Μια φθινοπωρινή βόλτα στους Βόλτους της Εγκλουβής

Είχαμε επισκεφτεί κι άλλες φορές στο παρελθόν τους Βόλτους, στο οροπέδιο «Βουνί» στην Εγκλουβή. Όμως, πριν λίγο καιρό είχαμε αρκετό χρόνο στη διάθεσή μας για να περιηγηθούμε με την άνεσή μας και στις δύο πλαγιές που τις χωρίζει ο δρόμος κι όπου βρίσκονται τα δύο κυρίως συγκροτήματα του πέτρινου αυτού οικισμού.

Λιτά πέτρινα και θολωτά κτίσματα, δημιουργήματα των προγόνων μας, που βρίσκονται σε μία αξιοθαύμαστη αρμονία με το εξαίσιο επίσης φυσικό περιβάλλον. Όλα διαθέτουν μια πόρτα και έναν ή περισσότερους φεγγίτες. Υπάρχουν βόλτοι που είναι μονόχωροι, κι άλλοι με δυο ή τρεις θαλάμους. Οι περισσότεροι έχουν κυκλικό σχήμα και λίγοι ορθογώνιο. Σχεδόν μπροστά σε κάθε Βόλτο υπάρχει το αλώνι.

Γράφει η καθηγήτρια ΕΜΠ κ. Μάρω Αποστόλου¹:

«Στο ανατολικό άκρο του εκτεταμένου οροπεδίου βρίσκονται συγκεντρωμένοι περί τους 75 βόλτους και περίπου 100 αλώνια. Συγκροτήματα βόλτων με εμφανή τοιχοποιία αποτελούμενα από έναν έως τρεις θολωτούς χώρους κατασκευασμένους κατά το εκφορικό σύστημα, συνδεόμενους με αλώνι και υπαίθριους βοηθητικούς χώρους προς εξυπηρέτηση των αγροτικών δραστηριοτήτων. Πρόκειται για ισόγεια χαμηλά κτίσματα, εν μέρει ενσωματωμένα στα πρανή του εδάφους, με άριστη προσαρμογή στο γυμνό τοπίο, του οποίου ουσιαστικά αποτελούν μέρος. Αναπτύσσονται επί δύο συγκλινόντων πρανών. Στο σημείο σύγκλισης, στον αυχένα, από όπου και η πρόσβαση στο οροπέδιο από χωριό της Εγκλουβής, υπάρχει κοινόχρηστος επίπεδος χώρος, με εκκλησία, μύλο και πηγάδια, που προϋπήρχαν της Ενετοκρατίας κατά το χάρτη του Coronelli (1684). Όλη η περιοχή των βόλτων προστατεύεται από την Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων».

Αυτού του είδους τα ξηρολιθικά κτίσματα (φτιαγμένα από ντόπια πέτρα και χωρίς τη χρήση εξωτερικά συνδετικού υλικού) δεν είναι ιδιαίτερο γνώρισμα του ελλαδικού χώρου αλλά μια παγκόσμια διαδεδομένη αρχιτεκτονική μορφή. Χρησίμευαν παλιά, στον τόπο μας τουλάχιστον, ως προσωρινή διαμονή – καταφύγιο γεωργών και κτηνοτρόφων. Μέσα σε κάθε βόλτο υπήρχε ένα μικρό νοικοκυριό για να εξυπηρετεί τους καλλιεργητές που έμεναν εκεί όλο το καλοκαίρι. Η λέξη βόλτος ίσως να προέρχεται από την ιταλική λέξη volta (βόλτα) που σημαίνει γύρος.

Σε άλλες χώρες, όπως στη Γαλλία, συναντά κανείς ολόκληρα χωριά, όπου όλα ανεξαιρέτως τα κτίσματα -σε μεγαλύτερη κλίμακα βέβαια- είναι ξηρολιθικά (Bories στο Λουμπερόν). Στη Νότια Ιταλία μάλιστα οι άνθρωποι έφτασαν να κτίζουν με αυτό τον τρόπο και ολόκληρες πόλεις (Alberobello). Ανάλογες όμως κατασκευές απαντά κανείς και σε πολλά άλλα μέρη του κόσμου, όπως την Αδριατική, τη Μάλτα, τη Σαρδηνία, την Ιρλανδία κ.ά. Στην Κρήτη απαντώνται, σε όλα τα ορεινά χωριά των νομών Χανίων και Ρεθύμνου, ιδιαίτερα στα χωριά του Ψηλορείτη, των Λευκών Ορέων ακόμα και στις λεγόμενες Χανιώτικες Μαδάρες, με την ονομασία Μητάτο ή Μιτάτο, που σημαίνει στα λατινικά στρατιωτικό κατάλυμα (metatum). Τα λιθόκτιστα και θολωτά καλύβια είναι δείγματα μιας αρχαϊκής αρχιτεκτονικής, που το χτίσιμό τους απαιτούσε μεγάλη μαεστρία.

Παρά το γεγονός ότι οι Βόλτοι προστατεύονται ως Νεώτερα Μνημεία είναι εμφανές ότι μέρα με τη μέρα καταρρέουν και πλιατσικολογούνται – σε πολλούς έχουν ήδη αφαιρεθεί οι παραστάτες και τα ανώφλια της μοναδικής πόρτας που διαθέτουν. Αλλού, όπως διαβάσαμε για τις ανάγκες της ανάρτησης, είναι δημοτικές προστατευόμενες περιοχές και λειτουργούν επίσης σε πολλά μέρη ως υπαίθρια μουσεία. Εδώ; Και μια παρατήρηση: Ας πάψουμε επιτέλους να αναζητούμε κάθε τόσο και λιγάκι τα συγκριτικά, και ανταγωνιστικά κατ΄ επέκταση, πλεονεκτήματα που θα αναδείξουν τον τόπο μας -πέρα από τα ήδη γνωστά- ως τουριστικό προορισμό. Θα τα βρούμε, υπάρχουν πολλά, αρκεί να θελήσουμε να ανοίξουμε τα μάτια μας…

[Gallery not found]
____________________________________
¹ Μάρω Αποστόλου, Το συγκρότημα των Βόλτων στο Βουνί της Εγκλουβής Λευκάδας (monumenta.org)