Ο Γιάννης Μόραλης δια χειρός Στέλιου Χαραλαμπόπουλου στον Αλέξανδρο

Γέμισε για μια ακόμη φορά με κόσμο χθες το βράδυ, παρά τον έντονο «ανταγωνισμό», η πλατεία στον Αλέξανδρο Λευκάδας, με την ευκαιρία της προβολής του ντοκιμαντέρ «Ι. Μόραλης» του πολυβραβευμένου και γνώριμου ήδη στο Λευκαδίτικο κοινό σκηνοθέτη Στέλιου Χαραλαμπόπουλου. Mια ταινία για τη ζωή και το έργο του μεγάλου Έλληνα ζωγράφου Γιάννη Μόραλη.

Στην ίδια πλατεία έχουν προβληθεί στο παρελθόν από το Σύλλογο Φίλων Αλεξάνδρου «Φηγός», παρουσία τις περισσότερες φορές του ίδιου του σκηνοθέτη, τα ντοκιμαντέρ: «Είδαν τα μάτια μας γιορτές», «Ημερολόγια Καταστρώματος, Γιώργος Σεφέρης», «Τη νύχτα που ο Φερνάρντο Πεσσόα συνάντησε τον Κωνσταντίνο Καβάφη» και μόλις πριν λίγο καιρό, στην Δ΄ Συνάντηση Αλεξάνδρου, το “Με λίγο φως στου ώμους – Μιχάλης Γκανάς”. Έτσι, καλωσορίζοντας εκ μέρους του συλλόγου τον σκηνοθέτη ο Νίκος Κονδυλάτος πολύ σωστά είπε ότι η παρουσία του κάθε χρόνο, το πρώτο δεκαήμερο του Αυγούστου, στον Αλέξανδρο τείνει ήδη να γίνει θεσμός.

Ο Στέλιος Χαραλαμπόπουλος αφού είπε ότι νιώθει ωραία σ΄ αυτή την πλατεία, που κάθε φορά «είναι κι ένας γκιώνης που βάζει κι αυτός την πινελιά του», αναφέρθηκε στη συνεργασία του με τον ενενηντάχρονο τότε Γιάννη Μόραλη. Ήταν ένας δύσκολος άνθρωπος, όπως είπε, κι αυτό που βοήθησε να σπάσει ο πάγος ήταν όταν είδε ένα ντοκιμαντέρ του σκηνοθέτη για τον Σεφέρη, που ήταν φίλος του. Στην πορεία γίνανε φίλοι μια σχέση που κράτησε μέχρι το 2009 που πέθανε. Δέχτηκε, συνέχισε, παρότι είχε κάποια κινητικά προβλήματα να βγούμε μαζί έξω στην Εθνική Πινακοθήκη, τη Σχολή Καλών Τεχνών, το Χίλτον και να πάμε στο σπίτι του την Αίγινα, που χρησίμευε τα καλοκαίρια ως ατελιέ, όπου έχουν γυριστεί πλάνα της ταινίας, συμπληρώνοντας ακόμη ότι η μαρτυρία του ζωγράφου έχει εκτός των άλλων και ιστορική αξία.

Ακολούθησε η προβολή του ντοκιμαντέρ με σκηνές από τη ζωή και το πλούσιο έργο του Μόραλη που περιλαμβάνει, πέρα από τους γνωστούς πίνακές του, εικονογραφήσεις βιβλίων των ποιητών Ελύτη και Σεφέρη, εξώφυλλα δίσκων μουσικής, γλυπτά, τοιχογραφίες, σκηνικά και κουστούμια για το Εθνικό Θέατρο Ελλάδος και τα μπαλέτα του Ελληνικού Χοροδράματος, διακοσμήσεις του Ξενοδοχείου Χίλτον της Αθήνας, συνθέσεις του στον σταθμό Πανεπιστημίου του μητροπολιτικού σιδηροδρόμου της Αθήνας κ.ά.

Απατώντας σε διάφορα ερωτήματα, στο διάλογο που ακολούθησε με τους θεατές, ο Στέλιος Χαραλαμπόπουλος είπε ακόμη για τον ζωγράφο: Ο Γιάννης Μόραλης ήταν ένας άνθρωπος με εξαιρετικό χιούμορ, δεν έπαιρνε πόζα για να μιλήσει, μιλούσε απλά, δεν ήταν άνθρωπος που ήθελε να επιδειχθεί. Ένοιωθε αρκετές φορές την ανάγκη να αυτοσαρκαστεί. Ήταν στην αρχή διστακτικός, αλλά «λύθηκε» στη συνέχεια. Δέχτηκε αργότερα να πάμε στην Εθνική Πινακοθήκη, τη Σχολή Καλών Τεχνών, το Χίλτον και την Αίγινα. Ήταν ένας μοναχικός άνθρωπος που είχε ανάγκη επικοινωνίας και ανθρώπινης παρουσίας. Στη διάρκεια των δυο χρόνων που κράτησαν τα γυρίσματα αποκτήσαμε μια φιλική σχέση (Το συνολικό υλικό είναι 80 ωρών και έχει χαριστεί από τον σκηνοθέτη στο Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας). Δεν ασπάζονταν θεωρίες περί στρατευμένης τέχνης, αλλά όπως μου εκμυστηρεύτηκε ο ίδιος στην περίοδο της μεταξικής δικτατορίας έδινε κάποια σχέδια του για δημοσίευση στον παράνομο τότε «Ριζοσπάστη».

Αξίζει να αναφερθεί ότι όπως ανέφερε ο παριστάμενος ηθοποιός Δημήτρης Πιατάς, αφού απένειμε τα συγχαρητήρια του στον σκηνοθέτη, βρήκε το σπίτι του Μόραλη στην Αίγινα, δείγμα της μεταπολεμικής αρχιτεκτονικής δια χειρός Άρη Κωνσταντινίδη, όπου ο ζωγράφος δημιούργησε ένα πολύ μεγάλο μέρος του έργου του, να πουλιέται από μεσίτες, ένα γεγονός που δείχνει, όπως είπε, τη γενικότερη εκποίηση σε μια Ελλάδα που η αισθητική έχει πει προ πολλού αντίο.

Η προαναγγελθείσα ήδη από το σύλλογο «Φηγός» έκπληξη της βραδιάς ήταν η προβολή για πρώτη φορά ως ώρας πλάνων από την νέα ταινία – ντοκουμέντο του Στέλιου Χαραλαμπόπουλου για τον αγωνιστή της Αριστεράς Γρηγόρη Λαμπράκη και τη δεκαετία του ΄60. Για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε, όπως είπε ο σκηνοθέτης, υλικό που βρέθηκε σε παλιά 8άρια φιλμ και αγνοούνταν ως ώρας ότι υπάρχει, όπως π.χ. βουβό υλικό από την πρώτη μαραθώνια πορεία ειρήνης (22 Απριλίου 1963), που είχε τραβήξει με ερασιτεχνική κάμερα ο συναγωνιστής του Λαμπράκη, Γιώργος Γέρος. Με τον Λαμπράκη να κρατάει το πανό με την επιγραφή ΕΛΛΑΣ και το σήμα αφοπλισμού δεξιά και αριστερά» και να κατεβαίνει τα σκαλιά του Τύμβου του Μαραθώνα (μέχρι πρότινος ήταν γνωστές μόνο φωτογραφίες).

Στην πορεία εκείνη, ο Λαμπράκης απέκτησε μετά τη διασταύρωση της Ραφήνας και τρεις συνοδοιπόρους, απλούς αγωνιστές, τους Παντελή Γούτη, Ανδρέα Μαμμωνά και Μπάμπη Παπαδόπουλο.