε Νησιού.
Ωραία όλα αυτά κ. Μπάμπη, αλλά εξέτασε πρώτα τι ακριβώς σήμαινε η λέξη «ωκεανός» για τσου ανθρώπους τση εποχής του Ομήρου και μετά συζητάμε για τα υπόλοιπα.
Γιατί σα να έστειλες τη Λευκάδα στον Άδη και κινδυνεύεις να σε πάρουνε στο κυνήγι οι φίλοι μου οι Λευκαδίτες…
Χα χα χα χα χα
Καλησπέρα σας
Κάλιο αργά παρά ποτέ, αλλά πρόσφατα έτυχε να δω το άρθρο.
Θα ήθελα να προτείνω μια εναλλακτική εξήγηση. Πιστεύω ότι η ομηρική Ιθάκη είναι η Λευκάδα και ότι η πόλη του Οδυσσέα βρίσκονταν κοντά στο Νυδρί, όπως βέβαια πρώτος πρότεινε ο Doerpfeld. Καθώς ο «Άδης» των αρχαίων ήταν προς τα δυτικά, προς την ανοικτή θάλασσα (ωκεανό), η διαδρομή των ψυχών προς τα δυτικά από το Νυδρί περνά από το ακρωτήριο Λευκάτα (πιστεύοντας ότι αυτή είναι η «Λευκάς πέτρη»), που αποτελεί μια ακόμα ένδειξη ότι η Λευκάδα ήταν η αρχαία Ιθάκη. Αυτά τα αναφέρω και στο βιβλίο μου «Μία σύντομη και ρεαλιστική προσέγγιση στις περιπλανήσεις του Οδυσσέα».