«Αθώος για τις προκηρύξεις και τον έρανο ο φοιτητής…»

Ας δούμε λίγο τα γεγονότα της εποχής, προτού πάμε στον αθωωθέντα τελικά συντοπίτη μας φοιτητή, που είχε καταδικαστεί πρωτόδικα σε φυλάκιση δύο μηνών, για «παράνομον διενέργειαν εράνου» υπέρ της ΕΔΑ και για «παράβασιν του νόμου περί κατευνασμού πολιτικών παθών».

Από τα Ιουλιανά…

Είμαστε στο Μάρτη του 1967. Λίγες μόλις βδομάδες πριν από το πραξικόπημα της 21ης Απρίλη. Οι εκλογές, που δεν έγιναν ποτέ, είχαν προκηρυχθεί για τις 28 Μάη του ίδιου έτους.

Στην Αθήνα έχουν προηγηθεί τα Ιουλιανά, που άρχισαν όταν το βράδυ της 15 Ιούλη του 1965 ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου πήγε στα Ανάκτορα και υπέβαλε την παραίτηση της κυβέρνησης στο βασιλιά Κωνσταντίνο, εξαιτίας της άρνησης του βασιλιά να υπογράψει βασιλικό διάταγμα για την ανάληψη του υπουργείου Εθνικής Άμυνας από τον ίδιο τον πρωθυπουργό. Μόλις έγινε γνωστό το γεγονός οργανώθηκαν διαδηλώσεις από τη Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη.

Ο Σωτήρης Πέτρουλας

Στις 19 Ιούλη οι διαδηλώσεις ενισχύονται με τη συμμετοχή δυνάμεων της Ένωσης Κέντρου, η οποία κήρυξε «νέο ανένδοτο αγώνα…». Ακολουθεί το «Κίνημα των 70 ημερών» (15.07.-25.09.1965) κατά τη διάρκεια του οποίου δολοφονήθηκε στη διαδήλωση της 21.07.1965 από την αστυνομία ο Σωτήρης Πέτρουλας, ενώ υπήρχαν και πολλοί τραυματίες.

Από τα Ιουλιανά…

Ο Κωνσταντίνος διορίζει πρωθυπουργό τον πρόεδρο της Βουλής και ακαδημαϊκό Γεώργιο Αθανασιάση-Νόβα, το γνωστό Γαργάλατα. Η κυβέρνηση ορκίζεται στις 15 Ιούλη και στις 5 Αυγούστου καταψηφίζεται στη Βουλή (κατά της κυβέρνησης ψήφισαν 167 βουλευτές, 145 του «Κέντρου» και οι 22 της ΕΔΑ).

Η κυβέρνηση του Γεωργίου Αθανασιάδη-Νόβα, η πρώτη κυβέρνηση των αποστατών

Στις 18 Αυγούστου 1965 ο βασιλιάς αναθέτει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Ηλία Τσιριμώκο. Μετά από δύο εικοσιτετράωρα η κυβέρνηση Τσιριμώκου ορκίζεται και στις 28 Αυγούστου καταψηφίζεται στη Βουλή (κατά ψήφισαν 159 βουλευτές, 134 του «Κέντρου», οι 22 της ΕΔΑ και 3 του Κόμματος Προοδευτικών).

Ο Ηλίας Τσιριμώκος που σχημάτισε τη δεύτερη κυβέρνηση των αποστατών. Εδώ με τον Γ. Παπανδρέου

Στις 17 Σεπτέμβρη παίρνει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης ο Στέφανος Στεφανόπουλος και στις 25 του ίδιου μήνα η κυβέρνησή του υπερψηφίζεται από τη Βουλή με 152 ψήφους υπέρ (οι 99 της ΕΡΕ, οι 8 του Κόμματος Προοδευτικών, ο Γαρουφαλιάς και 45 «αποστάτες» του «Κέντρου»). Καταψήφισαν οι 126 εναπομείναντες της Ένωσης Κέντρου και οι 22 της ΕΔΑ. Η κυβέρνηση Στεφανόπουλου άντεξε μέχρι τις 20 Δεκέμβρη 1966.

Ο Στέφανος Στεφανόπουλος, τρίτος πρωθυπουργός των αποστατών, υποκλίνεται στον βασιλιά (Φωτογραφία: Φλώρος)

Από το Σεπτέμβρη ήδη του 1966 έχουν αρχίσει μυστικές επαφές Ανακτόρων – Ένωσης Κέντρου – ΕΡΕ (Παν. Κανελλόπουλου) για ομαλοποίηση των σχέσεων όλων των πλευρών. Ο Κανελλόπουλος αποδέχεται πρόταση του Παπανδρέου για σχηματισμό κυβέρνησης που θα οδηγούσε σε εκλογές. Έτσι σχηματίζεται η κυβέρνηση Παρασκευόπουλου που πήρε ψήφο εμπιστοσύνης στις 14.01.1967. Η δίκη για την «υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ» συνεχίζεται στο Στρατοδικείο. Στις 29.03. 1967 η κυβέρνηση ανατρέπεται από τη «φιλοκαραμανλική μερίδα» της ΕΡΕ (Κωνσταντίνος Τσάτσος, Κωνσταντίνος Παπακωνσταντίνου κ.ά.) που αντιδρούσε, επισείοντας τον «κίνδυνο του λαϊκού μετώπου», επειδή θεωρούσε ότι στις εκλογές η Ένωση Κέντρου και η ΕΔΑ θα συγκέντρωναν αθροιστικά ίσως και το 60% των ψήφων – στο σχηματισμό της νέας κυβέρνησης αντέδρασαν επίσης ο Π. Πιπινέλης που ήθελε βασιλική δικτατορία και για τους δικούς του λόγους ο Ανδρέας Παπανδρέου.

Βουλευτές και στελέχη της ΕΔΑ

Έτσι, στις 29 Μάρτη 1963 η κυβέρνηση Παρασκευόπουλου ανατράπηκε από την ΕΡΕ, η οποία στις 3 Απρίλη σχημάτισε δική της κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Π. Κανελόπουλο, που προκήρυξε εκλογές για τις 28 Μάη 1967. Ταυτόχρονα εντείνονταν ο αντικομμουνισμός από διάφορα κέντρα (Παλάτι, ΕΡΕ και φιλικό της τύπο, ΚΥΠ, πρεσβεία και άλλες υπηρεσίες των ΗΠΑ, στρατό). Στους Λαμπράκηδες και γενικά στην ΕΔΑ αποδίδονταν σχέδια ένοπλης κατάληψης της εξουσίας. Ο Αντρέας Παπανδρέου χαρακτηρίζονταν ως «νέος Κερένσκι», ενώ ομάδες «αντιφρονούντων πολιτών» έκαναν συχνή την παρουσία τους, με τραμπουκισμούς και διαμαρτυρίες για τον «κομμουνιστικό κίνδυνο» που απειλούσε τον τόπο. Στην κυβέρνηση Στεφανόπουλου ο αναφερόμενος στην παρακάτω δίκη Αποστολάκος, ο γνωστός ως «Μπέρτας» ή «Μπερτάκιας», διετέλεσε υπουργός Δημοσίας Τάξεως από τις 5 Οκτωβρίου 1965 ως τις 22 Δεκεμβρίου 1966. (Αντλήσαμε τις περισσότερες πληροφορίες από το Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ 1949-1968, Β΄ Τόμος, Σύγχρονη Εποχή, 2011).

Χρήστος Ι. Αποστολάκος, υπ. Δημοσίας Τάξεως στην κυβέρνηση Στεφανόπουλου. Γνωστός και ως «Μπέρτας» ή «Μπερτάκιας»

Στη Λευκάδα τώρα βουλευτής, εκλεγείς με την ΕΔΑ, είναι ο αείμνηστος γιατρός Ξενοφώντας Γρηγόρης . Ο εκλογικός αγώνας για τις εκλογές του Μάη του 1967 έχει ήδη αρχίσει. «Ισχυρή ΕΔΑ στο λαό και στη Βουλή αποτελεί: ΕΓΓΥΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΝΙΚΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ», αναφέρει στο πρωτοσέλιδό της η πιο κάτω αναφερόμενη εφημερίδα, και στον υπότιτλο σημειώνει: «Η ΛΕΥΚΑΔΑ ΘΑ ΔΩΣΕΙ ΟΠΩΣ ΠΑΝΤΑ «ΤΟ ΠΑΡΩΝ» ΣΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ». Σε στήλη επίσης στην πρώτη σελίδα με τίτλο «ΟΧΙ ΑΛΛΗ ΕΚΤΡΟΠΗ», μεταξύ άλλων, διαβάζουμε: «Ο λαός είναι σε θέση να ανατρέψει τα σχέδια της ανωμαλίας και να επιβάλλει ελεύθερες εκλογές (σ.σ. έλα όμως που δεν ήταν!) […] Ο δημοκρατικός λαός αξιώνει να σταματήσει η τρομοκρατία, να καταργηθούν τα έκτακτα μέτρα και να διασφαλισθεί η ελεύθερη εκδήλωση της λαϊκής θελήσεως». Ακόμη διαβάζουμε, ότι «Νέα τρίμηνη αργία επέβαλε ο κ. Νομάρχης στον Πρόεδρο του Δημ. Συμβουλίου κ. Ξεν. Κούρτη». Νομάρχης ήταν ο Αντωνόπουλος και ο Ξεν. Κούρτης εξέτιε ήδη ποινή αργίας δύο μηνών που θα έληγε σε έναν μήνα. Το ίδιο και η Αντιδήμαρχος Χαρίκλεια Γρηγόρη. Ο λόγος για την αργία ήταν ότι «το δημοτικό συμβούλιο έλαβε ομόφωνη απόφαση διαμαρτυρίας για τις ενέργειες του κ. Νομάρχη εναντίον των συμφερόντων». Στη δεύτερη σελίδα ο δήμαρχος Λευκάδας Απόστολος Φατούρος (και σε αυτόν είχε επιβάλει τρίμηνη αργία ο νομάρχης) με υπόμνημά του προς το υπ. Εσωτερικών δίνει «Αποστομωτική απάντηση προς τον κ. Νομάρχη» για το «Πως έχει το ζήτημα των Σφαγείων και των Δημοτικών Έργων».

Διαβάζουμε ακόμη στην τοπική εφημερίδα «Δημοκρατική Αναγέννηση» (ΔΕΚΑΠΕΝΘΗΜΕΡΟΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΤΟΠΙΚΩΝ ΖΗΤΗΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΛΕΥΚΑΔΑΣ), Φύλλο της 15ης Μαρτίου 1967, που εξέδιδε ο βουλευτής την εποχή εκείνη Ξενοφών Γρηγόρης με συνεκδότη – διευθυντή τον Τάκη Γεωργάκη:

____________________________________
¹ Η Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά (Ε.Δ.Α.) δημιουργήθηκε ως συμμαχικό σχήμα την 01.08.1951. Στον υπότιτλό της είχε τις λέξεις: Ειρήνη, Δημοκρατία, Αμνηστία. Στις 3 Αυγούστου 1951 ανακοινώθηκε επίσημα η ίδρυσή της ως συνασπισμού κομμάτων ισότιμα συνεργαζόμενων. Πρόεδρος της ΕΔΑ έγινε ο Γιάννης Πασσαλίδης. Το πρακτικό της ίδρυσής της υπέγραψαν οι Δημήτρης Μαριόλης, εκπρόσωπος του Δημοκρατικού Συναγερμού (η πολιτική αυτή κίνηση δημιουργήθηκε στις αρχές του 1951 στο πλαίσιο των πολιτικών διεργασιών για την πολιτική δράση του ΚΚΕ, που είχε τεθεί εκτός νόμου από το 1947, και μέσα από τις κοινοβουλευτικές διαδικασίες), Γιάννης Πασσαλίδης, εκπρόσωπος του Σοσιαλιστικού Κόμματος Ελλάδος, Σταμάτης Χατζήμπεης, εκπρόσωπος των Αριστερών Φιλελευθέρων και Μιχάλης Κύρκος, εκπρόσωπος του Δημοκρατικού Ριζοσπαστικού Κόμματος. Στις 3 Αυγούστου προσχώρησε στην ΕΔΑ η ομάδα που διατήρησε τον τίτλο του κόμματος του Ιωάννη Σοφιανόπουλου μετά από το θάνατό του (Ένωσις Δημοκρατικών Αριστερών) με τους Γιάννη Κοκκορέλη και Ηρακλή Παπαχρήστου. Προσχώρησε και η Δημοκρατική Ένωσις με επικεφαλής τον Στυλιανό Κρητικά, ενώ δίχως να φαίνεται επίσημα, συμμετείχε στην ίδρυση της ΕΔΑ και το ΑΚΕ (Αγροτικό Κόμμα Ελλάδας) που ήταν επίσης, όπως και το ΚΚΕ, παράνομο. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα – Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας (ΣΚ-ΕΛΔ) των Αλέξανδρου Σβώλου – Ηλία Τσιριμώκου αρνήθηκε τελικά να προσχωρήσει στο νέο σχήμα. Στην Α΄ Πανελλαδική Συνδιάσκεψη (15-18.07.1956) η ΕΔΑ μετατράπηκε σε ενιαίο κόμμα. (Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ 1949-1968, Β΄ Τόμος, Σύγχρονη Εποχή, 2011).

² Ο Α.Ν. 942/1946 «Περί λήψεως μέτρων προς κατευνασμόν των πολιτικών παθών» πρόβλεπε, μεταξύ άλλων, στο άρθρο 1, παρ. γ΄, ότι: «Με φυλάκισιν ενός μέχρι τριών μηνών και εν υποτροπή με φυλάκισιν δύο μέχρις έξ μηνών τιμωρείται όστις: Μεταδίδει εις το κοινόν δια ζώσης φωνής ή τηλεβοών ή οιουδήποτε άλλου τεχνικού μέσου συνθήματα ή εντολάς ή απειλάς ή αγγελίας ή ανακοινώσεις δυναμένας να εμβάλωσιν εις ανησυχίαν τους πολίτας ή να μειώσωσι το παρ΄ αυτοίς αίσθημα ασφαλείας και τάξεως». (Δες εδώ).

³ Ο Χρήστος Ι. Αποστολάκος (1913-1997) διετέλεσε βουλευτής Β΄ Αθηνών αρχικά με την ΕΡΕ και ύστερα με την Ένωση Κέντρου. Στα Ιουλιανά του 1965 προσχώρησε στους αποστάτες (θεωρώντας κομμουνιστή τον Ανδρέα Παπανδρέου). Στις κυβερνήσεις των αποστατών, διετέλεσε αρχικά από τις 15 Ιουλίου 1965 ως τις 20 Αυγούστου υπουργός Κοινωνικής Προνοίας στην κυβέρνηση Νόβα και κατόπιν από τις 5 Οκτωβρίου 1965 ως τις 22 Δεκεμβρίου 1966 υπηρέτησε ως υπουργός Δημοσίας Τάξεως στην κυβέρνηση Στεφανόπουλου. Ως υπουργός Δημοσίας Τάξεως έγινε γνωστός και ως… “Μπέρτας” από τη μαύρη μπέρτα που συνήθιζε να φορά.
«Εγέλασεν η Αθήνα προχθές, κατά την ομιλίαν του αρχηγού της ΕΡΕ κ. Κανελλοπούλου, όπου ενεφανίσθη ο γνωστός «μπερτάκιας» εις έξαλλον κατάστασιν, φερόμενος υπό των ώμων νεολαίων της ΕΡΕ και περιφερόμενος εις την οδόν Σταδίου. Όπως μου έλεγαν η κωμική αυτή εμφάνιση του κ. Αποστολάκου, εσχολιάζετο μετ΄ ιδιαιτέρας χαράς από τους βουλευτές της ΕΡΕ β΄ περιφερείας Αθηνών οι οποίοι θα τον έχουν συνυποψήφιον (φευ!) κατά τας προσεχείς εκλογάς». (Εφημερίδα Μακεδονία)
«Ο υπουργός Δημοσίας Τάξεως κ. Χρ. Αποστολάκος, ερωτηθείς επί των δημοσιευθεισών πληροφοριών περί της οργανώσεως του ΚΚΕ εν Ελλάδι, της αφίξεως σημαινόντων στελεχών του, την ύπαρξιν και λειτουργίαν ασυρμάτων μεταδιδόντων πληροφορίας εις το Παραπέτασμα κ.λπ. εδήλωσεν ότι ουδέν σχόλιον έχει να κάμη επί του περιεχομένου των δημοσιευμάτων. […] Συμφώνως προς τας δημοσιευθείσας πληροφορίας, προ της πτώσεως της Κυβερνήσεως Παπανδρέου, 3 – 4 σημαίνοντα στελέχη του ΚΚΕ επέτυχον να εισέλθουν εις την Ελλάδα, εκμεταλλευόμενα την χαλάρωσιν των μέτρων παρακολουθήσεως και ασφαλείας. […] Περί της λειτουργίας των ασυρμάτων, του εξοπλισμού των κομμουνιστών και της δημιουργίας ακόμη οπλοστασίων, αι αστυνομικαί αρχαί έχουν ήδη πληροφορίας και στοιχεία και είναι εις θέσιν να δράσουν αποτελεσματικώς ευθύς ως κριθή τούτο σκόπιμον. (Εφημερίδα Καθημερινή).

⁴ Ο Απόστολος Κακλαμάνης γεννήθηκε στην Καρυά Λευκάδας τον Σεπτέμβριο του 1936. Σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και εργάστηκε ως δικηγόρος. Εκλέχτηκε βουλευτής Β΄ Αθηνών με το ΠΑΣΟΚ από το 1974 μέχρι το 2015. Ήταν υπουργός σε όλες τις κυβερνήσεις της περιόδου 1981-1989, ενώ από το 1993 ως το 2004 ήταν Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων.

⁵ Ο Ε. Αραχωβίτης ήταν, μάλλον, βουλευτής της ΕΔΑ. Δεν βρήκαμε στοιχεία.