Η Μονή της Παναγίας της Οδηγήτριας στην Απόλπαινα Λευκάδας
Είχαμε επισκεφτεί και άλλη φορά παλιότερα το χώρο της Μονής της Παναγίας της Οδηγήτριας Απολπαίνης που είναι χτισμένη σε ένα πλάτωμα με πανοραμική θέα προς το Ιόνιο, αλλά κάτι τα χορτάρια και οι φράχτες τριγύρω, κάτι το γεγονός ότι δεν γνωρίζαμε από που είναι η είσοδος, μας ανάγκασαν τελικά να φύγουμε άπραχτοι.
Χθες, με την ευκαιρία της παράκλησης που έγινε στο πλαίσιο των προσπαθειών που καταβάλλει η Μητρόπολη Λευκάδας ν΄ ανοίγουν τουλάχιστον μια δυο φορές το χρόνο όλα τα παλιά διαλυμένα μοναστήρια της Λευκάδας, επισκεφθήκαμε ξανά τo μοναστήρι.
Το καθολικό ήταν δυστυχώς κλειστό, λόγω της επικινδυνότητας υποθέτω, και έτσι αρκεστήκαμε στον περιβάλλοντα χώρο, όπου και τελέστηκε η παράκληση. Όπως είδαμε η στέγη του καθολικού έχει βαΐσει επικίνδυνα και απειλείται με κατάρρευση, αν δεν γίνει άμεσα κάτι. Το ίδιο συμβαίνει με τους εξωτερικούς γωνιακούς τοίχους, που έχουν πρόχειρα προστατευθεί.
Αξίζει να σημειωθεί ότι αρκετές παραστάσεις από τις σημαντικές τοιχογραφίες του καθολικού της Μονής, έργα αξιόλογου Βυζαντινού ζωγράφου που ανάγονται στον 15ο αιώνα, αποτοιχίσθηκαν τη δεκαετία του 1960 και φυλάσσονται σήμερα στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, όπου έχουν επανειλημμένα εκτεθεί στο κοινό.
Για τη Μονή αντιγράφουμε από το βιβλίο «Ναοί και Μοναί Λευκάδος» του Κωνσταντίνου Γ. Μαχαιρά (Βιβλιοθήκη Ιστορικών Μελετών, Αθήναι 1957, Σελ. 284-285):
|
«Το 1463 ο Λεονάρδος ο Γ΄ Τόκκος, δουξ της Λευκάδος, είχε συμφωνήσει γάμον μετά της Μελίσσης, θυγατρός του Μιχαήλ Λαζάρου Βούκοβιτς, βασιλέως της Σερβίας και της Ελένης, κόρης του Θωμά Παλαιολόγου, Δεσπότου της Πελοποννήσου. Επειδή ο γάμος θα ετελείτο εν Λευκάδι, η Ελένη ανέλαβε να συνοδεύση την θυαγατέραν της Μέλισσαν παρά τω νυμφίω. Και ο μεν γάμος εγένετο τω αυτώ έτει 1463, αλλ” η δούκισσα Μέλισσα μετά εν έτος απεβίωσε. Κατόπιν τούτου, η εν Λευκάδι παραμένουσα εισέτι μήτηρ αυτής Ελένη, υπομείνασα καρτερικώς την σκληράν δοκιμασίαν και μη δυναμένη πλέον να ζήση εν τω κόσμω, ωκοδόμησε τω 1464 εν τη περιφερεία του χωρίου Απολπένης Μονήν γυναικών, ην ετίμησεν επ” ονόματι της Υπεραγίας Θεοτόκου της Οδηγητρίας και γενομένη μοναχή υπό το όνομα Υπομονή, ενεκλείσθη εν ταύτη. Η Ελένη Παλαιολογίνα Βούκοβιτς, ή Υπομονή διετέλεσεν Ηγουμένη της εν λόγω Μονής μέχρι του θανάτου της, επισυμβάντος τη 7 Νοεμβρίου 1474 και ετάφη κατά τον Σπυρίδωνα Βλαντήν1 εντός αυτής, κατά δε τους Γεώργιον Φραντζήν2 και Δημήτριον Περιτσόπουλον3 εντός του φρουρίου της Αγίας Μαύρας. Η Μονή της Υπεραγίας Θεοτόκου της Οδηγητρίας από των πρώτων ετών της 18ης εκατονταετηρίδος ήτο Μετόχιον της εν τη περιφερεία του χωρίου Καρυάς Μονής του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου εις Λιβάδι. Από του 1928 μέρος των εις την Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου της Οδηγητρίας ανηκόντων κτημάτων, ήτοι ο εντός του περιτειχίσματος της Μονής χώρος, τα κτίρια ταύτης και 528 ελαιόδενδρα, κείμενα εις διαφόρους τοποθεσίας, ευρίσκονται ήδη εις την κυριότητα και κατοχήν του εν Λευκάδι ιδρυθέντος Ταμείου Γεωργίας, Κτηνοτροφίας και Δασών, εξαρτωμένου εκ του Γραφείου Γεωργικής υπηρεσίας της νήσου. Ο Ναός της ως άνω Μονής εκοσμείτο άλλοτε δι” ωραιοτάτων τοιχογραφιών, αίτινες σήμερον είναι επασβεστωμέναι. Κατά τους ειδικούς, αι εν λόγω τοιχογραφίαι ανάγονται εις τα μέσα του 15ου αιώνος. ————————————————————————– 1. Σπυρ. Βλαντή, «Η νήσος Λευκάς και αι πόλεις αυτής ανά τους αιώνας», Σελ. 32, σημ. 3 – Εν Αθήναις 1915. |
Είδος: Τοιχογραφία – ΒΧΜ: 001736 – Χώρος έκθεσης: III Η πνευματική και καλλιτεχνική κινητικότητα τον 15ο αιώνα – Χρονολογία: 1449 – Διαστάσεις (εκ.μ.): 168Χ250 – Περιοχή: Μονή Παναγίας Οδηγήτριας. Λευκάδα
Στο κέντρο της σύνθεσης εικονίζεται ο Χριστός καθισμένος σε ουράνιο τόξο μέσα σε φωτεινό δίσκο (δόξα), τον οποίο φέρουν δύο άγγελοι. Στη στεφάνη της δόξας διακρίνονται και άλλοι άγγελοι, αποδοσμένοι σε μονοχρωμία. Χαμηλότερα παριστάνονται οι απόστολοι, να χειρονομούν ζωηρά. Είναι χωρισμένοι σε δύο ομίλους, με δύο λευκοντυμένους αγγέλους επικεφαλής. Τον άγγελο του αριστερού ομίλου ακολουθεί η Θεοτόκος με τα χέρια υψωμένα σε δέηση. Στο βάθος δεσπόζουν τρεις βράχοι, ενώ ελαιόδενδρα παραπέμπουν στο Όρος των Ελαιών, όπου διαδραματίστηκε η Ανάληψη σύμφωνα με την Αγία Γραφή. Η τοιχογραφία έχει αποτοιχισθεί από το καθολικό της μονής της Παναγίας Οδηγήτριας στην Απόλπαινα της Λευκάδας και ζωγραφίστηκε στα μέσα του 15ου αιώνα, εποχή κατά την οποία το νησί ανήκε στο Δουκάτο της Κεφαλληνίας, με ηγεμόνες τη φλωρεντινή οικογένεια των Τόκκων. Οι τοιχογραφίες του ναού, έργα αξιόλογου Βυζαντινού ζωγράφου, συνδυάζουν με μοναδικό τρόπο στοιχεία από τη βυζαντινή και τη Δυτική (υστερογοτθική) τέχνη (Πηγή: Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο).
