Ναι, βρήκαμε το παλάτι του Οδυσσέα…
… όπως ΔΙΑΒΕΒΑΙΩΝΕΙ ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ Θ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ…
… σε ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ του στον ΚΩΣΤΑ ΑΓΟΡΗ
Δεκαέξι ολόκληρα χρόνια ανασκαφικών ερευνών χρειάστηκε η αρχαιολογική αποστολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων στην Ιθάκη, μέχρις ότου οι επικεφαλής της, διακεκριμένοι αρχαιολόγοι και καθηγητές Προϊστορικής Αρχαιολογίας Θανάσης Παπαδόπουλος και Λίτσα Κοντορλή, εκδώσουν την πρόσφατη ανακοίνωση για την ανακάλυψη του ανακτόρου του μυθικού Οδυσσέα που έκανε κυριολεκτικά τον γύρο του κόσμου!
Στις δυσκολίες που αντιμετώπισε η πολύχρονη αυτή έρευνα, εκτός του ότι η ίδια έχει ως αντικείμενό της κτίσματα του 13ου π.χ. αιώνα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την σημερινή κατάστασή τους, περιλαμβάνονται επίσης η κατά καιρούς έλλειψη των απαραίτητων κονδυλίων για την συνέχισή της και η γραφειοκρατία που δημιούργησε στην όλη διαδικασία καθυστερήσεις και εμπόδια ανάλογα με αυτά τα οποία αντιμετώπισε και ο… Οδυσσέας στο ταξίδι της επιστροφής του από την Τροία!
Εξαίρεση όλο αυτό το διάστημα αποτέλεσε, όπως αναφέρει σε αποκλειστική συνέντευξή του «ο καθηγητής Αρχαιολογίας και από τους σημαντικότερους ερευνητές του Προϊστορικού πολιτισμού της χώρας μας κ. Θανάσης Παπαδόπουλος, το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, το οποίο στάθηκε πάντοτε αρωγός στην ανασκαφή της Ιθάκης.
Ο κ. Παπαδόπουλος στην αποκαλυπτική συνέντευξή του που ακολουθεί, αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στα στοιχεία που συνηγορούν υπέρ της άποψης ότι το κτίσμα που έχει αποκαλυφθεί στην λεγόμενη «Σχολή Ομήρου» είναι το ανάκτορο του μυθικού βασιλιά της Ιθάκης Οδυσσέα, στα προβλήματα που αντιμετώπισε και συνεχίζει να βρίσκει διαρκώς μπροστά της η έρευνα της ομάδας του, ενώ παράλληλα τονίζει για άλλη μία φορά την ανάγκη προστασίας και ανάδειξης της ανασκαφής που σήμερα είναι κυριολεκτικά στο έλεος αρχαιοκαπήλων.
Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
| Πόσο σημαντική είναι η ανακάλυψη του ανακτόρου του μυθικού Οδυσσέα; |
| Εμείς θεωρούμε ότι είναι πολύ σημαντική ανακάλυψη, διότι πρόκειται για το ομηρικό κέντρο του ήρωα της Ιθάκης, του Οδυσσέα. Το πόσο σημαντική είναι αυτή η ανακάλυψη θα το κρίνει και η επιστημονική κοινότητα και οι άνθρωποι που ενδιαφέρονται, που έχουν κλασική παιδεία κι έχουν γνωρίσει τα Έπη του Ομήρου. |
| Διατυπώσατε με προσεκτική γλώσσα την πρόσφατη ανακοίνωση για το ανάκτορο, διατηρώντας ως επιστήμονας και μία επιφύλαξη… |
| Ακριβώς γιατί έτσι επιβάλλεται από την επιστημονική δεοντολογία. Δεν έχουμε το… αλάθητο του Πάπα, δεν δογματίζουμε. Έχουμε όμως αρκετά στοιχεία με βάση τα οποία διατυπώνουμε αυτή την υπόθεση. Ταιριάζουν πολλά πράγματα. Τα ευρήματά μας χρονολογούνται στην εποχή που πρέπει να έζησε ο ήρωας της Ιθάκης, περίπου στον 13ο π.χ. αιώνα και λέμε αυτό που προκύπτει και πιστεύουμε. |
| Θα πιστοποιηθεί κάποια στιγμή με απόλυτη σιγουριά ότι αυτό που βρήκατε είναι όντως το ανάκτορο του Οδυσσέα; |
|
Αυτό είναι πια πιστοποιημένο. Εκτός κι αν βρεθεί κάπου αλλού το ανάκτορο και μας πουν ότι έχει όλα τα στοιχεία τα οποία το συνδέουν με τον Οδυσσέα, γεγονός που είναι μάλλον απίθανο. Και σε μια τέτοια περίπτωση όμως, αν ένα ανάκτορο Μυκηναϊκό βρεθεί δηλαδή σε κάποιο άλλο μέρος της Ιθάκης ή στην Κεφαλονιά, δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει την πιθανότητα ο βασιλιάς Οδυσσέας να είχε δύο ανάκτορα. Γιατί δεν θα μπορούσε ας πούμε, να έχει ένα στο Βορρά κι ένα στο Νότο του νησιού του, για να ελέγχει καλύτερα την κατάσταση; Θα σας πως κάτι σχετικό μ’ αυτό. Στην Αργολίδα και σε μικρή απόσταση μεταξύ τους έχουμε τρεις Μυκηναϊκές ακροπόλεις και λέγεται τώρα τελευταία ότι υπάρχει και μία άλλη στο Άργος. Μέσα σε μία περιοχή υπάρχουν λοιπόν τέσσερα ανάκτορα. Εμείς δεν είμαστε περιχαρακωμένοι και δεν λέμε ότι μόνο εκεί υπάρχει ανάκτορο, αλλά προς το παρόν μόνο εκεί βρέθηκε. Αν γίνουν στο μέλλον ανασκαφές αλλού και βρεθεί κάτι, τότε θα το συζητήσουμε. |
| Υπήρξαν κατά καιρούς ξένοι αρχαιολόγοι που υποστήριξαν ότι το ανάκτορο του Οδυσσέα μπορεί να είναι και αλλού, εκτός Ιθάκης, όπως στην Λευκάδα. |
| O καθένας μπορεί να κάνει την δική του εκτίμηση. Όμως να σας υπενθυμίσω ότι έχουν γραφτεί πολύ αρνητικές κριτικές για τέτοιο είδους υποθέσεις. |
| Από τα μέχρι στιγμής ευρήματα ποιο είναι το πιο σημαντικό που συνηγορεί υπέρ της άποψης ότι αυτό που βρέθηκε είναι το παλάτι του Οδυσσέα; |
|
Πρώτα απ’ όλα τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα. Είναι διευθετημένα σε δύο άνδηρα (επίπεδα), ένα πάνω κι ένα κάτω, κατά το πρότυπο των Μυκηναϊκών ανακτόρων, γεγονός που συμφωνεί και με τις περιγραφές του Ομήρου που έγραφε ότι το προσωπικό του ανακτόρου του Οδυσσέα ανεβοκατέβαινε διαρκώς τα σκαλοπάτια. Αυτά τα επίπεδα επικοινωνούν με κλιμακοστάσια τα οποία πράγματι υπάρχουν στην «Σχολή του Ομήρου». Υπάρχει μία υψομετρική διαφορά 11 μέτρων από το ένα επίπεδο στο άλλο και αυτά επικοινωνούν μέσω δύο κλιμακοστασίων που είναι λαξευμένα στον βράχο. Επίσης στο κάτω άνδηρο υπάρχει ένα μεγάλο ορθογώνιο τριμερές κτίριο, με τρία δωμάτια, δηλαδή την αίθουσα, τον πρόδομο και τον δόμο, όμοια σε διαστάσεις και σχήμα με τα μέγαρα που έχουμε από τα ανάκτορα των Μυκηνών, της Τίρυνθας και της Πύλου. Παράλληλα, στο άνω επίπεδο έχουμε ένα δωμάτιο λουτρού κι ένα δωμάτιο εργαστηρίου μεταλλοτεχνίας, τα οποία ταιριάζουν σε ένα ανακτορικό συγκρότημα. Ακόμα πιο ισχυρό στοιχείο αποτελεί μία υπόγεια τεχνητή κρήνη (πηγή). Γι’ αυτήν εμείς φέραμε έναν κορυφαίο σ’ όλο τον κόσμο καθηγητή για τα αρχαία υδραυλικά έργα του Πανεπιστημίου του Μονάχου, ο οποίος πιστοποίησε ότι η κρήνη είναι του 13ου αιώνα, χωρίς επ’ ουδενί να τον έχουμε προϊδεάσει. Μάλιστα, δημοσίευσε το συμπέρασμά του σε διεθνές συνέδριο. Έχουμε επίσης βουκράνια και πινακίδες από ένα ταφικό μνημείο ή δεξαμενή ανατολικά της υπόγειας κρήνης. Έχουμε και κινητά ευρήματα, Μυκηναϊκή κεραμική, που είναι λίγα όμως, καθώς ο συγκεκριμένος χώρος κατοικήθηκε λόγω της στρατηγικής του θέσης από τα προϊστορικά μέχρι και τα Ρωμαϊκά χρόνια. |
| Υπήρξε και νεότερος οικισμός στο σημείο αυτό; |
|
Ο χώρος όπου βρέθηκε το κτιριακό συγκρότημα με τα δύο επίπεδα κατοικήθηκε συνέχεια και σε αυτό το γεγονός οφείλεται το ότι δεν έχουμε πολλά προϊστορικά ευρήματα, γιατί οι επόμενοι που έρχονταν καθάριζαν κι έπαιρναν ό,τι πολύτιμο προϋπήρχε. Το ίδιο πρέπει να σας πω ότι συνέβη και στις Μυκήνες. Τα Μυκηναϊκά κτίσματα βρέθηκαν αφού καθαρίστηκαν από πάνω τα Ελληνιστικά. Το ίδιο έγινε και στην Τίρυνθα. Πιστεύουμε λοιπόν ότι το τριμερές αυτό μέγαρο, το οποίο ταιριάζει με τα γνωστά μας άλλα παλάτια, με τα εργαστήρια, την υπόγεια κρήνη του, τις πινακίδες γραμμικής γραφής, την κεραμική και τα άλλα κινητά ευρήματα, όλα αυτά συνθέτουν μία πάρα πολύ ισχυρή βάση για να υποστηριχτεί ότι όλο αυτό το συγκρότημα, περιτειχισμένο μάλιστα και με Κυκλώπεια τείχη, δεν θα μπορούσε να ανήκει σε κάποιον άλλο πλην του Οδυσσέα. Αφήνουμε βέβαια μία μικρή επιφύλαξη, γιατί δεν βρέθηκαν πινακίδες που να γράφουν το όνομα του βασιλέως, όμως τέτοιες πινακίδες δεν βρέθηκαν ούτε στις Μυκήνες, ούτε στην Τίρυνθα, ούτε στην Πύλο. |
| Ποιες είναι πλέον οι άμεσες προτεραιότητές σας; Θα συνεχίσετε την ανασκαφή; |
|
Καταρχήν έχουμε άμεση ανάγκη να περιφραχθεί και να προστατευθεί ο χώρος. Σήμερα ο οποιοσδήποτε μπορεί να μπει μέσα σ’ αυτόν. Κατά καιρούς είχαμε και επεμβάσεις όταν κάποιοι το έκαναν αυτό, όμως δεν μπορούσαμε να φράξουμε τον χώρο γιατί ήταν ιδιωτικός. Μόλις πέρυσι έγινε αναγκαστική απαλλοτρίωσή του, με γενναία χρηματοδότηση του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και περιήλθε στο Δημόσιο. Τώρα, μετά την ανακοίνωση, κινδυνεύει ακόμα περισσότερο. Μπορούν ακόμα και να καταστραφούν τα μνημεία. |
| Ποιος φορέας είναι αρμόδιος για την προστασία της ανασκαφής; |
|
Κατεξοχήν το υπουργείο Πολιτισμού, η τοπική Εφορία Αρχαιοτήτων, πάντα όμως σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, υπό την αιγίδα του οποίου γίνεται η ανασκαφή αυτή. Εμείς είμαστε έτοιμοι να συνεργαστούμε με οποιαδήποτε αρχή του κράτους, προκειμένου να προστατεύσουμε τα μνημεία. Σε δεύτερη μοίρα έρχεται η οικονομική ενίσχυση ώστε να συνεχιστεί η ανασκαφή, που είναι επίσης σημαντική ανάγκη, γιατί έχουμε μεγάλη έκταση που ακόμα δεν έχει ερευνηθεί. |
| Το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, στάθηκε αρωγός, όπως είπατε όλα αυτά τα χρόνια στην προσπάθειά σας… |
|
Συνέχεια! Και κατά καιρούς μας ενίσχυαν και το υπουργείο Πολιτισμού και τοπικοί φορείς, μεταξύ των οποίων ο Σύλλογος των απανταχού Ιθακησίων και ο Σύλλογος Φιλομοίρων Ιθάκης, ο Δήμος Ιθάκης, ενώ από πέρυσι μας έδωσε ένα σεβαστό ποσό και η Νομαρχία Ιθάκης. Μάλιστα πέρυσι βραβεύτηκε απ’ αυτήν και το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων για την προσπάθεια. |
| Περιμένετε αντίστοιχη στήριξη και από το νέο Πρύτανη, τον κ. Αλμπάνη, τώρα που αλλάζει η Πρυτανική Αρχή; |
| Δεν τον έχουμε γνωρίσει ακόμα, όμως πιστεύω ότι κάποια στιγμή, αν και ο ίδιος βέβαια το θελήσει, θα τον επισκεφθούμε και θα τον ενημερώσουμε για την ανασκαφή. |
| Η ανασκαφές στην «Σχολή Ομήρου» πότε θα συνεχιστούν; |
| Ακόμα δεν έχουμε πάρει την άδεια από το υπουργείο Πολιτισμού, ενώ αναμένουμε και τα χρήματα της Νομαρχίας Ιθάκης που, μπορεί να δόθηκαν στο Πανεπιστήμιο, αλλά απαιτείται ολόκληρη γραφειοκρατική διαδικασία ώσπου να φτάσουν στα χέρια μας. Από το Πανεπιστήμιο πήγαν στο υπουργείο Πολιτισμού, για να εγκριθούν, αυτό τα ξανάστειλε στη Νομαρχία για να γίνουν τροποποιήσεις και να του τα ξαναστείλουν και όλος αυτός ο κύκλος κρατάει δύο περίπου χρόνια. Εμείς λοιπόν ακόμα δεν έχουμε πάρει ούτε ευρώ, πράγμα που σημαίνει ότι και να πάρουμε την άδεια, που θα την πάρουμε, δεν θα μπορούμε να συνεχίσουμε την ανασκαφή. |
| Στον χώρο της ανασκαφής στην Ιθάκη βρήκατε και κάποια ταφικά μνημεία… |
| Βρήκαμε μερικούς Ρωμαϊκούς τάφους. Είναι αυτό που σας είπα νωρίτερα, ότι η περιοχή αυτή κατοικήθηκε διαχρονικά. Η τελευταία περίοδος κατοίκησής της ήταν στα Ρωμαϊκά χρόνια, γι’ αυτό και βρήκαμε κάτι κεραμοσκεπείς τάφους. |
| Ίσως αν αυτοί ήταν της Μυκηναϊκής εποχής, να υπήρχε κάποια σύνδεση με τον Οδυσσέα. |
| Υπάρχει ένα ταφικό μνημείο, ταφικός περίβολος, όπως τον λέμε εμείς, ο οποίος έχει μία είσοδο με λίθινες παραστάσεις και μέσα υπάρχει ένας κενός κιβωτιόσχημος τάφος, αλλά δεν βρέθηκαν κεραμικά ή άλλα ευρήματα, οπότε λέμε ότι είναι προϊστορικός, όμως δεν μπορούμε να είμαστε απολύτως σίγουροι γι’ αυτό… |
| Ας μιλήσουμε λίγο και για τις δυσκολίες που έχει το «επάγγελμα» του αρχαιολόγου. Για παράδειγμα χρειάστηκαν τόσα χρόνια προσπάθειας και αγώνα από εσάς στην Ιθάκη, προκειμένου να φτάσετε σήμερα στην ανακοίνωση για το ανάκτορο του Οδυσσέα… |
|
Κάθε επάγγελμα έχει και τα προβλήματά του. Αυτά όμως τα προβλήματα και οι όποιες δυσκολίες αντιμετωπίζονται όταν αγαπάει κανείς την δουλειά που κάνει. Αυτό έλεγα και στους φοιτητές μου: «Αν δεν αγαπάτε την δουλειά σας, αν δεν αγαπάτε την επιστήμη σας, δεν πρόκειται να έχετε επιτυχία στην ζωή σας». Εμείς, ασχολούμαστε με την αρχαιολογία πάνω από 40 χρόνια και εξακολουθούμε, παρά την ηλικία μας, να κάνουμε αυτή την δουλειά, προχωρώντας σήμερα, εκτός της Ιθάκης προγράμματα ανασκαφών σε περιοχές όπως η Αχαΐα αλλά και η Ιορδανία. Σ’ αυτήν την τελευταία χώρα μάλιστα η δική μας είναι η μόνη ελληνική αρχαιολογική αποστολή και είναι σημαντικό ότι το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και η Ελλάδα δίνουν το «παρών» σε τέτοιου είδους ανασκαφές. Αυτό που θέλω να πω δηλαδή, είναι ότι προβλήματα υπάρχουν αλλά τα πολεμάει κανείς και αυτή είναι και η ικανοποίηση για τους κόπους μας. Αν δεν επιμένεις εξάλλου κι αν κάνεις πίσω στις δυσκολίες δεν προχωράς και αυτός ο κανόνας ισχύει για κάθε επάγγελμα. |
| Αυτές τις ημέρες εισάγονται στο Τμήμα Ιστορίας – Αρχαιολογίας, εδώ του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων νέοι φοιτητές. Τι θα λέγατε για όσους έχουν όνειρο να γίνουν αρχαιολόγοι; |
| Το πρόβλημα είναι ότι αρκετά από τα παιδιά αυτά που θα τελειώσουν την Αρχαιολογία ή που έχουν ήδη τελειώσει, όπως είναι πολλοί από τους συνεργάτες μου, είναι λαμπρά και αγαπάνε την επιστήμη τους. Δυστυχώς, όμως, παραμένουν άνεργα. |
| Η επαγγελματική εξασφάλιση ενός πτυχιούχου αρχαιολόγου δεν είναι λοιπόν εύκολη υπόθεση. |
|
Αυτό είναι ένα θέμα για το οποίο θα έπρεπε να έχει μεριμνήσει η Πολιτεία και δεν το λέω επειδή εγώ είμαι αρχαιολόγος. Η Αρχαιολογία μαζί με τον τουρισμό και την ωραία φύση που διαθέτουμε είναι η βαριά «βιομηχανία» της χώρας μας. Αυτά διαθέτουμε, την ωραία θάλασσα, τον ουρανό, τα αρχαία μας και τους ανθρώπους οι οποίοι είναι πρόθυμοι να κάνουν θαύματα όταν υπάρχουν οι προϋποθέσεις. Γι’ αυτό κι όταν φεύγουν από την χώρα μας και πάνε στο εξωτερικό διαπρέπουν! Αυτή η μη πρόβλεψη από την Πολιτεία για την επαγγελματική αποκατάσταση των νέων παιδιών είναι ό,τι χειρότερο μπορεί κανείς να φανταστεί. Και επαναλαμβάνω ότι υπάρχουν σήμερα παιδιά που είναι λαμπροί αρχαιολόγοι, ζουν όμως με την αγωνία του αν θα μπορέσουν να επιβιώσουν. |
Η ΔΗΛΩΣΗ ΤΩΝ ΔΥΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΑΝΑΚΤΟΡΟ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ
• Έκκληση προς όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, τοπικούς και μη, να στηρίξουν τις ανασκαφές στην Ιθάκη έκαναν σε πρόσφατη δήλωσή τους, κατά την οποία ανακοίνωσαν την ανακάλυψη του ανακτόρου του Οδυσσέα, οι αρχαιολόγοι καθηγητές Προϊστορικής Αρχαιολογίας Λίτσα Κοντορλή -Παπαδοπούλου (επικεφαλής της ανασκαφής) και Θανάσης Παπαδόπουλος. Αναλυτικά, η δήλωσή της αναφέρει τα εξής:
«Η αποκάλυψη του Οδυσσειακού ανακτόρου είναι αποτέλεσμα της 16ετούς έρευνας και ανασκαφής μιας ομάδας επιστημόνων και συνεργατών, τους οποίους και ευχαριστούμε τον καθένα ξεχωριστά. Τα σημαντικά ευρήματα στην Ιθάκη επιβεβαιώνουν ότι ο πολιτισμός μας αξίζει κάθε ευκαιρία που μπορεί να έχει – ειδικά αυτές τις μέρες που ο τόπος μας πασχίζει για καλά και ελπιδοφόρα νέα. Γι’ αυτό και πρέπει να στηριχθούν τα μνημεία αυτά με τη συνέχιση της ανασκαφής, τη συντήρηση και στέγασή τους, ώστε να παραδοθεί η Σχολή Ομήρου στο ιστορικό νησί της Ιθάκης ως επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος. Οι εμπλεκόμενοι φορείς, το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού, η Τοπική Αυτοδιοίκηση, τα κοινωφελή ιδρύματα της Χώρας και οι ιδιώτες που ενδιαφέρονται και αγαπούν τον Όμηρο και την πατρίδα του Οδυσσέα, την Ιθάκη, δεν πρέπει να εγκαταλείψουν το ανασκαφικό πρόγραμμα της Ιθάκης».
ΕΙΔΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ
• Στη θέση Άγιος Αθανάσιος – Σχολή Ομήρου, στις υπώρειες της Εξωγής Βορείου Ιθάκης, όπου ήταν ορατά κτιριακά κατάλοιπα και είχαν γίνει στο παρελθόν αποσπασματικές έρευνες από Έλληνες και ξένους αρχαιολόγους, εντοπίστηκε και αναγνωρίστηκε η προϊστορική ακρόπολη τειχισμένη με κυκλώπειο τείχος και τέσσερις πύλες.
Στο κάτω άνδηρο του κτιριακού συγκροτήματος εντοπίστηκε τριμερές ορθογώνιο κτίριο-μέγαρο, όμοιο με αντίστοιχα μέγαρα μυκηναϊκών ανακτόρων Μυκηνών, Τίρυνθας και Πύλου.
Στο άνω άνδηρο αποκαλύφθηκαν προϊστορικά κτίρια αποθηκών, λουτρού, εργαστηρίου κατεργασίας μετάλλων, καθώς και βοηθητικά δωμάτια.
Από τα δύο λαξευτά στο βράχο κλιμακοστάσια το μεγάλο δυτικό χωρίζεται με πλατύσκαλα σε δύο τμήματα, μιμούμενο ίσως μινωικά πρότυπα.
Η μυκηναϊκή υπόγεια κρήνη, ανατολικά και σε μικρή απόσταση από το κεντρικό κτιριακό συγκρότημα, διατηρείται σε αρκετά καλή κατάσταση, είναι χτισμένη με τον γνωστό εκφορικό τρόπο και μοιάζει με αντίστοιχες κρήνες των ακροπόλεων Μυκηνών και Τίρυνθας.
Βορειοανατολικά του μεγάρου υπάρχει μικρός τετράγωνος ταφικός περίβολος, συλημένος. Ανατολικότερα της υπόγειας κρήνης, ερευνήθηκε μεγάλο κυκλοτερές προϊστορικό μνημείο με βαθμιδωτή είσοδο στα ανατολικά, από την επίχωση του οποίου προέρχονται δύο τουλάχιστον βουκράνια, οστά πρωτόγονου βοδιού (bos primigenius), προϊστορική κεραμεική και πήλινες ψημένες πινακίδες γραμμικής γραφής.
Πηγή: http://omirosnew.blogspot.com via Ithaca News
ΤΟ ΠΑΛΑΤΙ ΣΤΟ ΘΙΑΚΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ
Το όνομα της Ιθάκης δόθηκε και χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Όμηρο. Άρθρο πρώτο και μοναδικό: Είμαστε υποχρεωμένοι να την δεχτούμε, όπως αυτός την περιγράφει κι όχι όπως εμείς θα θέλαμε! Αυτό αποτελεί βασικότατη αρχή της Επιστημονικής έρευνας!
Σύμφωνα με το Ομηρικό κείμενο δεν είναι δυνατόν να είναι το Παλάτι του Οδυσσέα στο σημερινό Θιάκι! Το πιο πιθανό είναι να είναι το Παλάτι κάποιου μνηστήρα της Ομηρικής Σάμης! Κι αυτό γιατί:
1. Το Θιάκι και η Κεφαλονιά δεν μπορεί ποτέ να είναι η Ομηρική Ιθάκη. Τα σημερινά Θιάκι και Κεφαλονιά είναι δίδυμα νησιά, όπως ήταν στην Ομηρική εποχή το Δουλίχιο με τη Σάμη. (Το άλλο δίδυμο νησιών στο Ιόνιο Πέλαγος είναι οι Παξοί και οι Αντίπαξοι, που όμως δεν έχουν καμία γεωγραφική σύνδεση με τη Ζάκυνθο). Συνεπώς τα δίδυμα αυτά νησιά, κατά τον Όμηρο, αντιπροσωπεύουν το Δουλίχιο και τη Σάμη!
2. Η Ομηρική Ιθάκη ήταν απόμακρη απ” τα άλλα, «πανυπερτάτη», και δεν ήταν δίδυμη με κανένα άλλο νησί! Το σημερινό Θιάκι, ούτε μοναχικό είναι, ούτε απόμακρο από τ’ άλλα, αντίθετα αποτελεί αιώνιο φυσικό δίδυμο με την Κεφαλονιά, όπως η Σάμη και το Δουλίχιο!
3. Η Ομηρική Ιθάκη ήταν κοντά στην Ήπειρο και μάλιστα ήταν στο διάμεσο μεταξύ Θεσπρωτίας και Δουλίχιου, ενώ τα άλλα τρία (Δουλίχιο, Σάμη, Ζάκυνθος) ήταν κοντά στην Ηλεία, «Ήλιδος άντα», όπως αναφέρει ο Όμηρος στην Ιλιάδα, αλλά και με έμφαση στην Οδύσσεια (Οδ. φ, 347).
4. Η Ομηρική Ιθάκη είχε Ναό του Απόλλωνα του 12ου-13ου π.Χ. αιώνα, και μοναδικός τέτοιος Ναός υπάρχει μόνο στη Λευκάδα, απ” όπου έπεσε η Σαπφώ! Στο Θιάκι υπάρχουν αναφορές για τρεις αρχαίους Ναούς α) της Αρτέμιδας στον Αετό (Bendon), β) της Ήρας λατρευτικό άντρο κι όχι Ναός, στο σπήλαιο Λοΐζου και γ) της Αθηνάς μάλλον στην περιοχή Καθαρών, όπου και η ονομασία από την Αθηνά Παρθένο. Οι άλλοι Ναοί του Απόλλωνα στα Ιόνια νησιά (3 στην Κέρκυρα και ένας στην Κεφαλονιά) είναι των 8ου – 5ου π.Χ. αιώνων!
5. Η Ομηρική Ιθάκη είχε πολλές βροχές και πάμπολλα νερά από αστείρευτες πηγές. Υπήρχαν εκεί, – «αἰεὶ δ᾿ ὄμβρος … αρδμοί επηετανοί» = «Τι και οι βροχές και η δρόσο αδιάκοπα το χώμα της νοτίζουν … και πηγές αστέρευτες ποτίζουν τα κοπάδια» (μετ. Κ.Κ) (Οδ. ν, 245- 247) –, ρυάκια διαρκούς ροής, και άφθονες πηγές, βασικότατο χαρακτηριστικό της ΒΔ Ελλάδας και νησιών με πολλά βουνά και ψηλές κορυφές! Σύμφωνα με την ανακοίνωση των αρχαιολόγων, βρήκαν στο Παλάτι και μία στέρνα. Οι στέρνες είναι χαρακτηριστικό νησιών που στερούνται και βροχών και πηγών. Συνεπώς αυτό μας οδηγεί στο δεδομένο ότι το νησί στο οποίο υπήρχαν στέρνες, δεν μπορεί να έχει απολύτως καμία σχέση με την Ιθάκη του Οδυσσέα! Το κύριο χαρακτηριστικό του σημερινού Θιάκι είναι η μεγάλη έλλειψη νερών ύδρευσης και άρδευσης, γεγονός που οδήγησε τον Dörpfeld, μαζί με άλλα δεδομένα του έπους, να το ταυτίσει με την «παιπαλόεσσα» Ομηρική Σάμη! Το νησί με τα περισσότερα νερά στο Ιόνιο είναι αναμφισβήτητα η Λευκάδα, η οποία διαθέτει, ως γνωστό, και εκπληκτικούς καταρράχτες (απ΄ τα ελάχιστα νησιά στον κόσμο), αντίθετα με το Θιάκι, που και πολλά χρόνια έμεινε χωρίς κατοίκους, κυρίως από προβλήματα έλλειψης νερού ανά τους αιώνες, αλλά και τα τελευταία 100 χρόνια, όπως αποδεικνύεται από τα στοιχεία του Υπ. Γεωργίας και τα ετήσια αιτήματα προς τη Νομαρχία και την Περιφέρεια, αυτό αποδεικνύουν, την σημαντική έλλειψη νερού! [ΔΗΜΟΣ ΙΘΑΚΗΣ – ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ: Αναφορά στο Γ΄ ΠΕΠ και Δ΄ ΕΣΠΑ: «Θέλουμε να επιστέψουν στα νησιά μας οι παραγωγικές ηλικίες. Αλλά χωρίς νερό, λιμάνια, ακριβό κόστος μεταφοράς, έλλειψη οργανωμένων κέντρων υγείας, σχολείων, τους αποτρέπουμε και οδηγούμε τα Μικρά Νησιά σε βραχονησίδες. 2005]
6. Το Παλάτι του Οδυσσέα ήταν δίπλα στη θάλασσα, κι όχι στο μεγάλο υψόμετρο της Εξωγής. Απομακρύνθηκε ο Τηλέμαχος λίγο και πήγε στη θάλασσα για να πλύνει τα χέρια του (Οδ. β, 260). Αυτό με κανένα τρόπο δεν θα το διανοούνταν, αν όντως το Παλάτι βρίσκονταν στο υψόμετρο της Εξωγής, απ’ όπου τα λιμάνια Πόλις και Αφάλες απέχουν τουλάχιστον ¾ της ώρας με τα πόδια! Εκεί όμως, που ξεκάθαρα φαίνεται η πολύ κοντινή απόσταση του Παλατιού απ’ τη θάλασσα είναι κατά την προετοιμασία του πλοίου (με τη βοήθεια της Θεάς Αθηνάς) για το ταξίδι προς την Πύλο. Πηγαινοέρχονταν και η Αθηνά – Μέντορας και ο ίδιος ο Τηλέμαχος και οι άνθρωποι που επέλεξε για ναύτες, από το ημέτερο λιμάνι προς το Παλάτι και τανάπαλι, σε πολύ μικρό χρόνο, που δεν δικαιολογεί με κανένα τρόπο το μονοπάτι των 3 χλμ. απ’ το λιμάνι Πόλη ή Αφάλες μέχρι τη Σχολή Ομήρου, που διατείνονται οι δύο Αρχαιολόγοι ότι το εντόπισαν. Δεν πρέπει επίσης να μας διαφεύγει το γεγονός ότι οι ίδιοι οι Ιθακιστές μας επιβάλλουν να δεχτούμε ότι από το Παλάτι είχαν καλό οπτικό πεδίο προς τρεις θάλασσες (δεν το έχω εντοπίσει στο Ομηρικό κείμενο, όπως και πολλοί άλλοι ερευνητές) και με το δεδομένο της τοποθέτησης σε υψόμετρο 180 μ. γιατί αδυνατούν να εξηγήσουν πως ο Τηλέμαχος δεν αντιλήφθηκε τον Μέντη να αράζει στο λιμάνι του Ρείθρου και τον ανάγκασε να υποβάλει το (4 φορές επαναλαμβανόμενο στο Έπος) ερώτημα: Δεν πιστεύω να ήρθες με τα πόδια;
7. Στην ηπειρωτική ακτή (Ακαρνανία) ο Φιλοίτιος έβοσκε τα περισσότερα ζώα του Οδυσσέα και τα 3 χρόνια που έμεναν οι μνηστήρες στο Παλάτι της Ιθάκης, καθημερινά ο αρχιβοσκός μετέφερε τόσα ζώα από την απέναντι ακτή με πορθμείο, ώστε να φάνε 160 και πλέον άνθρωποι που ζούσαν στο Παλάτι! (Οδ. υ 185-188). Στο σημερινό Θιάκι είναι αδύνατο ακόμη και με πλοίο να περάσεις τις περισσότερες μέρες του χειμώνα από την απέναντι ακτή που απέχει 35 χλμ. Πάντως και τις απάνεμες μέρες είναι αδύνατο να περάσεις απέναντι με πορθμείο! Κι αυτό περισσότερο απ’ όλους το γνώριζε ο Όμηρος, ο οποίος δεν επέλεξε πλοίο με ναύτες, αλλά πορθμείο με πορθμείς!!! Είναι τυχαία η επιλογή αυτή; Ακόμη κι αν δεχτούμε την αντιεπιστημονική άποψη των Ιθακιστών ότι η Λευκάδα ήταν χερσόνησος της Ακαρνανίας και κατ’ αυτούς ήταν η «ακτή ηπείροιος», η απόσταση πλεύσης από Αφάλες (Β. Θιάκι) μέχρι Σκύδι (Λευκάδα-υποτιθέμενη Ακαρνανία) είναι 8,5 μίλια, από τα οποία τα 6 είναι αδύνατο να τα περάσεις περισσότερες από 150 μέρες το χρόνο, όχι με πορθμείο, ούτε και με μικρομεσαίο ψαροκάικο. Αδύνατο βέβαια να περνάς αυτή την απόσταση καθημερινά επί 1095 μέρες (3 χρόνια) και με κάθε καιρό, ιδιαίτερα με πορθμείο! (Σημειωτέο ότι το λιμεναρχείο εκδίδει πολλά απαγορευτικά το χειμώνα και σε μικρά επιβατηγά πλοία και στα φέρυ μπόουτ!).
8. Θα πρέπει, επίσης, να γνωρίζουν όσοι μελετούν τα Ομηρικά Έπη, πως τότε, βασιλιάς γίνονταν ο μεγαλύτερος γαιοκτήμονας. Αυτό δείχνει πως υπήρχαν κι άλλοι πολλοί γαιοκτήμονες με μικρότερη ή και ίση περιουσία και ισχύ! Είχαν κι αυτοί πολύ καλά και πλούσια σπίτια, ίδια με Παλάτια! Άλλωστε απ’ αυτά τα σπίτια ήταν όλοι οι μνηστήρες! Είναι αδύνατο, λοιπόν, όταν ανασκάψεις σ” όλα αυτά τα νησιά να μην βρεις τέτοια σπίτια σαν Παλάτια! Επειδή βέβαια είναι το μοναδικό Παλάτι που δεν έχει ακόμα ανευρεθεί, χρειάζεται από αρχαιολογικής πλευράς πολύ σοβαρότητα, πολύς αυτοσεβασμός και κυρίως υπέρτατος σεβασμός στον Ποιητή!
9. Μεταξύ της Ιθάκης του Οδυσσέα και της Πύλου, υπήρχε νησί με δίδυμα λιμάνια, με ανεμοδαρμένα ύψη, με τον οικισμό Αλαλκομενές πάνω του και το οποίο έλεγχε απόλυτα οποιαδήποτε κίνηση πλοίου έρχονταν από την Πύλο και στο οποίο οι μνηστήρες έστησαν καρτέρι δολοφονικό στον Τηλέμαχο. Τέτοιο νησί δεν υπάρχει μεταξύ Ιθάκης και Πύλου, ούτε μεταξύ Κεφαλονιάς και Πύλου, παρά μόνο το Αρκούδι μεταξύ Λευκάδος και Πύλου, που ταιριάζει απόλυτα στην περιγραφή του Όμηρου! Η γεωμορφολογία του νησιού αυτού είναι ακριβές αντίγραφο του νησιού που περιγράφει ο Όμηρος, με το όνομα ΑΣΤΕΡΙΣ. Όσο για τη βραχονησίδα Δασκαλιό, όχι μόνο δεν έχει απολύτως καμία σχέση με την περιγραφή, το μέγεθος και τη θέση, όχι μόνο δεν έχει δυνατότητα οικισμού, αλλά και το σημαντικότερο δεν εξυπηρετεί καθόλου το σκοπό για το οποίο υποτίθεται ότι το επέλεξαν οι μνηστήρες, γιατί ο Τηλέμαχος έρχονταν από την Πύλο κι όχι από την Κέρκυρα ή τη Θεσπρωτία! Σύμφωνα επίσης με τους δικούς τους ισχυρισμούς, όπως προαναφέραμε, θεωρούν ότι από το Παλάτι φαίνονταν τρεις θάλασσες! Ακόμη όμως κι αν ήταν το Δασκαλιό ακριβές αντίγραφο της Αστερίδας, θα ήταν βλακώδες και τραγικό ταυτόχρονα λάθος των μνηστήρων, να επιλέξουν το Δασκαλιό για να δολοφονήσουν τον Τηλέμαχο, μπροστά στο οπτικό πεδίο του Παλατιού, δηλ. μπροστά στα μάτια, δυνητικά, της μάνας του!!!
10. Το λιμάνι του Φόρκυνα, που οι Φαίακες άφησαν κοιμισμένο τον Οδυσσέα, ο Όμηρος το περιγράφει με έναν εκπληκτικό και μοναδικό τρόπο: Δύο βράχοι κλείνουν τα κύματα έξω απ΄ το λιμάνι και τα καλοκούβερτα καράβια μόλις μπουν μέσα δεν χρειάζεται να δέσουν, γιατί προφανώς δεν υπάρχει απολύτως κανένας κυματισμός και επί πλέον δεν το πιάνει απολύτως κανένας αέρας για να δημιουργήσει έστω και ανεπαίσθητο κυματισμό. Οι δύο κόλποι του Βαθιού και της Δεξά στο Θιάκι είναι δεκτικοί όλων των ανέμων, που προέρχονται απ” το Βοριά (Μαΐστρο, Τραμουντάνα και Γραίγο). Πολλές φορές έχουν ρίξει έξω καΐκια και βάρκες με την ορμή που έρχονται από το απέναντι βουνό της Ανωγής, που περιέργως το ονόμασαν … Νήριτον!!! Αν δε τα μποφώρ είναι μεγάλα, δύσκολα μπορείς να βγεις απ’ το λιμάνι, αν δεν κοπάσει η δύναμη του αέρα! Το μοναδικό λιμάνι 100% ασφαλές στη Δυτική Ελλάδα, είναι ένα, το λιμάνι στα Σύβωτα (συς + βρώσις = χοιροτροφή) ή Σύβοτα (συς + βόσκω) της Λευκάδας! Επισκεφθείτε το οποιαδήποτε εποχή του χρόνου θέλετε! Σπάνια θα διαπιστώσετε να ρυτιδώνει έστω κι ελάχιστα η επιφάνεια της θάλασσας εκεί μέσα, που αν δεν ξέρεις την έξοδό της νομίζεις ότι είσαι μέσα σε λίμνη! Τότε θα αναφωνήσετε ότι ο Όμηρος όχι μόνο δεν ήταν τυφλός, αλλά και κυρίως ότι με βεβαιότητα περπάτησε και γνώρισε τις περιοχές που περιέγραφε!!!
11. Επειδή πολλά λέγονται για αρκετά ευρήματα στο σημερινό Θιάκι, που αναφέρονται στον Οδυσσέα, κανείς δεν τα αμφισβητεί, όπως και κανείς δεν αμφισβητεί ότι η Ιθάκη, σύμφωνα με τον Όμηρο είναι η σημερινή Λευκάδα και συνεπώς οι Ιθακήσιοι είναι ένας λαός που κατοικούσε στην Ομηρική Ιθάκη – Λευκάδα και μετά την Κάθοδο των Δωριέων μετακόμισαν στην Ομηρική Σάμη – σημερινό Θιάκι, παίρνοντας κυρίως μαζί τους και την ιστορία τους και τις παραδόσεις τους και τα ήθη και έθιμά τους! Είναι ένα δεδομένο από αρχαιοτάτων χρόνων στον Ελλαδικό χώρο! Άλλωστε το ίδιο ακριβώς δεν έγινε με τις Αλαλκομενές, που αρχικά ήταν στο νησί Αστερίς – Αρκούδι και ο Πλούταρχος τις επισήμανε στον Πισαετό και το επιβεβαίωσε ο W. Dörpfeld, σε αντίθεση με τον συνεργάτη του H. Schliemann, ο οποίος σε 2 επισκέψεις του (1868 και 1878), αποφάνθηκε (μεγάλο λάθος), ότι εκεί ήταν η Ομηρική Ιθάκη! Το ίδιο έγινε και με τους κάτοικους της Ομηρικής Σάμης – σημερινό Θιάκι, μετά την επέλαση και μεταστέγαση των Ιθακήσιων στην πατρίδα τους. Οι Σάμιοι, πιεζόμενοι από τους πολυπληθέστερους Ιθακήσιους (που ήρθαν από την Ομηρική Ιθάκη – σημερινή Λευκάδα, αναγκάστηκαν να μετακομίσουν στο γειτονικό και τεράστιο νησί Δουλίχιο, όπου δημιούργησαν την πόλη Σάμη! Ο Λαός των Κεφαλλήνων αποδεδειγμένα (από τις πήλινες πινακίδες με Γραμμική Β΄ που βρέθηκαν στο Ανάκτορο της Πύλου) κατοικούσαν στην περιοχή της Ακαρνανίας, όπου υπήρχε και η ωριόχτιστη πόλη της Νήρικου, την οποία κατέλαβε ο Λαέρτης (Οδ. ω, 377-378). Αργότερα το μεγαλύτερο ποσοστό τους εξαπλώθηκε στα Ιόνια νησιά. Μετά την Κάθοδο των Δωριέων εκδιώχτηκαν από τις περιοχές όπου ήταν εγκαταστημένοι [Ακαρνανία, Ιθάκη (σημερινή Λευκάδα), Σάμη (σημερινή Ιθάκη) κλπ.] και εγκαταστάθηκαν τελικά στο μεγαλύτερο νησί των Επτανήσων, το Δουλίχιο και το ονόμασαν Κεφαλονιά. (Το όνομα Κεφαλονιά αναφέρεται πρώτη φορά το 450π.Χ. από Ηρόδοτο).
Νώντας Γαζής
Συγγραφέας – Ερευνητής