Αργοπεθαίνουν, και με ευθύνη των μελισσοκόμων (;), τα πευκοδάση στη νοτιοδυτική Λευκάδα…
«Πνιγμένο» στο πράσινο είναι το νησί μας. Προικίστηκε απλόχερα, δεν μπορείς να πεις, ψεγάδι δεν βρίσκεις. Συνδυάζει απόλυτα αυτό για το οποίο ακούμε συχνά-πυκνά να γίνεται λόγος σε σχέση με τουριστικούς προορισμούς: το βουνό και τη θάλασσα. Ένα πράσινο, που ακουμπά, στο μεγαλύτερο μέρος της ακτογραμμής και όπου το περιβάλλον δεν είναι δομημένο, στη θάλασσα. Ιδιαίτερα στα δυτικά του νησιού, όταν καβαλικεύει πολλές φορές απόκρημνες βουνοπλαγιές και γίνεται ένα με το γαλαζοπράσινο ή τουρκουάζ χρώμα των νερών.
Αναπόσπαστο κομμάτι αυτού του πράσινου αποτελούν στην ενδοχώρα ιδίως του νησιού μας τα κυπαρίσσια. Γι΄ αυτά και την επαπειλούμενη καταστροφή τους από την λεγόμενη ασθένεια του «έλκους του κυπαρισσιού», που προκαλείται από τον μύκητα Seiridium cardinale, είχαμε αναφερθεί πριν δυο και κάτι χρόνια στην εδώ ανάρτησή μας. Δεν είδαμε, δυστυχώς, να έχει γίνει κάτι. Αντίθετα μάλιστα βλέπουμε κάθε φορά το φαινόμενο αυτό να παίρνει ανησυχητικές διαστάσεις.
Ένα άλλο σημαντικό κομμάτι του λευκαδίτικου πράσινου αποτελούν τα μικρότερα ή μεγαλύτερα πευκοδάση, που απαντά κανείς ιδιαίτερα στη νοτιοδυτική πλευρά του νησιού μας. Μόλις πρόσφατα είχαμε ακούσει ότι καταστρέφεται το πευκοδάσος του «Πόντζου» στον Άγιο Πέτρο και ότι κάτι θα πρέπει να γίνει. Το είδαμε από μακρυά, το θεωρήσαμε λιγάκι υπερβολή να πούμε την αλήθεια, συνηθισμένο θα είναι σκεφτήκαμε, γεράζουν και τα δέντρα, κάποια άλλα αδύναμα αρρωσταίνουν, ζωντανοί οργανισμοί είναι και αυτά, ξεραίνονται και πέφτουν. Βγαίνουν άλλα είπαμε από μέσα μας, να μη δυσαρεστήσουμε το συνταξιδιώτη μας, το δάσος ανανεώνεται.
Μόλις χθες όμως γίναμε αυτόπτες μάρτυρες εκ του σύνεγγυς του ίδιου φαινομένου, ευρισκόμενοι καθ΄ οδόν για το Αθάνι. Αρκετά ξεραμένα πεύκα σαν να είναι καμμένα, μαυρισμένα και ατροφικά, πολλά κιτρινισμένα και αραιωμένα από κλαδιά στην κόμη, επικαλυμμένα στους κορμούς και τους κλώνους από ένα άσπρο σαν μπαμπάκι χνούδι. Από εκεί πήρε και η αρρώστια το όνομά της. Bαμβακίαση των πεύκων λέγεται, δεν απαντάται φυσικά μόνο στη Λευκάδα, το διαδίκτυο βρίθει δημοσιεύσεων και σε μεγάλο βαθμό, σύμφωνα με τα δημοσιεύματα αυτά, έχουν βάλλει το χεράκι τους και οι μελισσοκόμοι…
Εδώ να σημειώσουμε ότι πιο χαμηλά θα απαντήσει κανείς, όλως παραδόξως, υγιέστατους εκπροσώπους του είδους αυτού. Χαίρεσαι να τα βλέπεις τα πευκόδεντρα, με το ανοιχτό πράσινο χρώμα τους και τους παράξενους, από τους ισχυρούς ανέμους που πνέουν στην περιοχή -καλομελέτα κι έρχονται μέσω «fast track» οι ανεμογεννήτριες-, σχηματισμούς των κλώνων τους.
Δεν θα επεκταθούμε πολύ, για την αρρώστια, όλα λίγο πολύ τα άρθρα το ίδιο λένε, θα βασιστούμε σε μια δημοσίευση, το 2006 ακόμη, στην «Καθημερινή», των Πάνου Πετράκη (εντομολόγος στο Iνστιτούτο Mεσογειακών Δασικών Oικοσυστημάτων του Eθνικού Iδρύματος Aγροτικών Eρευνών), Bασιλείου Pούσση και Kωνσταντίνου Bάγια (αναπληρωτές καθηγητές του Tμήματος Φαρμακευτικής του Πανεπιστημίου Aθηνών).
Η βαμβακίαση λοιπόν των πεύκων είναι μια ασθένεια που οφείλεται στο κοκκοειδές έντομο Marchalina hellenica (ελληνική μαρσαλίνα). Το έντομο αυτό ζει στα πεύκα, από τα οποία τρέφεται απομυζώντας τους χυμούς του. Κάτω από φυσιολογικές συνθήκες δεν αποτελεί απειλή για τα δέντρα.
Έλα όμως που από την όλη διαδικασία τα πεύκα βγάζουν στην επιφάνεια του κορμού τους ένα ζαχαρώδες υγρό το οποίο το μαζεύουν οι μέλισσες, από όπου γίνεται το πευκόμελο, που ωφελεί τους μελισσοκόμους! Έτσι λοιπόν την τελευταία δεκαετία, επιδοτήθηκε από το B΄ KΠΣ η διάδοση του εντόμου στην Eλλάδα και η εισαγωγή του σε περιοχές που δεν είχε ακόμα εξαπλωθεί παρά το γεγονός ότι γειτονικές χώρες, όπως η Iταλία, είχαν ήδη θεσπίσει νόμους σχετικά με την υποχρεωτική καταπολέμηση του εντόμου το οποίο καταστρέφει το πεύκο απομυζώντας τον χυμό του. Σύμφωνα με το προαναφερόμενο άρθρο «οι Έλληνες μελισσοκόμοι υποστήριξαν στις πολιτικές αρχές ότι υπάρχει μια υποθετική σχέση αμοιβαιότητας ανάμεσα στο πεύκο-ξενιστή και το έντομο». Έτσι, «η διάδοση του εντόμου έγινε κατά παράβαση όλων των αρχών της εντομολογίας και της εν γένει βιολογικής επιστήμης, ενώ στην απόφαση περί επιδοτήσεως φαίνεται ότι βάρυνε ο αριθμός των μελισσοκόμων, η παραγωγή μελιού και η αξία των εξαγωγών μελιού σε αντίθεση με την απώλεια βιομάζας, τη διαφάνεια της κόμης και τα νεκρά πεύκα που έχουν παρατηρηθεί σε πολλές περιοχές της νότιας Eλλάδας».
Και τι γίνεται τώρα, θα ρωτήσει κάποιος. Φαύλος κύκλος! Διαβάζουμε στην Βικιπαίδεια:
«Μόλις τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει η πολιτεία να ευαισθητοποιείται από την καταστροφή των πεύκων, επιδοτώντας έρευνες με αντικείμενο την αντιμετώπιση του φαινομένου. Αρχικά οι έρευνες προσανατολίζονταν στον ψεκασμό των πεύκων, αλλά κάτι τέτοιο φαίνεται πως είναι επιβλαβές για την χλωρίδα, την πανίδα και το κυριότερο για τον άνθρωπο. Τώρα οι έρευνες προσανατολίζονται κυρίως σε φυσικούς τρόπους αντιμετώπισης του εντόμου με χρήση των φυσικών εχθρών του (θηρευτές-έντομα και πουλιά). Τρόπο αντιμετώπισης αποτελεί επίσης και η πλύση των δέντρων με νερό αλλά κάτι τέτοιο περιορίζεται σε αστικές/εύκολα προσβάσιμες περιοχές.»
Δεν ξέρω αν έγινε κάτι ή αν είναι προγραμματισμένο να γίνει κάτι από τον δικό μας Δήμο. Με τη λίγη όμως ως τώρα εμπειρία που έχουμε, ο Δήμος επικαλούμενος έλλειψη κονδυλίων και τα συνηθισμένα μπλα, μπλα, μπλα… πολύ αμφιβάλλουμε αν πρόκειται να κάνει κάτι. Πολλοί είναι πάντως οι Δήμοι στην υπόλοιπη Ελλάδα που προσπαθούν να αντιμετωπίσουν σήμερα την αρρώστια αυτή των πεύκων αποφεύγοντας όμως τον ψεκασμό με τοξικά εντομοκτόνα (όπως π.χ. το Insegar). Kαταφεύγουν, όπως διαβάσαμε, σε άλλους τρόπους ήπιας αντιμετώπισης του προβλήματος όπως π.χ.: Πλύσιμο των πεύκων με νερό υπό πίεση – χρήση αιθέριων ελαίων που δρουν ως εντομοαπωθητικά – ψεκασμό υπό πίεση με διάλυμα πράσινου σαπουνιού – χρήση ωφέλιμων εντόμων που είναι εχθροί της μαρσαλίνας – ψεκασμός με λιγότερο τοξικά και εγκεκριμένα από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων σκευάσματα όπως: ΧΕΛΛΟΝΑ της εταιρείας ΧΕΛΛΑΦΑΡΜ ΑΕ, TRIONA της εταιρείας BASF AGRO ΕΛΛΑΣ, ADMIRAL της εταιρείας ΧΕΛΛΑΦΑΡΜ ΑΕ, SAVONA της εταιρείας Χαραντώνη κ.ά.
Κλείνοντας, τέλος, να αναφέρουμε ότι οι μελισσοκόμοι από την πλευρά τους ισχυρίζονται, μεταξύ άλλων, ότι το έντομο Marchalina hellenica υπήρχε στην Ελλάδα από την αρχαιότητα ακόμα χωρίς όμως να προκαλεί καμία ζημιά στα πεύκα, όπως λένε. Να συμπληρώσουμε μόνο από τη δική μας πλευρά ότι τότε δεν επιδοτούνταν φυσικά… και η διάδοση του εντόμου. Μη γνωρίζοντας όμως την ευρύτητα της διάδοσης κατ΄ αυτό τον τρόπο του εντόμου στον τόπο μας και δη στις κατ΄ εξοχήν μελισσοπαραγωγικές περιοχές του νησιού μας, όπου και εντοπίζεται έντονα σήμερα το πρόβλημα, βάζουμε σε κάθε περίπτωση το ερωτηματικό στον τίτλο της ανάρτησης…
Σημείωση: Οι δυο τελευταίες φωτογραφίες στην πιο κάτω φωτοσειρά (14 και 15) είναι από το πευκοδάσος του «Πόντζου» στον Άγιο Πέτρο
[Gallery not found]
Ταξιδεύοντας στο νησί μας, όσο συχνά κι αν σταματήσεις κοντά σε πευκόφυτες περιοχές, όσα «καρβουνιασμένα» πεύκα κι αν αντικρίσεις, δεν μπορείς να συνειδητοποιήσεις το μέγεθος του προβλήματος.
Θα ήθελα να καταθέσω μια μαρτυρία. Σε πρόσφατο ταξίδι μας στον Άγιο Πέτρο, ευρισκόμενοι στον επαρχιακό δρόμο και έχοντας μπροστά μας το πευκοδάσος του χωριού – τα πεύκα εκεί αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα ίσως και σε μεγαλύτερη έκταση – ο κύριος Αντύπας γνώστης της περιοχής μας δήλωσε:
«Η δεντροφύτευση αυτής της περιοχής έγινε στην δεκαετία του ’50 με σκοπό να ανακόψει τις πλημμύρες που καταστρέφανε τις καλλιέργειες στον κάμπο της Βασιλικής.
Αν τα πεύκα καταστραφούν θα είναι « τσουνάμι» για την Βασιλική. Τώρα πια δεν θα καταστραφούν οι καλλιέργειες, αλλά ολόκληρη η τουριστική υποδομή της περιοχής ».
Η βαμβακίαση των πεύκων είναι παλιά αρχαία υπόθεση ο θάνατος όμως των Πεύκων είναι υπόθεση της τελευταίας πενταετίας.Ως μελισσοκόμος είμαι εναντίον του εμβολιασμού των πεύκων που ισχυε με κρατική ενίσχυση μάλιστα μέχρι πριν λίγα χρόνια επειδή πιέζουμε τη φύση στα Ακρα.
Δεν ξέρω αν φταίει ο υπερπληθυσμός του εντόμου Εργάτης που αναπτύχθηκε από την επίσημη πολιτεία ηθελημένα αφού το πευκόμελο είναι το 60% της Ελληνικής παραγωγής σίγουρα όμως η Λευκάδα και ειδικά το Αθάνι δεν βγάζει μέλι πεύκου αφού δεν δίνει παρόλο που υπάρχει βαμβακάδα μελίττωμα άρα οι μελισσοκόμοι δεν έχουν όφελος από τον εμβολισμό και μάλλον άδικα μας κατηγορείται.
Το ενδιαφέρον όμως για μένα είναι πως πεθαίνουν τα πεύκα και έχουμε στρέψει τη προσοχή μας σε λάθος κατεύθυνση, επειδή ο εμβολιασμός έχει σταματήσει εδώ και περίπου δέκα χρόνια ενώ ο θάνατος των πεύκων εμφανίστηκε έντονα εδώ και μια πενταετία.
Οι ερευνητές της μελισσοκομίας που παρακολουθώ ισχυρίζονται ότι παρόλο που βαμβακάδα συμβάλει δεν είναι ο κύριο αίτιος για το κακό που συμβαίνει και πρέπει να το ψάξουμε βαθύτερα το θέμα.
Για περισσότερες πληροφορίες σας προτείνω να δείτε στο ιστολόγιο μου το άρθρο μου με αφορμή το δικό σας.http://idiston.blogspot.gr/
Ο Πόντζος, το Πευκοδάσος του χωριού έχει τη δική του ιστορία.
Έχει θύματα. Το 1944 μετά τη μάχη του ΕΑΜ-ΕΛΛΑΣ με τους Γερμανοτσολιάδες στο Λαϊνάκι ή Κατσαπλιάδες και παρακρατικούς της Δεξιάς, όπως τους αποκαλεί ο Νομάρχης Μανουσόπουλος του 1947-1949 στη Λευκάδα, που είχαν κάνει εγκλήματα και κυκλοφορούσαν ελεύθεροι, στο βιβλίο του «Μαρτυρίες και Γεγονότα». Ένας δάσκαλος αντάρτης του ΕΛΛΑΣ ονόματι Κονιδάρης από τους Τσουκαλάδες ήρθε στο χωριό με την πεποίθηση ότι θα γλυτώσει από τον ευεργέτη του. Αλλά αυτός τον σκότωσε. Η ιστορία έχει ως εξής. Με την Ιταλική Κατοχή στη Λευκάδα, ο δάσκαλος ήταν φυλακισμένος για την αντιστασιακή του δράση και έμεινε στο ίδιο κελί με τον ποινικό κατάδικο Γεώργιο Πατρίκιο από τον Άγιο Πέτρο, πατέρα του Θωμά Πατρίκιου, τραγουδιστή Βαλάμου. Που είχε σκοτώσει τη γυναίκα του αφήνοντας ορφανά έξι παιδιά για την καρδιά μιας πιτσιρίκας. Και είχε αγκαστρώσει και μία άλλη που την έπνιξαν στον Περιστεριά στην Πόντη. Ήταν τότε αγροφύλακας. Τον πήγανε στο γραφείο της Κοινότητας μαζί με τον Αχίμαστο και του έκαναν τα μαρτύρια του Ιησού Χριστού. Κατάμαυρο στο ξύλο. Του πήραν, το κομπολόι και ότι είχε. Πήγε ο αείμνηστος Σωκράτης Ρομποτής ή Ζαχαράτος και τους είπε να τον αφήσουν. Αυτοί όμως υποχρέωσαν χωριανό και τον πήγε στην πλάτη του στον Πόντζο, μαζί με τον Πατρίκιο, ο οποίος τον σκότωσε. Πριν τον σκοτώσει του είπε: Εσύ ρε Γιώργο θα με σκοτώσεις που σε τάϊζα στην φυλακή. Αυτά τα γράφει στο βιβλίο της η Ισμήνη Μαραγκού «Η Λευκάδα στη δίνη του Εμφυλίου» και φυσικά τα ομολογούν οι χωριανοί. Ο Πατρίκιος σκοτώθηκε μαζί με τους έξι στην Οδηγήτρια, πριν την Χώρα. Τους σκότωσε ο Παπάρας καπετάνιος του ΕΛΛΑΣ. Αυτό μου αποκάλυψε η Καπετάνισσα Τζαβέλαινα πριν φύγει από τη ζωή.
Τη δεκαετία του ’50 άρχισε η δενδροφύτευση στον Πόντζο. Είναι περίπου 400 με 500 στρέμματα. Ξεκινά από τον περιφερειακό δρόμο και φτάνει μέχρι το ποτάμι του Ρουπακιά, τον Μαραθιά. Εκεί στον Πόντζο στα Λαγκάδια είχε βάραγκες με νερό το καλοκαίρι. Οι γυναίκες έβαζαν το λινάρι για μούσκεμα κατόπιν το μαγγάνιζαν, το έγνεθαν και πήγαιναν στον αργαλειό για ρούχα. Το 1950 μια ομάδα πήγε να ποτίσει τα πεύκα που τα είχαν πρόσφατα φυτεύσει. Εκεί ήταν ξεχασμένη μια χειροβομβίδα. Την πάτησε ο νεαρός χωριανός μας Γρηγόρης Ψωμάς (Φραγκιός). Δίχως να την δει και εξερράγη και τον τραυμάτισε βαριά, τον τύφλωσε. Ήταν ένας ωραίος νέος, νιόπαντρος και τραγουδιστής. Έβγαλε μια καλή οικογένεια. Ο μπάρμπα Γρηγόρης έχει φύγει από τη ζωή. Δούλευε τυφλός όλα του τα χρόνια. Κάνοντας όλες τις δουλειές. Προκαλώντας τον θαυμασμό και την αγάπη όλων των χωριανών του. Η εγγόνα του η Αντιγόνη Ψωμά, υπήρξε αντιδήμαρχος του δήμου Απολλωνίων και είναι σήμερα σύμβουλος του Πνευματικού Κέντρου Λευκάδας. Αυτή είναι η ιστορία του Πόντζου, βαμμένη με αίμα. Οι τοπικοί άρχοντες του χωριού έχουν κάνει αναφορές στους αρμόδιους για το Πευκοδάσος, αλλά βοή βοώντως εν τη ερήμω.
Όταν το δάσος θα τελειώσει από τις αρρώστιες, θα τελειώσουν και οι επιχειρηματίες της Πόντης Βασιλικής, που ποιούν την Νήσαν και μόνο η αρπακτή τους ενδιαφέρει και η κονόμα. Θα είναι ένα τσουνάμι που θα τα καταστρέψει όλα. Και πάλι όπως πάντα ο ελληνικός λαός θα την πληρώσει.
Αντύπας Απόστολος
Πρόεδρος της Ένωσης Αγιοπετριτών Αττικής