Η μαέστρος Κωνσταντία Γουρζή και η καταξίωση στα πόντιουμ της Γερμανίας

Της Γιώτας Σύκκα

Της μοιάζει με «συμπαντικό αστείο». Να αντικρίζει κάθε μέρα βγαίνοντας από την Ακαδημία Μουσικής και Θεάτρου τη Γλυπτοθήκη του Μονάχου, εκεί όπου το 1828 κατέληξε ένα μέρος από τα γλυπτά του ναού της Αφαίας. Τα νιώθει σαν «φυλαχτό» από την πατρίδα. Και ύστερα όταν επιστρέφει στην Ελλάδα και στο ησυχαστήριό της την Αίγινα, θαυμάζει κάθε φορά την κορυφαία δημιουργία της αρχαϊκής αρχιτεκτονικής, τον ναό της Αφαίας.

(Copyright: Charis Bilios)

Η Κωνσταντία Γουρζή, μαέστρος και συνθέτις, που εδώ και 25 χρόνια ζει και εργάζεται στο Μόναχο, μιλάει διαρκώς για την Ελλάδα. Για το νησί του πατέρα της τη Λευκάδα, της μητέρας της τη Μυτιλήνη, την Αίγινα που υπεραγαπά, τη Σάμο και το Πυθαγόρειο «με την απίστευτη ενέργεια». Εκεί ανέλαβε την καλλιτεχνική διεύθυνση του «Samos Young Artists Festival», όπου φέτος θα συναντηθούν καλλιτέχνες από διάφορες χώρες με στόχο τη μουσική ανταλλαγή απόψεων, σκέψεων, ερμηνείας και ρεπερτορίου, όχι μόνο στην κλασική μουσική αλλά και στην τζαζ.

Σε ένα ταξίδι αστραπή μεταξύ των υποχρεώσεών της στο Μόναχο, την Αθήνα (μια συναυλία με την Ορχήστρα Σύγχρονης Μουσικής της ΕΡΤ), και την Εσθονία (της ετοίμασαν ένα αφιέρωμα), με τη βαλίτσα στο χέρι και μια στάση στο καφέ του Χίλτον πριν πάρει το καράβι για την Αίγινα, μας συστήνεται. Μιλάει για τη ζωή της, για όσα την καθόρισαν, για το πείσμα της όταν ξεκίνησε με ένα one way εισιτήριο, 75 μάρκα στην τσέπη και ένα λεξικό γερμανικών. Πώς περιγράφει τον εαυτό της; «Ή ταν ή επί τας. Αυτό ήμουν πάντα». Και αυτό που έμαθε στις δυόμισι δεκαετίες ήταν η σκληρή δουλειά, αυτοπειθαρχία, εμπιστοσύνη στον εαυτό της. Αυτά συστήνει και στους νέους που ξεκινούν. «Έχουμε δυναμικό και μάλιστα καλό. Δεν χρειάζεται να φεύγουν όλοι έξω». Όμως ακόμη κι αν επιλέξουν αυτό τον δρόμο στην αρχή ή στην πορεία των σπουδών τους, ένα πρέπει να θυμούνται: «Χρειαζόμαστε τις ρίζες μας, πρέπει να τις διαφυλάξουμε».

Εκείνη μετά τις σπουδές πιάνου και σύνθεσης στην Αθήνα, έβαλε πλώρη για το δίπλωμα σύνθεσης και διεύθυνσης ορχήστρας από την Ανώτατη Ακαδημία Καλών Τεχνών του Βερολίνου. Πήρε βραβεία σε διεθνείς διαγωνισμούς, έγινε βοηθός του Claudio Abbado στη Φιλαρμονική του Βερολίνου αλλά και του Ούγγρου συνθέτη Gyorgy Kyrtag, δημιούργησε δικές της ορχήστρες, έδωσε συναυλίες ως μαέστρος και ως συνθέτις, συνεργάζεται με το Μουσείο Γκούγκενχαϊμ, την Πινακοθήκη Μοντέρνας Τέχνης του Μονάχου κ. ά. Πέρυσι παρουσίασε στην πλατεία της όπερας του Μονάχου το έργο της Time Zero που της ανέθεσε η Αρχιεπισκοπή της Καθολικής Εκκλησίας της Γερμανίας για τη 10η επέτειο από την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους. Αλλά το καμάρι της είναι το εκπαιδευτικό πρόγραμμα για παιδιά των δημοτικών σχολείων που εγκαινίασε το 2008 στο Μόναχο.

«Τι θέλει αυτή εδώ;»

Πώς τα κατάφερε μια Ελληνίδα να φτάσει στο πόντιουμ και μάλιστα να καθιερωθεί σε θέσεις που δύσκολα δίνονται σε ξένους; Και κυρίως πώς την αντιμετωπίζουν αυτό τον καιρό που η Ελλάδα είναι το στόχαστρο των κεντροευρωπαίων; «Όπως αντιμετωπίζουμε εμείς τους ξένους. Σε πολλούς λαούς συναντάει κανείς τα ίδια κουσούρια όπως το να βλέπουν τους άλλους αλλιώτικα απ’ αυτό που είναι οι ίδιοι».

Όταν είχε πρωτοπάει στη Γερμανία αισθανόταν μια ερώτηση στα χείλη των άλλων που όμως δεν άκουσε ποτέ: «Τι θέλει αυτή εδώ;». «Ήταν η αίσθηση που εισέπραττα. Αλλά και η κινητήρια δύναμη για να προχωρήσω. Αυτό που λέμε “θα σου δείξω”. Σημασία έχει να κάνεις την εμπειρία γνώση και να ανατρέπεις ένα αρνητικό συμβάν σε θετικό», λέει η Κωνσταντία Γουρζή. Έτσι κατάφερε να είναι η μοναδική γυναίκα καθηγήτρια στο τμήμα διεύθυνσης ορχήστρας για μουσικά σύνολα σύγχρονης μουσικής στο Πανεπιστήμιο με δύο θέσεις παράλληλα, στο Βερολίνο και στο Μόναχο, μέχρι που ένα αυτοκινητικό ατύχημα το 2006 την έκανε να θέσει προτεραιότητες. Όμως «οι Γερμανοί αν δουν ότι κάποιος προσπαθεί και φτάνει ώς ένα σημείο, τον επιβραβεύουν».

Παραδέχεται ότι οι συζητήσεις που κάνει τα δύο τελευταία χρόνια για την Ελλάδα είναι ατελείωτες, συχνά εξαιτίας «χαζών ερωτήσεων». Όπως ενός μουσικού που τη ρώτησε: «Γιατί να δουλεύουμε εμείς για σας;».

Το κατεστημένο

Η Κωνσταντία Γουρζή έχει τσαγανό. Μια γυναίκα μαέστρος ακόμη ξαφνιάζει, τουλάχιστον στην Ελλάδα. «Ο Λουκάς Καρυτινός και η συμφωνική της ΕΡΤ ήταν ο λόγος που έγινα μαέστρος. Με είχε πάει ο δάσκαλός μου ο Μιχάλης Τραυλός σε μια πρόβα. Όταν τελείωσε, φώναξα με ενθουσιασμό: Αυτό θέλω να κάνω». Για να καταξιωθεί εργάστηκε σκληρά. «Οι ορχήστρες έχουν το δικό τους κατεστημένο, όπως την ανδρική φιγούρα που διευθύνει. Ο μαέστρος είναι ένας γλύπτης ήχων που χρειάζεται μια εμπειρία για να σμιλέψει τον γρανίτη. Όσο καλός και να είσαι, όταν τελειώνεις τη σχολή δεν έχεις εμπειρία, πρέπει να δουλέψεις για να γίνεις μαέστρος».

Από μικρή έχτιζε «πάντα με μικρά πετραδάκια». «Ήταν 21 Οκτωβρίου του 1987, ένα Σάββατο, όταν πήρα το αεροπλάνο της Interflug για το Ανατολικό Βερολίνο με στόχο να περάσω στο Δυτικό. Τρία μαθήματα γερμανικών είχα κάνει μόνο, λόγω τιμής. Και με ένα λεξικό γερμανικών προσπαθούσα να μεταφράσω τις αγαπημένες μου φράσεις. Έτσι έμαθα καλά ότι δεν υπάρχει “δεν μπορώ”, αλλά “δεν θέλω”». Αυτό συμβουλεύει και στα νέα παιδιά. «Πιστεύω στον Έλληνα μουσικό 100 φορές περισσότερο απ’ ό, τι στον κεντροευρωπαίο. Διότι εμείς μπορούμε να μάθουμε χωρίς την πίεση της ευρωπαϊκής ερμηνείας την κλασική μουσική και να την ερμηνεύσουμε όπως μας δίνει χαρά, και συγχρόνως να έχουμε τη ρυθμική και τη μελωδική ευελιξία των Βαλκανίων, της Ανατολής την οποία δεν την έχει ο κεντροευρωπαίος. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι αυτό που έχουμε δεν χρειάζεται να το συγκρίνουμε με αυτό που δεν έχουμε». Συνέβη και στην ίδια όταν φεύγοντας από την Ελλάδα, δεν ήθελε να έχει σχέση με την ιδιαιτερότητά μας που δεν τη θεωρούσε ικανή να ανταγωνιστεί την κεντρική και βόρεια Ευρώπη. «Κέρδισα βραβεία, διακρίσεις, όμως ήμουν δυστυχής. Αυτό που μου έλειπε ήταν να αποδεχτώ αυτό που είμαι, από πού προέρχομαι. Όταν το συνειδητοποίησα, βρήκα περισσότερο εσωτερικό νόημα σε όλα».

Το ραντεβού σπουδαίων μουσικών στη Σάμο

«Πιστεύω στις μουσικές ζυμώσεις, στις ανταλλαγές, στους μουσικούς και στα σύνολα από διαφορετικές χώρες, τη μεταξύ τους θετική τριβή, που μπορεί να γίνει η αφορμή για νέα δημιουργία», λέει η Κωνσταντία Γουρζή. Φέτος το Samos Young Artists Festival (6 – 12 Αυγούστου) έχει κέντρο βάρους την ανατολική Μεσόγειο. Και αυτό γιατί διαπιστώνει όλο και πιο συχνά πως «έχουμε χάσει τον σεβασμό μας σε ό, τι έχει να κάνει με την Ανατολή».

Ιδιαίτερο εγχείρημα σε ένα ακριτικό νησί όπου συναντιούνται Τούρκοι, Ελληνες, Ισραηλίτες, Αμερικανοί, Γερμανοί, Άγγλοι και Ισλανδοί ανταλλάσσοντας ιδέες πάνω στην τέχνη τους. Ενα καλλιτεχνικό κέντρο που στοχεύει στη μακροχρόνια πνευματική, πολιτιστική και οικονομική ανάπτυξη της Σάμου, χωρίς μάλιστα να ζητάει ενίσχυση από την πολιτεία, αντιθέτως στηρίζεται στη βοήθεια των ιδρυτών του, Χιόνας Ξανθοπούλου–Schwarz και Dr Schwarz, αλλά και άλλων χορηγών. «Όσα δεν καταφέρνει η πολιτική, να φέρει τον κόσμο κοντά, το πετυχαίνει η μουσική. Ετσι κλείνουμε και το φεστιβάλ, με τις διαφορετικές εθνικότητες των μουσικών να γίνονται μία εθνικότητα: αυτή της μουσικής».

Πηγή: news.kathimerini.gr – Φώτο: Copyright: Archiv Europäische Wochen Passau