Ο μαντρότοιχος στην πόλη της Λευκάδας που έδεναν οι Ιταλοί στην Κατοχή τα αλογομούλαρά τους

Σχετικά με την εδώ πρόσφατη ανάρτησή μας με τίτλο « “Πάρκινγκ” μεταγωγικών ζώων (;) στην πόλη της Λευκάδας» ανατρέξαμε στη βιβλιογραφία που μας πρότεινε ο φιλόλογος-συγγραφέας κ. Δημήτρης Τσερές, τον οποίο και ευχαριστούμε. Πρόκειται για το άρθρο του συντοπίτη μας ερασιτέχνη ιστορικού και λαογράφου κ. Νίκου Βαγενά «Το καφενείο στου Πάλλα και τ΄ αμπαλί», Επετηρίς Εταιρείας Λευκαδικών Μελετών, τ. ΙΒ΄2009-2011, Αθήνα 2013.

Πρώτος σταθμός μας σ΄ αυτές τις περιπτώσεις είθισται να είναι η Δημόσια Βιβλιοθήκη Λευκάδας όπου διαπιστώσαμε και το αναφέρουμε προς ενημέρωση των αναγνωστών μας ότι θα είναι κλειστή μέχρι τις 13 Σεπτέμβρη λόγω «τεχνικών εργασιών και απεντόμωσης». Δεύτερος σταθμός η Χαραμόγλειος Ειδική Λευκαδιακή Βιβλιοθήκη που βρίσκεται λίγο πιο πάνω, στη πλατεία Μαρκά, όπου και βρήκαμε τον εν λόγω τόμο …για να διαπιστώσουμε με την πρώτη ματιά ότι πρόκειται για τον τελευταίο τόμο που έχει εκδώσει η Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών που μας είχε πριν λίγο καιρό εγχειρήσει ο πρόεδρός της κ. Θανάσης Μελάς. Γι΄ αυτό σωστά λένε ότι «Όποιος δεν έχει μυαλό έχει πόδια».

Γράφει λοιπόν ο κ. Βαγενάς με το γνωστό του ιδιόμορφο καμιά φορά, αλλά γλαφυρό συνάμα ύφος, στη σ. 447, σημείωση 6 (τα έντονα γράμματα είναι δικά μας):

«Η Αμπελώνα άρχιζε από τα μισά της πλατείας του Αϊ-Μηνά και μάλιστα έφερε κουλούρι (πετρόκτιστη μάντρα) σοβατισμένο. Ήταν μια προέκταση από την πύλη που οδηγούσε στο σταθμό του ιππικού των Άγγλων με τοιχόκλειστη αυλή (cortile), όπου η σημερινή είσοδός της αντιστοιχεί στο σοκάκι που οδηγεί (στον ομοίως τοιχόκλειστο χώρο) στα Μπραϊμέικα. Σε κοντινή απόσταση, εκεί όπου το συνεργείο αυτοκινήτων των Σταματαλαίων, με πρόσοψη στην πλατεία, υπήρχε ακόμη μία πύλη με αψίδα, η οποία μάλιστα δεν έχει πολλά χρόνια που κατεδαφίστηκε. Επίσης, όπως λένε οι παλιοί, υπήρχε άλλη μία κοντά στο ύψος της οδού Κέννεντυ και ακόμη μία παραπάνω στο δρόμο που οδηγεί στο πάλαι ποτέ Γυμνάσιο και γήπεδο.

Προς του Πάλλα σήμερα σώζεται ένα τμήμα της (βλ. Σκαρίφημα 1, 8), όπου κατά την περίοδο της Κατοχής οι Ιταλοί ημιονηγοί είχαν «φυτέψει» μια σαραδαριά χαλκάδες για να δένουν τα αλογο-μούλαρα.

Μέσα σε αυτήν την τεράστια έκταση, η οποία σημειωτέον εκτός από αμπέλια είχε κυδωνιές, συκιές, μπουρνελιές και αρκετά πηγάδια, χτίστηκαν και χαράχτηκαν τα πρώτα σημάδια υλοποίησης επί του εδάφους για το «στήσιμο» της Νεάπολης, μετά το σεισμό του 1948. Οι ανάγκες δεν ήταν τέτοιες, όμως, ώστε να διανεμηθεί η γη σε στενά οικόπεδα και χάριν οικονομίας να εφαρμοστεί το ειδεχθές συνεχές σύστημα. Τα αποτελέσματα αυτών των πειραματισμών βλέπομε και σήμερα, που δεν είναι άλλο παρά μια Νεάπολη των Βανδάλων και των Οστρογότθων, όπως πολύ σωστά παρατήρησε ο αείμνηστος Δήμος Μαλακάσης (Επετηρίς Εταιρείας Λευκαδικών Μελετών ΣΤ΄, 1984), που πανθομολογουμένως δεν ήταν και ο πρώτος τυχόντας στα τοπικά πράγματα).»

Κι πιο κάτω (σελ. 450) αναφέρει:

«Στα ανατολικά και μόλις λίγο παρακάτω υπήρχε, όπως είπαμε, το κουλούρι των Βαλαωριταίων (8-8), με τους ιταλικούς χαλκάδες να υπάρχουν μέχρι σήμερα, καθώς και ένα ΤΟΛ (9), βαρέλι δηλαδή που χρησίμευε ως σταθμός (ή υποσταθμός, δεν θυμάμαι καλά) της Χωροφυλακής, που περισσότερο είχε να κάνει με τα περίχωρα μέχρι την Απόλπαινα.»

Οπότε λύθηκε για μας το αίνιγμα του μαντρότοιχου με τους χαλκάδες: Πρόκειται για τη μάντρα (κουλούρι) της «Αμπελώνας» των Βαλαωριταίων όπου κατά τη διάρκεια της ιταλικής κατοχής είχαν μπήξει οι Ιταλοί ημιονηγοί καμιά σαρανταριά χαλκάδες για να δένουν τα αλογομούλαρά τους. Ένα κομμάτι της πρόσφατης ιστορίας του τόπου μας κι αυτό.