Σαν σήμερα το 1949: Ξεκινά η πολύνεκρη Μάχη της Φλώρινας

Σαν σήμερα το 1949: Ξεκινά μεγάλη επιχείρηση του Δημοκρατικού Στρατού για την κατάληψη της Φλώρινας (11-13/2/1949), που έχει καταγραφεί ως η δυσκολότερη και μεγαλύτερη μάχη που έδωσε ο ΔΣΕ σε κατοικημένες περιοχές.

Ο Υποστράτηγος του ΔΣΕ Δημήτρης Βλαντάς μιλάει σε μαχητές – Πηγή: Αρχεία ΑΣΚΙ

Απέναντί του είχε μια πολύ καλά οχυρωμένη πόλη, που την υπεράσπιζαν μεγάλες δυνάμεις του κυβερνητικού στρατού. Ο ΔΣΕ στη μάχη της Φλώρινας είχε πολύ μεγάλες απώλειες, πάνω από 800 νεκρούς και 930 τραυματίες. Μετά το τέλος των επιχειρήσεων, ο κυβερνητικός στρατός μάζεψε τους νεκρούς μαχητές του ΔΣΕ, μαζί με πολλούς τραυματίες και με μπουλντόζες όλους μαζί, ζωντανούς και νεκρούς, τους παράχωσε σε ένα λάκκο, στο χωράφι που βρίσκεται στη νοτιοανατολική πλευρά της πόλης, στην περιοχή Άγιος Γεώργιος.

Ο ομαδικός τάφος των μαχητών του ΔΣΕ στην περιοχή Αγ. Γεώργιος της Φλώρινας

Η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ στις 16-10-2010 ανακοίνωσε ότι μετά από πολύχρονες προσπάθειες κατόρθωσε και αγόρασε το χωράφι όπου βρίσκεται ο ομαδικός τάφος των ηρώων, τιμημένων νεκρών του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, με σκοπό να διαμορφωθεί ο χώρος αυτός ώστε να αποτελέσει μνημείο αντάξιο της μεγάλης αυτής θυσίας.

Η επιχείρηση του ΔΣΕ για την κατάληψη της Φλώρινας άρχισε τη νύχτα 11 προς 12 φλεβάρη του ’49 και τελείωσε με αποτυχία και βαριές απώλειες των ανταρτών τη νύχτα 12 προς 13 του ιδίου μήνα. Για την επιχείρηση από το Δημοκρατικό Στρατό διατέθηκαν η 14η και η 103η ταξιαρχίες της 10ης Μεραρχίας και 18η και 107η ταξιαρχίες της 11ης Μεραρχίας.

Η Σχολή Αξιωματικών του Γενικού Αρχηγείου που πήρε μέρος στη Μάχη της Φλώρινας – Πηγή: Αρχεία ΑΣΚΙ

Επίσης, η σχολή αξιωματικών του Γενικού Αρχηγείου, τρεις λόχοι σαμποτέρ, δύο λόχοι κυνηγών αρμάτων μάχης, ένα τάγμα μεταφορών, ένα τάγμα τραυματιοφορέων κι ένα τμήμα διαβιβάσεων. Από άποψη πυροβολικού διατέθηκαν 4 πυροβολαρχίες με 10-12 ορειβατικά πυροβόλα.

Ο Αντιστράτηγος του ΔΣΕ Γιώργος Βοντίτσιος (Γούσιας) – Πηγή: Αρχεία ΑΣΚΙ

Διοικητής των δυνάμεων του ΔΣΕ που πραγματοποίησαν την επιχείρηση τέθηκε ο Γ. Βοντίτσιος – Γούσιας και Πολιτικός Επίτροπος ο Δ. Βλαντάς.

Ο Υποστράτηγος του ΔΣΕ Δημήτρης Βλαντάς – Πηγή: Αρχεία ΑΣΚΙ

Ο αντίπαλος διέθετε 3 ταξιαρχίες από τη 2η μεραρχία του (την 3η, 21η και 22η) με ισχυρή δύναμη πυροβολικού που σήμαινε πάνω από 40 πυροβόλα. Ακόμη μέσα στη Φλώρινα υπήρχαν δυνάμεις της Χωροφυλακής και τμήματα των Μονάδων Εθνικής Ασφάλειας (ΜΕΑ). Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι οι κυβερνητικές δυνάμεις είχαν το πλεονέκτημα της γρήγορης ενίσχυσής τους από άλλες δυνάμεις που βρίσκονταν κοντά. Επίσης μπορούσαν εύκολα να έρθουν προς βοήθειά τους τεθωρακισμένα, μια και υπήρχαν αμαξόδρομοι, καθώς και αεροπορία. Ο απολογισμός των απωλειών της μάχης έχει ως εξής:

Σύμφωνα με το ΓΕΣ: Ο ΔΣΕ είχε 702 νεκρούς συν 11 που βρέθηκαν αργότερα και 350 συλληφθέντες και παραδοθέντες. Οι νεκροί τάφηκαν σε ομαδικό τάφο ανατολικά της πόλης. Αντίθετα ο κυβερνητικός στρατός είχε 44 νεκρούς, 284 τραυματίες και 35 αγνοούμενους.

Το μνημείο στον τόπο του ομαδικού τάφου

Σύμφωνα με το Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ: Ο κυβερνητικός στρατός είχε 404 νεκρούς, 976 τραυματίες, ενώ πιάστηκαν από τους αντάρτες 82 αιχμάλωτοι (βλέπε περιοδικό «Δημοκρατικός Στρατός», έκδοση «Ριζοσπάστης» 1996, τόμος β` σελ. 202). Τέλος, κατά τον Δ. Βλαντά ο Δημοκρατικός Στρατός είχε τις εξής απώλειες: νεκροί 334, τραυματίες 867, λιποτάκτες 14, αγνοούμενοι 199. Οι απώλειες σε στελέχη ήταν 194 (Δ. Βλαντάς: «Εμφύλιος Πόλεμος 1945 – 1949», Γ΄ τόμος Β΄ ημίτομος, σελ. 235).

(Πηγή: Εφημερίδα Ριζοσπάστης, Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΕΛΛΑΔΑΣ, ΜΕΡΟΣ 59ο, Ημερομηνία Δημοσίευσης: 11-01-97)

Του Γιάννη Σκαλιδάκη

Για ακόμα μια φορά, ο Δημοκρατικός Στρατός ήταν αναγκασμένος εκ των πραγμάτων να αναλάβει επιθετική ενέργεια με την προοπτική να προσπαθήσει να ανατρέψει τον εις βάρος του συσχετισμό και την πορεία των πραγμάτων, καθώς η αντίπαλη πλευρά είχε υιοθετήσει ένα άκρως επιθετικό πνεύμα, ενσαρκωμένο στον αρχιστράτηγο Αλ. Παπάγο και τον διοικητή του Α΄ Σώματος Στρατού Θ. Τσακαλώτο. Μετά τη Νάουσα και το Καρπενήσι, η επόμενη επιχείρηση μπορούσε να πραγματοποιηθεί από τις συγκεντρωμένες δυνάμεις του ΔΣΕ στο Βίτσι σε ένα από τα εγγύτερα αστικά κέντρα. Από τις άλλες πιθανές περιπτώσεις της Κοζάνης και της Καστοριάς, επιλέχτηκε τελικά ο στόχος να είναι η πόλη της Φλώρινας.

Η επιχείρηση όμως στη Φλώρινα, αν και είχε προκριθεί ως πλέον εφικτή, ήταν προβληματική και ριψοκίνδυνη εξαρχής. Παρά το ότι ο Δημοκρατικός Στρατός είχε πετύχει τη μεγαλύτερη δυνατή συγκέντρωση δυνάμεων στο Βίτσι, με τις δυνάμεις της Χ και ΧΙ Μεραρχίας να φτάνουν τους 7.000 μαχητές, αντιθέτως με τη Νάουσα και το Καρπενήσι οι δυνάμεις των αμυνόμενων ήταν μεγαλύτερες. Ο ΔΣΕ λοιπόν έστρεψε προς τη Φλώρινα μια εντυπωσιακή δύναμη στα χαρτιά αλλά όχι ευκαταφρόνητη και στην πραγματικότητα: εκτός από τις Χ και ΧΙ Μεραρχίες που περιλάμβαναν λόχους σαμποτέρ, λόχους κυνηγών αρμάτων και αντιαεροπορικές πυροβολαρχίες, υπήρχαν δύο ίλες ιππικού, η Σχολή Αξιωματικών του Γενικού Αρχηγείου, δύο τάγματα της 108ης Ταξιαρχίας που άνηκε στην ΙΧ Μεραρχία και άλλες μικρότερες μονάδες. Στη διάθεση τους οι επιτιθέμενοι είχαν μια ικανοποιητική συγκέντρωση πυροβολικού με 15 ορειβατικά πυροβόλα καθώς και άλλα αντιαρματικά. Παρά τις δυνάμεις αυτές, για να πετύχει το στόχο του ο ΔΣΕ έπρεπε να πετύχει αιφνιδιασμό του αντιπάλου και να επιδείξει υψηλό επίπεδο συντονισμού μεταξύ των διαφορετικών μονάδων.

Το βασικό όμως στοιχείο του αιφνιδιασμού δεν θα λειτουργούσε. Οι κυβερνητικές δυνάμεις είχαν σωστά αντιληφθεί τις προθέσεις του αντιπάλου και είχαν προετοιμαστεί κατάλληλα. Μάλιστα οι δυνάμεις αυτές δεν ήταν οχυρωμένες μόνο μέσα στην πόλη αλλά κατείχαν επίσης τα πέριξ στρατηγικά υψώματα και γενικότερα δημιουργούσαν μια αμυντική ζώνη, της οποίας η πόλη αποτελούσε μέρος. Εκτός αυτού, όπως ήδη είπαμε, οι κυβερνητικές δυνάμεις ήταν υπέρτερες σε αριθμό των αντιπάλων τους, αριθμώντας περίπου 9 με 11.000 άνδρες. Την πόλη υπερασπιζόταν η ΙΙ Μεραρχία που είχε εκεί τη διοίκηση και το επιτελείο της. Μέσα στην πόλη υπήρχαν 3 τάγματα της 3ης Ταξιαρχίας και πλήθος άλλες μονάδες. Επίσης εκατοντάδες άνδρες των ΤΕΑ και ΜΑΥ είχαν κινητοποιηθεί για τη στελέχωση φρουρών καθώς και η Χωροφυλακή με 175άνδρες. Έξω από την πόλη είχαν αναπτυχθεί οι άλλες δύο ταξιαρχίες της ΙΙ Μεραρχίας, η 21η και η 22η. Η διαφορετική διάταξη της άμυνας, απ’ όσες είχε ως τότε αντιμετωπίσει ο ΔΣΕ, επέβαλε ένα πολύπλοκο σχέδιο επίθεσης σε διαφορετικά σημεία. Στον υψηλό βαθμό δυσκολίας της επιχείρησης έπρεπε να προστεθούν και οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες και το χιόνι που κάλυπτε τα πάντα καθώς και το ότι η επίθεση θα γινόταν μέσα στη νύχτα κάνοντας την εκτέλεση των πολύπλοκων πορειών αδύνατη. Καθώς μάλιστα οι δυνάμεις του Εθνικού Στρατού περίμεναν την επίθεση, αντιλήφθηκαν αμέσως τις πρώτες κινήσεις του ΔΣΕ τη νύχτα της 11ης προς 12η Φεβρουαρίου.

Όταν εκδηλώθηκε η επίθεση, στις 3 τα ξημερώματα, η διοίκηση της ΙΙ Μεραρχίας ήταν προετοιμασμένη και σχεδόν αμέσως κινητοποιήθηκαν οι ενισχύσεις. Η απουσία αιφνιδιασμού και οι αντεπιθέσειςτων κυβερνητικών δυνάμεων έδειξαν από νωρίς τα όρια της επιχείρησης.

Το περισσότερο που κατάφεραν οι δυνάμεις του Δημοκρατικού Στρατού ήταν η κατάληψη του υψώματος 1641 (Σολίσιτο) αλλά τίποτε περισσότερο. Οι πολύ σκληρές συγκρούσεις συνεχίστηκαν κατά τη διάρκεια της 12ης Φεβρουαρίου και οι αποδεκατισμένες δυνάμεις του ΔΣΕ είχαν να αντιμετωπίσουν πλέον την αεροπορία και τεθωρακισμένα ενώ κυβερνητικές ενισχύσεις κατέφθαναν διαρκώς. Παρά ταύτα, ο ΔΣΕ δεν αναδιπλώθηκε κατά τη διάρκεια της νύχτας με αποτέλεσμα την επόμενη μέρα να υποστεί και τη γενική επίθεση του Εθνικού Στρατού απειλώντας τον πρώτο με πλήρη καταστροφή. Σώθηκε μόνο αφού ο Ε.Σ. εγκατέλειψε την επιχείρηση λόγω των καιρικών συνθηκών και, όπως ειπώθηκε, «προς διατήρησιν ηθικού δια μελλοντικάς επιχειρήσεις».

Ο απολογισμός για τον ΔΣΕ ήταν καταστροφικός. Στις 13 Φεβρουαρίου δημοσιεύτηκε στις αθηναϊκές εφημερίδες θριαμβευτικό έκτακτο ανακοινωθέν του Γενικού Επιτελείου Στρατού: «Άπασαι αι επιθέσεις των συμμοριτών κατά των δεσποζόντων σημείων περιοχής ΦΛΩΡΙΝΗΣ των κατεχομένων υπό ημετέρων τμημάτων εθραύσθησαν μετά πολλών απωλειών των συμμοριτών. Αντεπιθέσεις των εκεί Μονάδων μας επέτυχαν εις όλα τα σημεία. Μέχρι στιγμής ανεφέρθη, ότι ηχμαλωτίσθησαν 200 συμμορίται αι δε χαράδραι περί την τοποθεσίαν αμύνης περιοχής ΦΛΩΡΙΝΗΣ γέμουσι πτωμάτων των συμμοριτών».

Η διοίκηση του ΔΣΕ (Γούσιας και Βλαντάς) από τη μεριά της, στην έκθεση για τη μάχη στις 27 Φεβρουαρίου έριξε τις ευθύνες της αποτυχίας στα στελέχη που κατεύθυναν την επίθεση: «Συνοψίζοντας όλα τα στοιχεία που παραθέσαμε, για το πως έγινε η εκτέλεση του σχεδίου μπορούμε να ξανατονίσουμε τη βασική διαπίστωση που διατυπώσαμε, ότι, στην εκτέλεση του σχεδίου, οι διοικήσεις μας δεν έδειξαν αποφασιστικότητα, ταχύτητα, επιμονή, μαστοριά και ότι αυτά όλα αποτέλεσαν σοβαρότατο παράγοντα της αποτυχίας μας στη Φλώρινα. Στον πόλεμο, στις επιμέρους μάχες, παρουσιάζονται περιπτώσεις που σχέδια τέτοιων επιχειρήσεων είναι σωστά, αλλά οι εκτελεστές τα βουλιάζουν. Υπάρχουν και περιπτώσεις που τέτοια σχέδια παρουσιάζουν αδύνατες πλευρές, αλλά οι εκτελεστές με την αποφασιστικότητα και μαστοριά τους τις υπερνικούν και κερδίζουν τη μάχη. Η ορθότητα του σχεδίου αποτελεί τη βάση της επιτυχίας. Οι εχτελεστές αποφασίζουν για την επιτυχία είτε την αποτυχία. Μέσα στους εχτελεστές και στην πρώτη γραμμή βρίσκεται η διεύθυνση της επιχείρησης.»

Το ΔΕΛΤΙΟΝ ΕΙΔΗΣΕΩΝ του ΔΣΕ για τη Μάχη της Φλώρινας από τα Αρχεία ΑΣΚΙ – Πηγή: florinapast

Τα στοιχεία όμως της μάχης δείχνουν ότι επρόκειτο για μια σχεδόν αδύνατη επιχείρηση, παρ’ όλο που η θέση του ΔΣΕ τον εξανάγκαζε να προβεί σε τόσο ριψοκίνδυνα σχέδια.

Οι απώλειες του ΔΣΕ τελικά ήταν περίπου 700 νεκροί και 350‐400 αιχμάλωτοι, δυναμικό δυσαναπλήρωτο και ποσοτικά και ποιοτικά μιας και επρόκειτο για μαχητές εμπειροπόλεμους που δεν μπορούσαν εύκολα να αντικατασταθούν. Επίσης αναντικατάστατες ήταν οι απώλειες υλικού σε πυροβόλα, όλμους, πολυβόλα, ατομικά όπλα και πυρομαχικά.

Από την πλευρά του Εθνικού Στρατού οι απώλειες ήταν πολύ μικρότερες, η ΙΙ Μεραρχία είχε 40 νεκρούς και 234 τραυματίες ενώ μικρές ήταν και οι απώλειες των άλλων στρατιωτικών και παραστρατιωτικών μονάδων. Η μάχη της Φλώρινας ήταν η τελευταία μεγάλη επιχείρηση τέτοιου τύπου και κατά έναν τρόπο η καμπή του πολέμου προς την τελική ήττα του ΔΣΕ, «η αρχή του τέλους».

(Πηγή: Δημοσιεύτηκε στον 4ο τόμο του Ελλήνων Ιστορικά της εφημερίδας Ελεύθερος Τύπος, τον Αύγουστο του 2012)

Η Έκθεση των Γούσια Βλαντά για τη Μάχη της Φλώρινας (Αναδημοσίευση από τον 12ο τόμο των Αρχείων Εμφυλίου Πολέμου της ΔΙΣ/ΓΕΣ, έγγραφο 26) – Πηγή: ellinikosemfilios.blogspot.gr

___________________
Περαιτέρω πηγές:
902.gr
rizospastis.gr