Παναγιώτης Ι. Χόρτης: Ο Γιατρός, μια προσωπικότητα με μυθικές διαστάσεις

Στους Σύγχρονους Λευκάδιους Δημιουργούς είναι αφιερωμένο το ΙΗ΄ Συμπόσιο της Εταιρείας Λευκαδικών Μελετών που αρχίζει σήμερα το βράδυ στην αίθουσα του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Λευκάδας και ολοκληρώνεται αύριο Κυριακή 11 Αυγούστου 2013 – ολόκληρο το πρόγραμμα εδώ. Η αποψινή πρώτη μέρα είναι αφιερωμένη στην Επιστήμη. Διακεκριμένοι προσκεκλημένοι θα μιλήσουν για τη ζωή και το έργο των συντοπιτών μας: Πέτρου Ν. Αργύρη και Παναγιώτη Ι. Χόρτη.

Ο Πέτρος Ν. Αργύρης, Ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου, είναι εν ζωή και θα έχει τη δυνατότητα να αυτοπαρουσιαστεί ενώ θα μιλήσουν ακόμη οι: Κωνσταντίνος Παρασκευαΐδης, Αναπληρωτής Καθηγητής ΕΜΠ με θέμα «Πέτρος Αργύρης: ο Επιστήμονας, ο Δάσκαλος, ο Άνθρωπος» και Νίκος Κατηφόρης, Δικηγόρος ε.τ., με θέμα «Ο αγωνιστής Ν. Αργύρης».

Ο δεύτερος τιμώμενος Παναγιώτης Ι. Χόρτης, διακεκριμένος πνευμονολόγος – φυματιολόγος, έχει φύγει από τη ζωή. Για τη ζωή και το έργο του θα μιλήσουν οι: Θεοδόσης Παναγιωτακόπουλος, Ιατρός, με θέμα «Το επιστημονικό έργο του Πάνου Χόρτη» και Άγγελος Χόρτης, Δρ. Ιστορίας, με θέμα «Πάνος Χόρτης: ο γιατρός, ο άνθρωπος».

Στο πλαίσιο της εκδήλωσης ο Πρόεδρος της Εταιρείας Λευκαδικών Μελετών Θωμάς Π. Κατωπόδης θα απονείμει τα βραβεία: Πέτρου και Νίτας Αργύρη, στον πρώτο αποφοιτήσαντα μαθητή των Λυκείων της πόλης της Λευκάδας κατά το σχολικό έτος 2012-2013 και Αλέξανδρου (Αλέκου) Παναγούλη στον πρώτο αποφοιτήσαντα μαθητή των Λυκειακών Τάξεων του Γυμνασίου Βασιλικής κατά το σχολικό έτος 2012-2013.

Οι εκδηλώσεις είναι ενταγμένες στις φετινές -58η Περίοδος- Γιορτές Λόγου και Τέχνης Λευκάδας. Είναι πάντως απορίας άξιον γιατί στο επίσημο πρόγραμμα του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Λευκάδας δεν υπάρχουν κάποια βιογραφικά στοιχεία των άνω τιμώμενων, τη στιγμή μάλιστα που υπάρχουν ένα σωρό άλλα περιγραφικά στοιχεία για πλείστες άλλες εκδηλώσεις και συμμετέχοντες σε αυτές συλλόγους.

Με μια πρόχειρη αναζήτηση που κάναμε στο διαδίκτυο δεν κατέστη δυνατό, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει απολύτως τίποτα, να βρούμε κάποια στοιχεία για τον πρώτο τιμώμενο συντοπίτη μας – ίσως γιατί δραστηριοποιείται στο εξωτερικό. Για τον δεύτερο τιμώμενο, το Χορτιώτη γιατρό Πάνο Χόρτη βρήκαμε στην εφημεριδούλα «Τα Χορτάτα», Τριμηνιαία περιοδική έκδοση του Συλλόγου των Απανταχού Χορτιωτών Λευκάδος, το πιο κάτω εκτεταμένο άρθρο του Άγγελου Γ. Χόρτη, που αναδημοσιεύουμε:

Του ΑΓΓΕΛΟΥ Γ. ΧΟΡΤΗ

Ο γιατρός Παναγιώτης Χόρτης, γιος του παπα-Γιάννη και της Ελένης Χόρτη, τη δεκαετία του ΄50 στην παιδική μου φαντασία ήταν ήδη μια προσωπικότητα με μυθικές διαστάσεις. Όταν επρόκειτο να επισκεφθεί το γενέθλιο τόπο του, το χωριό μας, στις λίγες, είναι αλήθεια, λόγω του φόρτου και της έντασης της εργασίας του, στιγμές που το επισκεπτόταν τα καλοκαίρια, το γεγονός συζητιόταν σε όλα τα γύρω χωριά σαν το πρώτο σε σπουδαιότητα γεγονός στις μικρές κλειστές κοινωνίες τους. Και αυτό όχι άδικα. Ο Γιατρός, όπως τον αποκαλούσαν, χωρίς άλλο προσδιορισμό, ήταν η ελπίδα και η απαντοχή εκατοντάδων ανθρώπων του νησιού μας, που στις σκληρές συνθήκες της εποχής έδιναν τη μάχη της επιβίωσης ενάντια στη φτώχεια και τις αρρώστιες. Προσέτρεχαν, λοιπόν, σ’ αυτόν για κάθε πρόβλημα υγείας που αντιμετώπιζαν, γιατί ήξεραν ότι μπορούσαν να εμπιστευθούν, πέρα από τις τεράστιες επιστημονικές του γνώσεις, και τη βαθύτατη ανθρωπιά του. Έτσι η είδηση της άφιξής του έφερνε στην αυλή του πατρικού του σπιτιού δεκάδες ανθρώπων από τη γύρω περιοχή. Και ο Γιατρός ανταποκρινόταν στις προσδοκίες όλων. Γιατί η επιστημονική του εμβέλεια ξεπερνούσε κατά πολύ τα όρια της ειδικότητάς του, του πνευμονολόγου – φυματιολόγου, και του επέτρεπε να δίνει αποτελεσματικές λύσεις στα οποιαδήποτε προβλήματα υγείας όσων προσέφευγαν σ’ αυτόν.

Σε αυτήν την υψηλής στάθμης επιστημονική του κατάρτιση, στο σπάνιο ήθος του, καθώς και στην αγάπη του για τον άνθρωπο και τη διάθεσή του για προσφορά, οφειλόταν η καθολική του αναγνώριση και θεμελιώθηκε ο «μύθος» του. Ο γιατρός ήταν μια μαγνητική προσωπικότητα. Όπως μπορώ να συμπεράνω μιλώντας, σε ανύποπτο χρόνο, με ανθρώπους τους οποίους είχε περιθάλψει είχε μια «μαγική» επικοινωνία με τους ασθενείς του. Χάρις στο τεράστιο επιστημονικό του κύρος αλλά και την πηγαία και ανθρώπινη προσέγγισή του μπορούσε να αλλάξει τον ψυχισμό ανθρώπων ως τότε καταπτοημένων και να τους εμπνεύσει αισιοδοξία και πίστη ότι θα κέρδιζαν τον αγώνα τους.

Η πορεία του γιατρού ήταν η τυπική πορεία του αυτοδημιούργητου ανθρώπου, που, με μόνα εφόδια τις ικανότητες, την ισχυρή του θέληση, το αγωνιστικό του πνεύμα και την προσήλωση στο σκοπό του, κατόρθωσε να ανέλθει στην κορυφή της επιστήμης του και να γίνει όχι μόνο αναγνωρίσιμο αλλά και διακεκριμένο μέλος της κοινωνικής ζωής της χώρας. Κανένας δεν του κληροδότησε ούτε του χάρισε τίποτε. Όλα τα κέρδισε με την προσωπική του αξία και τον πνευματικό του μόχθο. Ολόκληρη η ζωή του ήταν μια φωτεινή πορεία προς τις κορυφές της επιστήμης και της ανθρωπιάς. Ένας θρίαμβος της θέλησης και του τίμιου αγώνα.

Ο Παναγιώτης Χόρτης γεννήθηκε το 1908 και έμαθε τα πρώτα γράμματα στο σχολείο του χωριού από τον πατέρα του που, εκτός από τα καθήκοντα του εφημερίου, ασκούσε και εκείνα του δασκάλου. Φοίτησε ακολούθως στο Γυμνάσιο της Λευκάδας και στη συνέχεια στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Η ξεχωριστή του επιστημονική ποιότητα, καθώς και όλα εκείνα τα στοιχεία που συνθέτουν μια ολοκληρωμένη και ακτινοβολούσα προσωπικότητα διαφαίνονται από την αρχή της επιστημονικής του σταδιοδρομίας.

Αμέσως μετά τη λήψη του πτυχίου του, ύστερα από διαγωνισμό, επιλέγεται ως έκτακτος βοηθός στην Α΄ Πανεπιστημιακή κλινική, ενώ η δίψα του για απόκτηση ολοκληρωμένης και σφαιρικής ιατρικής παιδείας τον οδηγεί, χωρίς να φείδεται κόπων, στην παρακολούθηση όλων των ειδικών εξωτερικών πανεπιστημιακών ιατρείων. Η τυπική διεκπεραίωση των υπηρεσιακών του καθηκόντων, όπως, ίσως, θα έκαναν οι περισσότεροι, ήταν πράγμα άγνωστο για τον Γιατρό. Αυτό το πάθος για την επιστήμη και ο ιεραποστολικός, κυριολεκτικά, ζήλος, με τον οποίο αφοσιώθηκε στη θεραπεία της, θα αναδειχθούν εμφαντικά σε όλη τη διάρκεια της λαμπρής σταδιοδρομίας του, γιατί δεν ήταν αποτέλεσμα σκοπιμοτήτων για να ανέλθει στις υψηλές βαθμίδες της επιστημονικής ιεραρχίας, αλλά πήγαζε από τα βάθη της ψυχής του, ήταν μια εσώτερη ανάγκη του.

Γεμάτος, λοιπόν, από ευγενικές φιλοδοξίες, δίψα για διάκριση και πίστη στις ικανότητές του και εφοδιασμένος με σοβαρή επιστημονική σκευή από τις ως τότε σπουδές του και θερμότατες συστάσεις από τους καθηγητές του, εγγράφεται, ως μεταπτυχιακός φοιτητής, στην Ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου της Ρώμης και παρακολουθεί μαθήματα στο φημισμένο και πρωτοπόρο την εποχή εκείνη για τη θεραπεία της φυματιώσεως Ινστιτούτο Carlo Forlanini. Οι σπουδές του και η συνολική επιστημονική του δραστηριότητα, στη διάρκεια της παραμονής του στην Ιταλία, είναι πολύ πάνω από το συνηθισμένο επίπεδο των συμβατικών σπουδών και της συνηθισμένης δραστηριότητας όχι μόνο ενός μέσου αλλά και ενός πολύ καλού φοιτητή. Διακρίνει κανείς πίσω από αυτές μια φλόγα και έναν άνθρωπο προικισμένο με τη σφραγίδα της δωρεάς. Από την αρχή ο επιστημονικός του μόχθος επιβραβεύεται με διακρίσεις που είναι συνεχείς. Σύντομα επιλέγεται ως εσωτερικός βοηθός στην Πανεπιστημιακή Φυματιολογική Κλινική και αποκτά με Άριστα (70 στα 70) το δίπλωμα της ειδικότητας της Φυματιολογίας, με βράβευση της σχετικής διπλωματικής του εργασίας. Ωστόσο, κάτι που άλλους θα ικανοποιούσε για το Γιατρό αποτέλεσε καινούρια αφετηρία και εφαλτήριο, ώστε να διευρύνει τους επιστημονικούς του ορίζοντες. Με ακάματη δραστηριότητα και προσήλωση στους υψηλούς στόχους του εργάζεται αρχικά στο Παρασιτολογικό και Ιστολογικό εργαστήριο του Ινστιτούτου Δημόσιας Υγείας και εκπονεί σχετικές εργασίες, που αναγνωρίζονται από την επιστημονική κοινότητα και εντάσσονται στην ιταλική και διεθνή ιατρική βιβλιογραφία. Παρακολουθεί στη συνέχεια μαθήματα στο Ινστιτούτο για την ελονοσία, η οποία αποτελούσε τότε αιτία μεγάλης νοσηρότητας και σημαντικής θνησιμότητας των πληθυσμών, και αποκτά το σχετικό δίπλωμα πάντοτε με την ανώτατη κλίμακα του βαθμού Άριστα (30 στα 30). Παράλληλα, παρακολουθεί κλινικά μαθήματα για τις τροπικές ασθένειες, καθώς επίσης και κλινικά μαθήματα στην Α΄ Πανεπιστημιακή Παθολογική Κλινική. Ακαταπόνητος, τέλος, επισκέπτεται όλα τα Σανατόρια της Ιταλίας, για να παρακολουθήσει την οργάνωση και λειτουργία τους, καθώς και τις θεραπευτικές μεθόδους τις οποίες εφάρμοζαν.

Με αυτό το εύρος των σπουδών του στην Ιταλία, ο Γιατρός, παρότι νεότατος, είναι ήδη ολοκληρωμένος επιστήμονας με τεράστιο φάσμα γνώσεων, που καλύπτουν πολλές ιατρικές ειδικότητες, μεγάλη κλινική εμπειρία και βαθύ ερευνητικό πνεύμα. Συνδυάζει, με λίγα λόγια, την ιδιότητα του σπουδαίου κλινικού γιατρού με εκείνη του ακαταπόνητου και οξυδερκούς ερευνητή. Οι κρίσεις του συνόλου των καθηγητών με τους οποίους συνεργάστηκε είναι, χωρίς καμία υπερβολή, υμνητικές. Μεταφράζω, ενδεικτικά, ένα απόσπασμα από το πιστοποιητικό το οποίο έλαβε από το εργαστήριο της Παρασιτολογίας και Ιστολογίας του Ιταλικού Ινστιτούτου Δημόσιας Υγείας, υπογραφόμενο από τον καθηγητή Α. Missiroli και το οποίο έχει ως εξής: «Βεβαιώνω ότι ο Δόκτωρ Π. Χόρτης φοίτησε στο Ινστιτούτο μας από την 1 Δεκεμβρίου 1937 μέχρι τις 5 Σεπτεμβρίου 1938. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου εκπόνησε, όπως προβλέπει ο κανονισμός, δύο εργασίες μεγάλης σπουδαιότητας, όπως επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι περιλαμβάνονται ήδη σε ολόκληρη την ιταλική και διεθνή (ιατρική) βιβλιογραφία». Ο ίδιος καθηγητής, έχοντας διαπιστώσει τις ικανότητες του μαθητή του, αναφέρεται στην πλήρη κατοχή του αντικειμένου της έρευνας και στο κριτικό του πνεύμα και προβλέπει λαμπρό μέλλον και μελλοντικές διακρίσεις γι αυτόν, υπό τον όρο να συνεχίσει το ερευνητικό του έργο. Τα γεγονότα τον δικαίωσαν απόλυτα. Παρεμφερείς είναι και οι κρίσεις των άλλων καθηγητών του.

To 1939 o Γιατρός επέστρεψε στην Ελλάδα, με λαμπρές προοπτικές επιστημονικής και επαγγελματικής ανέλιξης. Αρχικά προσελήφθη στο Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων ως φυματιολόγος και σύντομα αναγορεύτηκε διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, με βάση έρευνές του στο Ινστιτούτο Forlanini. Όταν ξέσπασε ο πόλεμος του 1940, στρατεύτηκε και υπηρέτησε την πατρίδα ως έφεδρος ανθυπίατρος στη ζώνη των πρόσω. Το 1942, στα μαύρα χρόνια της κατοχής, προσελήφθη στο νοσοκομείο «Σωτηρία» και, λόγω των λαμπρών σπουδών του και των επιστημονικών του περγαμηνών, τοποθετήθηκε άμεσα διευθυντής μιας από τις κλινικές του Ιδρύματος. Στο νοσοκομείο αυτό, στο οποίο αφιέρωσε μεγάλο μέρος της δραστηριότητάς του, έλαμψε με το πολυσχιδές έργο του και αναδείχθηκε σε κορυφαία προσωπικότητα στον τομέα του, κατακτώντας κύρος και αναγνώριση, όχι μόνο σε πανελλήνιο αλλά και σε πανευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο.

Η δεκαετία του 1940 ήταν μια πολύ σκληρή περίοδος για την Ελλάδα, που σημαδεύτηκε από την κατοχή και τον εμφύλιο. Η ανασφάλεια, η φτώχεια, η πείνα και οι αρρώστιες μάστιζαν τον πληθυσμό. Η μεγάλη μάστιγα της εποχής για τον υποσιτιζόμενο και δοκιμαζόμενο λαό ήταν η φυματίωση. Η θνησιμότητα από την ασθένεια αυτή, λόγω των συνθηκών που αναφέρθηκαν, είχε αυξηθεί κατακόρυφα και η αντιμετώπισή της αποτελούσε μεγάλη εθνική προτεραιότητα. Στο έργο της καταπολέμησής της ο γιατρός αγωνίστηκε με ζήλο, αφοσίωση και αυταπάρνηση μέσα στις δύσκολες συνθήκες των ανεπαρκών υποδομών και της οικονομικής δυσπραγίας. Χιλιάδες ασθενείς από ολόκληρη τη χώρα, οι περισσότεροι πάμφτωχοι, νοσηλεύτηκαν στην κλινική του και γνώρισαν όχι μόνο τις ιατρικές του φροντίδες αλλά και την ανθρώπινη συμπαράστασή του στη σκληρή τους δοκιμασία. Χαρακτηριστικό της γνήσιας ανθρωπιάς και του υψηλού ιατρικού του ήθους είναι το γεγονός ότι διακινδύνευσε την ίδια τη σταδιοδρομία του, εισάγοντας παρατύπως, με προσωπική του ευθύνη, στην κλινική του ανθρώπους φτωχούς και κατατρεγμένους, οι οποίοι διέτρεχαν τον έσχατο κίνδυνο. Η συμμετοχή του όμως στον αντιφυματικό αγώνα δεν περιορίζεται μόνο στο Νοσοκομείο που υπηρετούσε. Το 1948, ύστερα από έκκληση του τότε Υπουργού Υγείας, μεταβαίνει στη Β. Ελλάδα και προσφέρει εθελοντικώς τις υπηρεσίες του στους δοκιμαζόμενους πληθυσμούς. Το ίδιο έτος, κορυφαίος πια στην ειδικότητά του, ορίζεται επίσης επιστημονικός σύμβουλος του μεγάλου Σανατορίου στο Ασβεστοχώρι της Θεσσαλονίκης, ενώ λίγο αργότερα επιλέγεται ως τακτικό μέλος του Γνωμοδοτικού Συμβουλίου για τη φυματίωση στο Υπουργείο Υγιεινής, καθώς και μέλος της Επιτροπής για την εξέταση των υποψηφίων προς απόκτηση ειδικότητας φυματιολόγου. Παράλληλα, ωστόσο, με το καθημερινό επίπονο έργο της περίθαλψης των ασθενών ο γιατρός επιδόθηκε με ζέση και στο καθαρά επιστημονικό – ερευνητικό του έργο αλλά και στην παρακολούθηση των εξελίξεων, σε παγκόσμιο επίπεδο, στον τομέα του. Έτσι, η επιστημονική του ανέλιξη υπήρξε εντυπωσιακή και ραγδαία.

Οι επιστημονικές του περγαμηνές και το κύρος του μεταξύ των ομοτέχνων του επιβραβεύονται πολύ σύντομα με την εκλογή του ως υφηγητή της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών(1946), ενώ, παράλληλα, το έργο και η προσωπικότητά του περιβάλλονται, έμπρακτα, με διεθνή αναγνώριση, η οποία εκφράζεται με την εκλογή του ως επίτιμου μέλους του Αμερικανικού Κολεγίου ιατρών του θώρακος (1946) και προέδρου του παραρτήματός του στην Αθήνα, και ως μέλους της Αμερικανικής Αντιφυματικής Εταιρείας (1948). Όλα αυτά θεμελιώθηκαν στο ερευνητικό και συγγραφικό του έργο, το οποίο, παρά το φόρτο των καθηκόντων του, διακρίνεται για τον τεράστιο όγκο και την εξαιρετική του ποιότητα και ποτέ δεν το διέκοψε. Στις έρευνές του, εξάλλου, στηρίχτηκαν μέθοδοι βελτίωσης των θεραπευτικών μεθόδων της φυματιώσεως τις οποίες και εφήρμοσε. Είναι, μάλιστα, χαρακτηριστική, ως προς αυτό, η ηθική αμοιβή, η οποία του απονεμήθηκε από το Δ. Σ. του Νοσοκομείου «Σωτηρία», μετά τη συνταξιοδότησή του. Το έγγραφο, που σκιαγραφεί αδρομερέστατα την προσφορά του, αναφέρεται στην «εξαίρετον επίδοσιν, πέραν της εκ των καθηκόντων του επιβαλλομένης, την συμβολήν του δια την άνοδον της επιστημονικής στάθμης και την εν γένει παροχήν εξαιρετικών υπηρεσιών εις το Ίδρυμα».

Άρθρα του δημοσιεύονται στα εγκυρότερα επιστημονικά περιοδικά του κόσμου, όπως η «Αμερικανική Φυματιολογική Επιθεώρηση», «Ο πνεύμονας και η καρδιά», «Ασθένειες του θώρακα», «Medizinische Monatschrift» (το Γερμανικό «Μηνιαίο Ιατρικό Περιοδικό»). Στον ελληνικό χώρο συμμετέχει ως μέλος της συντακτικής επιτροπής στην έκδοση του ιατρικού περιοδικού «Σωτηρία», στην οποία και δημοσιεύει άρθρα του, όπως και στα περιοδικά «Φυματιολογική Επιθεώρηση», «Ιπποκράτης», «Ελληνική Ιατρική», «Νοσοκομειακά Χρονικά», «Επιθεώρηση της Παθολογίας και Κλινικής της φυματιώσεως», «Επιθεώρηση της Παρασιτολογίας», «Πνευμονολογική και Φυματιολογική Επιθεώρηση». Πέραν αυτών, η επιστημονική του δράση σημαδεύεται από τη συμμετοχή του σε πληθώρα κορυφαίων διεθνών επιστημονικών συνεδρίων σε πόλεις όλου του κόσμου (Ρώμη, Κολωνία, Τόκιο, Μαδρίτη, Βαρκελώνη, Βιέννη), στα οποία παρουσιάζει τον καρπό του ερευνητικού του μόχθου και συμβάλλει στην εξέλιξη και την πρόοδο του επιστημονικού τομέα τον οποίο διακονούσε. Χαρακτηριστικό της ακάματης δραστηριότητάς του είναι ότι, μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1970, είχε δημοσιεύσει 102 επιστημονικά άρθρα και μελέτες.

Μια άλλη πτυχή της πολυσχιδούς δράσης του υπήρξε η προσφορά του ως καθηγητή. Το διδακτικό του έργο ξεκίνησε από το 1942 στη «Σωτηρία» και συνεχίστηκε μέχρι τη συνταξιοδότησή του, τόσο στο Νοσοκομείο, όσο και στο Πανεπιστημιακό Αμφιθέατρο. Οτρηρός πανεπιστημιακός δάσκαλος, ενέπνεε, με τον όγκο του επιστημονικού του αναστήματος, σεβασμό στους μελλοντικούς γιατρούς τους οποίους εκπαίδευε και, πέρα από τις επιστημονικές γνώσεις με τις οποίες τους εφοδίαζε, τους δίδασκε επίσης. με τη δύναμη του παραδείγματός του, την προσήλωση στο καθήκον, καθώς και ένα υψηλό ανθρώπινο και ιατρικό ήθος, όπως ο όρκος του Ιπποκράτη επιτάσσει.

Στην κορυφή της ελληνικής κοινωνίας αλλά και καταξιωμένος στην παγκόσμια επιστημονική κοινότητα ο Γιατρός, δεν οδηγήθηκε, ωστόσο, από τη μέθη της επιτυχίας, στην υπεροψία και την «ύβρη» με την αρχαία σημασία του όρου. Παρέμεινε ως βαθύτατα καλλιεργημένος και φιλοσοφημένος άνθρωπος απλός και μετριόφρων, έτοιμος πάντοτε να βοηθήσει και να συμπαρασταθεί στον πάσχοντα συνάνθρωπο, με ιδιαίτερη ευαισθησία απέναντι στους φτωχούς και κατατρεγμένους της ζωής.

Είχα την τύχη να γνωρίσω από κοντά αυτόν το μεγάλο επιστήμονα και υπέροχο άνθρωπο, όταν έμπαινα στο στίβο της ζωής με τον ενθουσιασμό της νεότητας. Οι συμβουλές και το παράδειγμά του αποτέλεσαν πολύτιμη παρακαταθήκη και οδηγό για τη ζωή μου. Τον θυμάμαι να σχεδιάζει την επιστροφή στη δική του Ιθάκη, που δεν ήταν άλλη από το γενέθλιο τόπο του. Τον τόπο που του είχε χαρίσει «την πνοήν και του Απόλλωνος τα χρυσά δώρα», όπως λέει ο ποιητής. Πλημμυρισμένος από το νόστο σχεδίαζε να χτίσει σπίτι στο χωριό και να το επισκέπτεται συχνά. Τον πρόλαβε ο θάνατος όρθιο, ακμαιότατο και ενώ είχε πολλά ακόμα να προσφέρει στην κοινωνία και την οικογένειά του.

Η επίσημη αναγνώριση του έργου και της προσφοράς του, μετά το θάνατό του, πανηγυρική, ήρθε από το φορέα στον οποίο είχε αφιερώσει μεγάλο κομμάτι της ζωής του και είχε συμβάλει στην ανύψωση της στάθμης των ιατρικών υπηρεσιών που προσέφερε, καθώς και στην εκπαίδευση νέων γιατρών που θα έπαιρναν τη σκυτάλη από τους παλαιότερους. Το νοσοκομείο «Σωτηρία», σε επίσημη τελετή, έδωσε το όνομά του σε αμφιθέατρο, στο οποίο είχε λάμψει ως φωτισμένος πανεπιστημιακός δάσκαλος. Ξεχωριστή τιμή, δείγμα της εκτίμησης στο πρόσωπό του, είναι επίσης η ονομασία μιας οδού στη Σαρωνίδα, όπου βρισκόταν η εξοχική του κατοικία, με το όνομά του, μπροστά από την εκκλησία της Παναγίας, η οποία υπήρξε δικό του έργο. Εκείνο όμως το οποίο, κατά την άποψή μου, έχει ιδιαίτερη σημασία είναι η αναγνώρισή του από τους ανώνυμους καθημερινούς ανθρώπους. Χρόνια μετά το θάνατό του συνέβη πολλές φορές να συναντήσω ανθρώπους οι οποίοι, ακούγοντας το επώνυμό μου, με ρωτούσαν αν είχα κάποια σχέση με το γιατρό. Όταν έπαιρναν την απάντηση ότι ήταν πρώτος ξάδερφος του πατέρα μου, όλοι ανεξαιρέτως δεν σταματούσαν να μου μιλούν με συγκίνηση, σεβασμό, ευγνωμοσύνη και θαυμασμό γι’ αυτόν, σαν να είχαν ένα τεράστιο ανεξόφλητο χρέος απέναντί του, και να εξαίρουν την επιστημοσύνη και την ανθρωπιά του. Αισθανόμουν και έβλεπα εκείνες τις στιγμές ότι το όνομά μου ήταν διαβατήριο στην εκτίμηση των ανθρώπων αυτών, όχι γιατί εγώ είχα πετύχει κάτι, αλλά επειδή ήμουν συγγενής του γιατρού. Και κατάλαβα πόσο σημαντικό είναι να κάνουμε στη ζωή μας με ανιδιοτέλεια και αφοσίωση το καθήκον μας. Ο Γιατρός δεν έγινε πάμπλουτος, όπως θα μπορούσε, κέρδισε όμως κάτι περισσότερο και πολυτιμότερο: το τίμιο και λαμπρό όνομά του και την αγαθή και αγέραστη μνήμη. Αυτό είναι και η ωραιότερη κληρονομιά στη σύζυγό του Ευτυχία και στα δυο λαμπρά του παιδιά, το Γιάννη, που ακολούθησε το δρόμο του και έγινε πνευμονολόγος – φυματιολόγος, και την Ελένη, που διδάσκει στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Ο Γιατρός αναπαύεται σήμερα στη γενέθλια γη, κοντά στους αγαπημένους του γονείς. Αγωνίστηκε στη ζωή του τον καλό αγώνα και παρουσιάστηκε πάλλευκος και ωραίος μπροστά στο Δημιουργό, για να λάβει από αυτόν «τον της δικαιοσύνης στέφανον». Οι γραμμές αυτές, προσωπική οφειλή, αλλά ελάχιστη προσφορά στο μέγεθός του, πιστεύω ότι εκφράζουν και όλους εκείνους – και είναι πάμπολλοι – που κρατούν στην καρδιά και την ψυχή τους τη μνήμη του. Οι αρχαίοι πίστευαν ότι όσοι φεύγουν από κοντά μας «ζουν» όσο η μνήμη τους διατηρείται ζωντανή. Η λέξη μνημείο, εξάλλου, σημαίνει για τους εκλιπόντες αυτό που συντηρεί τη μνήμη της ύπαρξής τους στους μεταγενέστερους. Περισσότερο όμως από τα υλικά μνημεία τη μνήμη κάποιου διαιωνίζουν τα έργα και η ζωή του. Ο Γιατρός «ζει», γιατί με την προσφορά του έχει κερδίσει τη μνήμη που θα τον συνοδεύει πάντα, όσο οι άνθρωποι θα εκτιμούν αρετές, όπως η δύναμη της θέλησης, ο τίμιος αγώνας, το «μέτρο» στην αρχαιοελληνική του σημασία, η αγάπη και η ανιδιοτελής προσφορά στο συνάνθρωπο, η πνευματική ρώμη και η ηθική ποιότητα, που εκείνος προσωποποιούσε. Εξάλλου η εποχή μας έχει ανάγκη από τέτοια πρότυπα. Ας μας καθοδηγεί με τη ζωή και το έργο του και ας είναι ελαφρύ το χώμα που τον σκεπάζει.

Υ.Γ.: Έχω τη γνώμη ότι ο Δήμος της Λευκάδας πρέπει να τιμήσει το Γιατρό, δίνοντας σε ένα δρόμο το όνομά του. Πιστεύω, εξάλλου, ότι αυτό θα είναι μεγάλη τιμή για το γενέθλιο τόπο μας. Ευχαριστώ τον ξάδερφό μου Γιάννη, γιο του Γιατρού, που έθεσε στη διάθεσή μου το αρχείο του πατέρα του.

Πηγή: tachortata.blogspot.gr