Τα ερείπια από το ξωκκλήσι της Παναγιάς στο βουνό των Σκάρων, "τον Άθωνα της Λευκάδας"
«Άθωνα της Λευκάδας» αποκαλεί το βουνό των Σκάρων ο συγχωριανός μας φιλόλογος και ιστορικός Σπύρος Σούνδιας. Γράφει στο βιβλιαράκι του «Άνθρωποι και τόποι της πατρίδας μου» (Αθήνα 1999):
«Από τότε που κατοικήθηκε η Λευκάδα οι Σκάροι ήταν το βουνό που ριζώθηκε η ζωή. Οι τάφοι που βρέθηκαν στα πόδια του (σημ.: εννοεί τους ανασκαφέντες από τον Γερμανό αρχαιολόγο Γουλιέλμο Νταίρπφελντ), μας φέρνουν στην εποχή του λίθου. Το εύκρατο κλίμα του, το γόνιμο έδαφός του, η πυκνή βλάστησή του το έκαναν από νωρίς τόπο βοσκής και ανάπτυξης. Η ποιμενική ζωή που αναπτύχθηκε διαχύθηκε και σε άλλες μορφές, όπως η καλλιτεχνική, η θρησκευτική κ. ά. Και έγιναν οι Σκάροι ο Άθωνας της Λευκάδας, αφού έφερνε στη ράχη του πάνω από είκοσι εκκλησίες, μοναστήρια και μετόχια».
Τα μοναστήρια του Αη-Γιώργη και της Κόκκινης Εκκλησιάς, κτισμένα στις υπώρειες του βουνού, είναι από τα πιο παλιά της Λευκάδας. Ήταν στην εποχή τους από τα πιο εύρωστα οικονομικά, με αμπέλια, λιοστάσια, χωράφια, γιδοπρόβατα και μεταγωγικά ζώα. Και τα ξωκλήσια στους πρόποδες και τις ραχούλες του βουνού των Σκάρων ήταν μετόχια τους. Από αυτά κάποια διατηρήθηκαν ως τις μέρες μας, μερικών σώζονται μόνο τα ερείπια και άλλα διαλύθηκαν, χάθηκαν και διατηρούνται σήμερα μόνο ως τοπωνύμια, όπως ο Αη – Βάρβαρος, ο Αη – Λιάς, του Ασκητή η Ράχη κ. ά.
Ένα από αυτά τα ξωκλήσια, μετόχι του μοναστηριού του Αη – Γιώργη, είναι και η Παναγιά (Ευαγγελίστρια) στους Σκάρους, στην οποία θα αναφερθούμε σήμερα. Σώζονται μόνο τα ερείπιά του ναΐσκου. Βρίσκεται χτισμένη σε ένα λόφο με θέα ολόγυρα προς όλο σχεδόν το βουνό. Από εκεί αρχίζει και το δάσος με τα αιωνόβια ρουπάκια. Τριγύρω βρισκόταν παλιότερα αμπέλια και χωράφια. Είναι μια από τις λίγες περιοχές του βουνού όπου απαντώνται αρκετές ιδιοκτησίες. Ο παππούς μου από την πλευρά του πατέρα μου διέθετε στην περιοχή ένα μεγάλο αμπέλι, που ακόμη και σήμερα το θυμούνται και διηγούνται για την ευφορία του όσοι το πρόλαβαν.
Το εκκλησάκι της Παναγιάς το συναντάμε σε ένα ύψωμα στην αριστερή μεριά του μονοπατιού -παμπάλαια στράτα κτηνοτρόφων- που οδηγεί, αφήνοντας δεξιά το μοναστήρι του Αη – Γιώργη, από το χωριό Κολυβάτα στο βουνό. Εκεί που ο δρόμος παύει πλέον να ανηφορίζει, που υπάρχει ένα ίσωμα, οριοθετημένο κατά κάποιο τρόπο από λιθιές ιδιόκτητων χωραφιών. Δεν το θυμάται ως τόπο λατρείας κανείς από τους συγχωριανούς μου που ζούνε. Ο Σπύρος Σούνδιας γράφει στο προαναφερόμενο βιβλίο του ότι εκεί αφιέρωσε το υπόλοιπο της ζωής του και πέθανε το 1695 ο ιερέας Μεθόδιος Μολφέτας, αφού έφτιαξε το 1689 την εκκλησία της Ευαγγελίστριας -τη σημερινή μητρόπολη- στην πόλη της Λευκάδας.
Εντοιχισμένη πέτρα με σταυρό πάνω από την είσοδο του ναΐσκου
Η Αγία Τράπεζα, μια μεγάλη ορθογώνια (σπασμένη) πέτρινη πλάκα, στο εσωτερικό του ναΐσκου
ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ ΚΑΛΗ Η ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΦΟΡΑ ΓΙΑ ΤΟ ΒΟΥΝΟ ΤΩΝ ΣΚΑΡΩΝ Η΄ΑΛΛΙΩΣ «ΝΗΙΟΝ ΔΡΥΣ» ΤΟΥ κ. ΣΟΥΝΔΙΑ. ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΕΙΝΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΑ ΔΙΑΘΕΣΙΜΟ; ΑΠΟ ΠΟΙΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ; ΑΝ ΘΕΛΕΤΕ ΕΝΗΜΕΡΩΣΤΕ ΜΕ ΠΑΡΑΚΑΛΩ ΠΟΛΥ.
Ο φιλόλογος Σπύρος Σούνδιας, που κατάγεται από τον οικισμό Μαυρογιαννάτα (Αλέξανδρο) της πρώην κοινότητας και νυν Δ.Δ. Αλεξάνδρου, έχει εκδώσει ως ώρας συνολικά τέσσερα βιβλία, όλα με δικά του έξοδα. Δεν τα έχει εκδώσει μέσω κάποιου εκδοτικού οίκου. Τα βιβλία είναι με χρονολογική σειρά τα εξής: 1) “Ποιήματα Άγγελου Βρεττού” (Αθήνα 1986), όπου είχε τη φροντίδα και την επιμέλεια της έκδοσης των ποιημάτων του λαϊκού ποιητή, που γεννήθηκε στο χωριό Κολυβάτα, 2) “Παπαγιάννης Σούνδιας – Μια ηρωική μορφή του 1821″ (Αθήνα 1989), 3) Το αναφερόμενο στην ανάρτηση “Άνθρωποι και τόποι της πατρίδας μου” (Αθήνα 1999) και 4) “Παναγιά της Γύρας Λευκάδας” (Αθήνα 2005).
Τα βιβλία δεν κυκλοφορούν στα βιβλιοπωλεία. Τα διαθέτει ο ίδιος ο συγγραφέας. Δεν τα είδα δυστυχώς και στην έκθεση Λευκαδίτικου Βιβλίου που διοργανώθηκε το καλοκαίρι στη Λευκάδα από το Σύλλογο Λευκαδίων Φοιτητών και Σπουδαστών Αττικής.
Στη Νικιάνα, όπου μένει κάθε καλοκαίρι ο Σπύρος Σούνδιας, τα βιβλία του -ή κάποια από αυτά- μπορεί κανείς να τα αγοράσει από το μαγαζί (σούπερ μάρκετ) του αδελφού του Νίκου (Καρανίκα).