Το νησάκι Καστός στη Λευκάδα
Περιγραφή της νήσου – Άλλαι νησίδες – Προϊόντα Καστού – Ιστορία της οικήσεως Καλάμου και Καστού – Οίκος Δελλαδέτζιμα – Πληθυσμός Δήμου Καρνίων
Προς Μ της Καλάμου κείται ο Καστός ή οι Καστοί πληθυντικώς, νήσος χθαμαλή, μακρά και στενή μήκους 7.500 μέτρων, πλάτους δε μεγίστου 900 μέτρων και εμβαδού 8,4 τετρ. χιλιομέτρων. Η νήσος σύγκειται εκ γηλόφων ομαλών καλλιεργουμένων καλύπτεται δε υπό ελαιών καθ” όλον αυτής το μήκος. Το ομώνυμον χωρίον της νήσου Καστός κείται εις την ανατολικήν παραλίαν, όπισθεν δε τούτου εις την δυτικήν υπάρχει λιμήν καλούμενος Σαρακήνικο. Μεταξύ της νήσου ταύτης και της του Καλάμου σχηματίζεται πορθμός μήκους 3½ μιλίων και πλάτους ελαχίστου προς το ΒΑ στόμιον ημίσεως μιλίου, προς το ΜΔ δε ενός, και βάθους από 18 – 74 οργυιών. Εις τον πορθμόν δε τούτον νεύει και ο Γερολιμνιώνας του Καλάμου.
Προς Β του Καστού και περί το μέσον του μήκους της ανατολικής παραλίας πρόσκεινται βραχώδη νησίδρια, το Προβάτι και Πρασσονήσι. Η πόλις του Καλάμου απέχει του βορείου ακρωτηρίου του Καστού 1 μίλιον. Η περί τας ακτάς του Καστού ως και του Καλάμου θάλασσα είνε βαθυτάτη.
Η Καστός παράγει κριθήν, λίνον, οίνον 10.000 οκ. και έλαιον καθ” α ομολογούσιν οι γινώσκοντες τα της νήσου 80.000 οκάδας.
Αι νήσοι Καλάμου και Καστού ήσαν έρημοι και ακαλλιέργητοι μέχρι του τέλους της 17ης εκατονταετηρίδος· ως τοιαύται δε υπό των Ενετών παρεχωρήθησαν τω 1705 εις την εκ Καφαλληνίας οικογένειαν Δελλαδέτζημα ένεκα υπηρεσιών εν πολέμω και θυσιών, ας αύτη προσήνεγκεν υπέρ της Ενετίας. Έκτοτε δε προσκληθέντων εκ της Ιθάκης και άλλοθεν κατοίκων ήρχισεν η καλλιέργεια των νήσων και ο συνοικισμός χωρίων.
Ο πληθυσμός του δήμου Καρνίων κατά την απογραφήν του 1889 ανέρχεται εις 1.621.
Επώνυμα κατοίκων νήσου Καστού
Βαλιάνος, Βλασσόπουλος, Γιαννούτσος, Λιβιτσάνος, Λουράντος, Μουρούκης, Τριλίβης.
Πηγή: Αντώνιος Μηλιαράκης, Γεωγραφία πολιτική νέα και αρχαία του Νομού Κεφαλληνίας (Κεφαλληνία, Ιθάκη, Άτοκος, Αρκούδι, Κάλαμος, Καστός και Εχινάδες), Αθήνησιν, 1890
Πηγές για περαιτέρω πληροφόρηση:
Αεροφωτογραφίες Καλάμου και Καστού
Καστός Λευκάδας – Βικιπαίδεια
Εφημερίδα Καθημερινή – Καστός και Κάλαμος