ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ: «… υπεχρέωσα τον Κουμουνδούρον…»

(Από το σεισμό της 23ης Ιανουαρίου 1867)

Του Μάκη Μελά

Στο «Eπιστολάριο του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη (1842-1879)» που δημοσιεύτηκε στη ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ τα Χριστούγεννα του 1979, τεύχος 1259 -εργασία της Νίκης Λυκούργου-Μιχαήλ-, αναφέρεται επιστολή της 15ης Φεβρουαρίου 1867 μ΄ αποστολέα τον Αριστοτέλη Βαλαωρίτη από την Αθήνα, και αποδέκτη στη Λευκάδα τον γαμπρό του Μάρκο Τσαρλαμπά, πρώην βουλευτή στην Ιόνιο Βουλή το 1828, 1832, 1833 και 1852 και έπαρχο Λευκάδας από το 1852 ως το 1857, έτσι:

Ο Βαλαωρίτης το 1857, όταν έγινε για πρώτη φορά βουλευτής στην Ιόνιο Βουλή

«90.67.2.15: Μάρκος Τσαρλαμπάς [Αθήνα] «Βίος και έργα» σελ. 128-120 (απόσπ. α), σελ. 121 (απόσπ. β)

α. Πολιορκούμενος διηνεκώς υπό μυρίων οχληρών ενοχλήσεων και μόλις προφθάνων να επαρκώ εις τας απαιτήσεις [ ] όταν, τη θεία συνάρσει, συναντηθώμεν πάλιν.

β. Έπρεπεν, αδελφέ, να ήσουν παρών κατ΄ εκείνην την ημέραν [ ] γνωστόν και σεβαστόν το όνομα της Λευκάδος εν το κόσμω τω φιλολογικώ, ως ελπίζω».

Τα αποσπάσματα καταχωρούνται στον Α΄ τόμο της έκδοσης του 1907 πλήρη και στην έκδοση του ΙΚΑΡΟΥ το 1980.

Έχοντας υπ΄ όψη τον σεισμό της 23ης Ιανουαρίου 1867 που έπληξε και τη νότιο Λευκάδα (κυρίως έπληξε τα νησιά Κεφαλλονιά και Ιθάκη) και που είχε έξι νεκρούς (οι τρεις καταπλακώθηκαν, θάφτηκαν ζωντανοί στη παραλία της Βοϊδομάντρας Αθανίου από όγκους χωμάτων κι οι προσπάθειες περισυλλογής των νεκρών διήρκεσε μια βδομάδα κι ήταν ένας Τεμπονέρας από το Δράγανο, ένας Παπαρούνης από το Αθάνι κι ένας Καράμπαλης από το Καλαμίτσι), αναζήτησα στο αρχείο της οικογένειας Τσαρλαμπά την επιστολή σε πλήρες κείμενο μήπως υπήρχε κάποια πληροφορία για το σεισμό, τα θύματα, τις ζημιές και καθώς η ημεροχρονολογία είναι πολύ κοντινή με τα συμβάντα.

Από τον κ. Σπύρο Τσαρλαμπά ενημερώθηκα πως και πριν χρόνια ο μακαρίτης κ. Αρ. Χαραμόγλης, ιδρυτής της Χαραμογλείου Βιβλιοθήκης, είχε εργαστεί πάνω στο πρωτότυπο κι άφησε φωτοαντίγραφα.

Μου παραχώρησε φωτοτυπία της επιστολής και τον ευχαριστώ ιδιαίτερα.

«Αδελφέ Μάρκε…». Από την τετρασέλιδη επιστολή του Αρ. Βαλαωρίτη προς τον Μάρκο Τσαρλαμπά (Αρχείο Σπ. Τσαρλαμπά)

Ο ποιητής και βουλευτής Λευκάδος τότε Αριστοτέλης Βαλαωρίτης¹ στη τετρασέλιδη επιστολή που αρχίζει έτσι:

«Αθήναις τη 15η Φεβρουαρίου 1867

Αδελφέ Μάρκε,

πολιορκούμενος διηνεκώς υπό μυρίων οχληρών ενοχλήσεων και μόλις προφθάνων να απαντώ² … κλπ.», καταχωρεί για το σεισμό τις εξής πληροφορίες όσον αφορά τις ενέργειες της πολιτείας και τις προσωπικές του:

Κι επειδή ο τότε βασιλιάς Γεώργιος είχε υποσχεθεί πως θα επισκεφθεί και την Λευκάδα, αλλά η επίσκεψη δεν πραγματοποιήθηκε ο βουλευτής Βαλαωρίτης γράφει:

και για να αναδείξει το τρόπο που λειτουργούσε τότε το κράτος συνεχίζει:

και κλείνει η επιστολή με τα τυπικά

Ως επίλογο για όσους ενδιαφέρονται για την συνέχεια σημειώνω πως μέχρι να φτάσει στη Λευκάδα η επιστολή του Αρ. Βαλαωρίτη προς τον Μ. Τσαρλαμπά η Κυβέρνηση του πρωθυπουργού Κουμουνδούρου και του υπουργού Λομβάρδου³ τηλεγραφικώς εξεδίωξε τον μη συνεργάσιμο ή ανίκανο Έπαρχο και τον αντικατέστησε από τον Σπ. Στάικο.

Η εφημερίδα ΛΕΥΚΑΣ, έτος Β΄, φύλλο 27, Παρασκευή 17 Φεβρουαρίου 1867 γράφει:

«Την χθες έφθασεν ενταύθα ο νεοδιορισθείς Έπαρχος Λευκάδος κ. Σ. Στάικος, όστις ανέλαβε τα καθήκοντά του» (σ. 4).

Επίσης σημειώνω πως εκδόθηκε την 1η Φεβρουαρίου 1867 Βασιλικό Διάταγμα (Εφημερίς της Κυβερνήσεως, αρ. 10, 8 Φεβρ. 1867) «Περί συλλογής συνδρομών υπέρ των εκ σεισμού παθόντων κατοίκων των νήσων Κεφαλληνίας, Λευκάδος και Ιθάκης», το οποίο επέτρεπε την σύσταση επιτροπών εντός και εκτός του Κράτους «προς συλλογή συνεισφορών υπέρ των εκ σεισμού παθόντων και ζημιωθέντων…» κλπ. (Δες εδώ) και στις 22 Σεπτ. 1867 με νέο βασιλικό διάταγμα (Εφημερίς της Κυβερνήσεως, αρ. 57) οι συλλεχθείσες συνδρομές από το εσωτερικό και το εξωτερικό μοιράστηκαν στους απόρους κατοίκους ως εξής: Στη Κεφαλλονιά σε εξακριβωθείσες ζημιές 969.800 δρχ. δόθηκαν 32.231,90 δρχ., στην Λευκάδα σε εξακριβωθείσες ζημιές 155.000 δρχ. δόθηκαν 5.790,86 δρχ. και στην Ιθάκη σε εξακριβωθείσες ζημιές 255.538 δρχ. δόθηκαν 9.546,98 δρχ. (Δες εδώ).

(Περισσότερα προσεχώς για το σεισμό της 23ης Ιανουαρίου 1867 όπως και για τους σεισμούς του 1820, 1825 και 1969.)

Δράγανο 15 Φεβρουαρίου 2016
Μάκης Μελάς

(Σημείωση συντάκτη: Σε κάποια λίγα σημεία του χειρόγραφου του κ. Μελά που δεν μπορέσαμε να αποσαφηνίσουμε ευκρινώς τα γραφόμενά του παραπέμπουμε με αποσιωπητικά και θα επανέλθουμε προσεχώς για τις απαιτούμενες διορθώσεις).
_________________________________________
1. Οι βουλευτές Λευκάδος τότε ήταν τρεις, ο Αριστ. Βαλαωρίτης, ο Αλέξανδρος Σταματόπουλος γιατρός και ο Γεράσιμος Σέρβος δικηγόρος.
2. Στην επιστολή η λέξη είναι «απαντώ» στο «Βίο και έργα» εκφράζεται «επαρκώ»
3. Η κυβέρνηση Κουμουνδούρου περιελάμβανε τους Αλεξ. Κουμουνδούρο πρωθυπουργό, υπουργό Εσωτερικών και προσωρινά της Δικαιοσύνης, Εξωτερικών τον Χαρ. Τρικούπη, Στρατιωτικών τον Δημ. Βότσαρη, Οικονομικών τον Ευθ. Κεγχαγιά, Εκκλησιαστικών και Δημ. Εκπαιδεύσεως τον Χαρ. Χριστόπουλο και Ναυτικών τον Κων. Λομβάρδον. Είχε διαδεχθεί την Κυβέρνηση Δημ. Βούλγαρη στις 18 Δεκ. 1866. Ο Λομβάρδος ως αρχηγός μεγάλης ομάδας βουλευτών Επτανησίων στην οποία ανήκε τότε και ο Γερ. Σέρβος έδειχνε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα της Λευκάδος.
Η αναφορά του Αρ. Βαλαωρίτη μπορεί να έχει κάθε ερμηνεία. Οι Λευκάδιοι δεν πήραν άλλο βοήθημα. Για τη Κεφαλλονιά ψηφίστηκε στις 14 Απριλίου νόμος για δάνεια ως 150.000 δρχ. με υποθήκη κτημάτων των δανειζομένων!!!!