Ο κορυφαίος καραγκιοζοπαίκτης Σωτ. Σπαθάρης για τον συνάδελφό του Λευκαδίτη Κώστα Καράμπαλη

Του
Σωτήρη Σπαθάρη

«Πολύ σας παρακαλώ να μου επιτρέψετε να γράψω, με κάτι λίγα γράμματα πούμαθα επάνω στο δρόμο της τέχνης μου, τι αξία είχε απάνω στη λαϊκή τέχνη του ελληνικού Καραγκιόζη ο αξέχαστος συνάδελφός μου, ο της Λευκάδος καλλιτέχνης Κώστας Καράμπαλης.

Ο Κώστας Καράμπαλης ήτανε ένας μεγάλος δημιουργός της τέχνης μας, που όλη η τέχνη του όπως αυτός την εκοσκίνιζε άφησε παράδοση στους νεώτερους καραγκιοζοπαίχτες. Μα τι δεν ήτανε καλό του Καράμπαλη! Το άριστο τραγούδι του Διονυσίου ή τα κλέφτικα τραγούδια του 21 που αυτός έβαλε απάνω στο πανί του Καραγκιόζη σ΄ όλες τις παραστάσεις του 1821. Τη Φροσύνη – τους Σουλιώτες – τον γέρο Δράκο – τον Νοταρά – τον Αρκουδογιάννη – τον Ρήγα Φεραίο – την Αγία Λαύρα – τους Τζαβελαίους – τον θάνατο του Πατριάρχη στη Κωνσταντινούπολη και τα πολλά άλλα έργα του. Και το πιο σπουδαιότερο ήτανε που αυτός έκανε τους φανατικούς φίλους της τέχνης μας να συνηθίσουμε το καθαρό τραγούδι και όχι το τραγούδι της λαρυγγοφωνίας όπως το τραγουδάγανε πρώτα.

Φιγούρες του Κώστα Καράμπαλη (Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης)

Τα πρώτα χρόνια οι άριστοι τραγουδισταί που ετραγουδάγανε λαρυγγοφωνία και επλουτίζανε τη σκηνή του κάθε καραγκιοζοπαίκτη ήτανε ο Γιάννης Γκρεμίνας – Γιάννης Πρεβεζάνος – και ο Μάρκος Σαντορινιός.

Τότε για να ήτανε τέλειος ο καλός καραγκιοζοπαίκτης έπρεπε να έχη και τον καλό τραγουδιστή. Σε όλη την Ελλάδα στην τέχνη μας είχαμε τέσσερις καραγκιοζοπαίχτες που είχανε και αυτές τις δύο χάρες, να παίζουνε λαρυγγόφωνα αλλά και να τραγουδάνε ακόμα καλύτερα. Αυτοί ήτανε ο Π. Μπέκος – ο Γιάννης Πρεβεζάνος – ο Θανάσης Δεδούσαρος – και ο Αντώνης Αγιομαυρίτης που παίζει τώρα στη Λειβαδιά. Οι άλλοι πεθάνανε.

Ο Κώστας Καράμπαλης μόλις ήρθε στην Αθήνα έγινε τραγουδιστής του καραγκιοζοπαίκτου Θ. Θεοδωρόπουλου και πριν αρχίσουνε να παίζουνε στις καλοκαιρινές τους παραστάσεις, ο Καράμπαλης του εφρεσκάρησε όλα τα σκηνικά και τις φιγούρες γιατί ήτανε και λαϊκός ζωγράφος. Όλοι οι καλοί καραγκιοζοπαίκτες εθυμάσανε τις μεγάλες επιτυχίες που έκανε ο Θεοδωρόπουλος με το δημιουργό και συνεργάτη του Κώστα Καράμπαλη. Όλοι κυττάγανε με τι τρόπο να τον πάρουν αυτοί και να τον κάνουν δικό τους συνεργάτη. Αλλά ο μόνος που το πέτυχε ήταν ο Μόλλας γιατί του έδωσε μεροκάματο 120 δραχμές ενώ τότε οι τραγουδιστές επέρνανε 50 με 60 δραχμές.

Από τότε η δόξα του Μόλλα εδιπλασιάστηκε και ο Καράμπαλης τον άλλο χρόνο, εδούλευε με αποσοστά, γιατί ήτανε και γενικός φροντιστής στη σκηνή του Μόλλα. Αυτός όλη μέρα να γράφη προγράμματα και νέα έργα, αυτός να επισκευάζη και να φτιάχνη νέες φιγούρες και ό,τι άλλα χρειαζόντανε η παράσταση.

Το βράδυ που θα επήγαινε ο Μόλλας τον αρώταγε:

– Τι παίζουμε απόψε κουμπάρε; γιατί του είχε βαφτίσει και το πρώτο παιδί του.

Ένα καλοκαίρι που αρχίσανε να παίζουνε στις Στήλες του Ολυμπίου Διός η δουλειά τους ήτανε τόση πολύ που πολλές φορές έφτασε τα 1500 εισιτήρια!

Ο Μόλλας αν και ήτανε ένας ανδρούλιακας με μεγάλη ψυχή και βροντερές φωνές, όμως στην παράσταση ο λαός δεν τον άκουγε καλά. Γιαυτό ένας αρχιτέκτων του είπε να κάνη μέσ΄ στη σκηνή του θεάτρου ένα πηγάδι για να έχη αντίλαλο η φωνή. Πριν όμως αρχίση αυτό το έργο του λέει ο Καράμπαλης έτσι που μίλαγε λευκαδίτικα.

– Μωρέ κουμπάρε τι χαλεύεις δα, να κάνης μέσ΄ στη σκηνή σου γιαπί; Αυτό που θα κάνεις είναι για να πάρη μόνο ο διάουλος τη σακκούλα σου. Καλά και αν πετύχη ο αντίλαλος που λέει ευτούνος, αν δεν πετύχη όμως; Δεν είναι καλλίτερα να μιλήσης να έρθη εδώ ο Σπαθάρης, που εγώ ξέρω πως έχει μέσα στο κεφάλι του πολλούς διαόλους; Ίσως αυτός μας κάνει καμιά τέτοια διαουλιά και αποφύγουμε όλο αυτόν το μεγάλο ντόρο. Και πράγματι.

Εγώ όταν επήγα εκεί είπα στον Καράμπαλη να καρφώσουνε σε καδρόνια πέρα ως πέρα και 50 πόντους πιο πάνω από το κεφάλι τους ψιλές λαμαρίνες και τότε αμέσως η σκηνή έκανε αντίλαλο.

Η αξία του Καράμπαλη ήτανε τέτοια που όταν ύστερα από κάμποσα χρόνια, συνεργάστηκε με άλλους καραγκιοζοπαίκτες, όλοι τους τον κάνανε συνέταιρο γιατί αυτός τους έδινε τέτοια δύναμη που αμέσως επέρνανε τη δουλειά που τους είχε πάρει κάποιος αντίπαλός τους.

Συνεργάστηκε με τους καραγκιοζοπαίκτες Γ. Κουτσούρη – Καρεκλά – Ντίνο Θεοδωρόπουλο και Κώστα Μάνο.

Ο Κώστας Καράμπαλης που ήτανε από τη χώρα της Λευκάδος έχει τρία παιδιά που είναι καλλιτέχνες. Ο πρώτος είναι μουσικός της δημοτικής (λαϊκής) μουσικής, ο δεύτερος είναι ο «ιπτάμενος» Μάρκος Τζαζμπανίστας και ο τρίτος είναι τραγουδιστής του καραγκιόζη. Ο Κ. Καράμπαλης πρώτα ήτανε ψάλτης της εκκλησίας του Παντοκράτορος της Λευκάδος.

Τον έφαγε η γερμανική πείνα της Κατοχής και πέθανε.

Από τους συγγενείς του απομείνανε στη ζωή η αδελφή του Θεοδώρα Καραβία. Τα παιδιά της ο Σπύρος και ο Μάρκος Καραβίας ή Λίβανος είναι κάτοικοι της Λευκάδος και έχουνε τσαγκαράδικο στο κέντρο της Λευκάδος. Υπάρχουν ακόμη κάτι άλλοι συγγενείς του στην Αθήνα.

Κάποτε, όταν εφύγανε οι Γερμανοί, ο Μάρκος έπαιξε με το θίασο Μανέλη επίσης στο κινηματοθέατρο Πάνθεο και όλη η Λευκάδα, όλο χαρά, έρανε με άνθη τον λευκαδίτη καλλιτέχνη.

Η μεγάλη επιθυμία και του πρώτου γυιού του Καράμπαλη, Μιστόκλη, που είναι τραγουδιστής και οργανοπαίκτης της λαϊκής και δημοτικής μουσικής, είναι να παίξη κι αυτός στην ιδιαιτέρα του πατρίδα».

Ο Σωτήρης Σπαθάρης (Φωτογραφικό αρχείο οικογένειας Σπαθάρη – Πηγή: lifo.gr)

Δημοσιεύτηκε στη θέση της «επιφυλλίδας» της εφημερίδας «λευκαδίτικα» (Αριθ. φύλλου 34, Αρίλιος 1961). Όπως γράφει εισαγωγικά ο συντάκτης της εφημερίδας Α.Ε.Τ. (Αντώνης Ευσταθίου Τζεβελέκης), διαβάζοντας το βιβλίο «Καραγκιόζης» (εκδόσεις «Πέργαμος») του Σωτήρη Σπαθάρη -με το βιβλίο είχε ασχοληθεί και ο Άγγελος Σικελιανός και έχει σαν πρόλογο μία επιστολή του ποιητή προς τον Σπαθάρη-, είδε το όνομα του Κ. Καράμπαλη, «ένα όνομα καθαρά Λευκαδίτικο, καταγωγής ίσως από το ανεμοδαρμένο Καλαμίτσι, όσο όμως και αυτοχθόνων λευκαδίων της Χώρας». Αυτό του έδωσε το έναυσμα να γράψει στον καραγκιοζοπαίκτη και συγγραφέα Σπαθάρη και να τον ρωτήσει αν ο καραγκιοζοπαίκτης Κώστας Καράμπαλης ήταν Λευκαδίτης ή όχι.

Έτσι προέκυψε η πιο πάνω επιστολή του Σ. Σπαθάρη που δημοσίευσε η εφημερίδα και για την οποία ο Αντώνης Τζεβελέκης γράφει στο ίδιο φύλλο: «Εις τον αγαπητόν κ. Σ. Σπαθάρην τον κορυφαίον Έλληνα Καραγκιοζοπαίκτην στέλνομε, με το σημείωμά μας αυτό τις ευχαριστίες μας, γιατί εγέμισε μία σελίδα της ιστορίας της λευκαδίτικης λαϊκής τέχνης. Μία σελίδα που χρειαζόντανε να καταχωρηθή στο χρονικό των νεώτερων χρόνων του Νησιού μας, που όλος ο λαός του, δίνει πάντα τεχνίτες κορυφής όπου και αν τους ετοποθέτησε η ειδικότητά τους και το ταλέντο τους και που η Τέχνη, σπουδασμένη ή λαϊκή, ξεπηδάει πάντα αγνή από τι λίκνο που λέγεται Λευκάδα».

ΣΧΕΤΙΚΑ:
Ο σπουδαίος Λευκαδίτης καραγκιοζοπαίχτης Κώστας Καράμπαλης (1883-1942) (2019)
Κώστας Καράμπαλης (1883-1942): Γνήσιος και αυθεντικός εκφραστής του λαϊκού μας πολιτισμού (2009)