Το Μοναστήρι των Καθαρών στην Ιθάκη και η σύνδεσή του με τα Κολυβάτα Λευκάδας

Έκκληση βοήθειας για την αναστήλωση του Μοναστηριού…

Ένας παλιός πέτρινος τάφος στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου στα Κολυβάτα Λευκάδας, που το επιτύμβιο επίγραμμά του συνδέει τον αποθανόντα με το Μοναστήρι της Παναγίας της Καθαριώτισσας στην Ιθάκη, σημείο αναφοράς και ταύτισης των απανταχού της γης Ιθακησίων.

ΤΩΝ ΚΑΘΑΡΩΝ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ
ΒΡΕΤΤΟΣ ΠΟΥ ΩΔΕ ΚΕΙΤΑΙ
Η ΚΑΛΟΚΑΓΑΘΙΑ ΤΟΥ
ΟΥΔΕΠΟΤΕ ΜΙΜΕΙΤΑΙ
ΚΑΤΑ ΚΑΝΟΝΑ ΙΕΡΕΥΣ
ΚΑΙ ΟΠΑΔΟΣ ΜΑΚΡΑΚΗ
Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΠΑΝΤΑΧΟΥ
ΔΙΕΧΥΣΕ ΦΑΡΜΑΚΙ
ΑΙΦΝΙΔΙΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΩΡΟΣ
Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΠΕΣΤΗ
38 ΕΤΩΝ ΖΩΗΣ
ΤΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΕΣΒΕΣΤΗ

Εκεί βρίσκεται θαμμένος ο καλόγηρος Νικόδημος Βρεττός, που είχε διατελέσει -σύμφωνα με το επίγραμμα (των Καθαρών Ηγούμενος)- Ηγούμενος στο Μοναστήρι των Καθαρών της Ιθάκης. Ο καλόγηρος υπήρξε επίσης ένθερμος οπαδός και υποστηρικτής του λεγόμενου κινήματος του Μακρακισμού (και οπαδός Μακράκη). Ο Απόστολος Μακράκης (1831-1905) ήταν μια εξέχουσα εκκλησιαστική φυσιογνωμία και χριστιανολόγος του 19ου αιώνα, με πολλούς υποστηρικτές στο νησί της Λευκάδας.

Δίδασκε ότι ο άνθρωπος, είναι τρισύνθετος, από σώμα, ψυχή και πνεύμα και επέμενε ότι τα ιερά κείμενα περιείχαν την έννοια του τρισύνθετου της ανθρώπινης φύσης. Ο ίδιος μάλιστα ο Μακράκης φιλοξενούμενος τον Αύγουστο του 1886 στο Μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου Κολυβάτων (βρίσκεται λίγο πιο πάνω από την εκκλησία του Αγίου Νικολάου), έτυχε να μιλήσει στις 25 Αυγούστου του 1886 στην ίδια εκκλησία «περί ζωής και θανάτου», με αφορμή μια κηδεία. (Δες περισσότερα εδώ).

Για το ιστορικό του Μοναστηριού της Παναγίας της Καθαριώτισσας, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου κινδυνεύει σήμερα με κατάρρευση και γίνεται μια προσπάθεια αναστήλωσης και συντήρησης του κτιριακού συγκροτήματος γράφει με την ευκαιρία αυτή ο Αρχιμανδρίτης π. Σεβαστιανός Μόσχος – το αντιγράφουμε από το site ithakanews.gr:

«Στη νοτιοανατολική κορυφή του ξακουστού ομηρικού όρους Νήριτο, το οποίο δεσπόζει σε όλη την Ιθάκη, ανάμεσα σε πεύκα και κυπαρίσσια, είναι χτισμένο εδώ και 300 χρόνια, το Μοναστήρι της Παναγίας της Καθαριώτισσας. Στέκει εκεί σιωπηλό και μεγαλόπρεπο, σε πείσμα του χρόνου και των ανέμων. Λίγα μέτρα πιο πέρα από το Μοναστήρι βρίσκεται το καμπαναριό, σχεδόν «κρεμασμένο» στην άκρη του γκρεμού. Στο ισόγειο του καμπαναριού βρίσκεται το παρεκκλήσι των Αγίων μας Κωνσταντίνου και Ελένης. Η κατασκευή του είναι «σύγχρονη», αφού το παλαιό καμπαναριό της Μονής, καταστράφηκε από το σεισμό του 1953. Από εκεί οι επισκέπτες του Μοναστηριού μπορούν να θαυμάσουν θέα απίστευτης ομορφιάς, όπως το νότιο τμήμα της Ιθάκης, το Βαθύ, το Περαχώρι, τον κόλπο του Αετού, τις νήσους Εχινάδες, την Κεφαλονιά, τα δυτικά παράλια της Αιτωλοακαρνανίας και στο βάθος αχνά την Πελοπόννησο και δεξιότερα τη Ζάκυνθο.

«Υψηλή σκοπιά» ονομάζει αυτό το μέρος ο Ιθακήσιος ιστορικός Α. Λεκατσάς, στο βιβλίο του «Η Ιθάκη» και ο γεωγράφος Ιωσήφ Πάρτς μετά το πέρασμά του από το Μοναστήρι περί τα 1891, γράφει:

«Πολλές από τις εύκολες στην πρόσβαση θέσεις του όρους είναι άξιες επισκέψεως, πάντως η ωραιότερη άποψη όλης της νήσου, είναι το Μοναστήρι της Παναγίας στα Καθαρά, το οποίο βρίσκεται σε ύψος 556 μέτρων. Το μαρμάρινο καμπαναριό του βρίσκεται ακριβώς στον γκρεμό πάνω από τον κόλπο του Μώλου*…» και συνεχίζει «…η εγκάρδια φιλοξενία του Μοναστηριού, το οποίο προσφέρει από τους αμπελώνες του πυρώδες ποτό, καθιστά δυνατή την απόλαυση της μαγευτικής εικόνας του ήλιου όταν αυτός ανεβαίνει πίσω από τα βουνά της Αιτωλίας τα οποία υψώνονται σαν σκοτεινές σκιαγραφίες επί διάπυρης χρυσής βάσης ή όταν δύει πίσω από τις κορυφές της Κεφαλληνίας και βυθίζεται στο βαθύ μπλε χρώμα του ταχέως επερχόμενου λυκόφωτος.».

Το όνομα «Καθαρά» προέρχεται από τη λέξη «κάθαρα», που στην τοπική διάλεκτο σημαίνει «ξερόκλαδα» και τους μικρούς θάμνους που κόβονται και καίγονται για να καθαρίσει ο τόπος. Επειδή λοιπόν η ιερή εικόνα του Γενέσιου της Θεοτόκου με θαυματουργικό τρόπο βρέθηκε μέσα στα καιγόμενα κάθαρα, ονομάστηκε «Καθαριώτισσα». Για το όνομα «Καθαριώτισσα» υπάρχουν και μερικές άλλες εκδοχές, όμως η πιο αξιόπιστη και αυτή που πιστεύουν και δέχονται οι περισσότεροι, είναι αυτή που προαναφέραμε.

Στην Ιθάκη, όπως και σε όλα τα Επτάνησα δεν πάτησε ποτέ Τούρκος (σ.σ. εδώ ο συντάκτης κάνει λάθος, αφού η Τουκοκρατία στο νησί της Λευκάδας κράτησε περίπου για 200 χρόνια, από το 1479 μέχρι το 1684) και για το λόγο αυτό, στα χρόνια που η υπόλοιπη Ελλάδα στέναζε σκλαβωμένη στην Τούρκικη βαρβαρότητα, αλλά και στην περίοδο της επανάστασης του 1821, πολλοί επώνυμοι και ανώνυμοι αγωνιστές άφηναν την ηπειρωτική Ελλάδα και έρχονταν στα Επτάνησα όπου ζούσαν για λίγο ελεύθεροι, ανακτούσαν δυνάμεις και γύριζαν πάλι πίσω στον αγώνα. Η ιστορία του Μοναστηριού αρχίζει γύρω στα 1696, η ιστορία όμως της εικόνας του Γενεσίου της Θεοτόκου, που είναι αφιερωμένο το Μοναστήρι, είναι ακόμη πιο παλιά. Χάνεται μέσα στην παράδοση του νησιού, διατηρείται όμως πάντοτε στις καρδιές και στα χείλη όλων των Θιακών. Υπάρχει μια σχέση αλληλεξάρτησης, κάπου η ιστορία παραχωρεί τη θέση της στην παράδοση και άλλοτε η παράδοση συμπληρώνεται από την ιστορία.

Κάποιοι βοσκοί, λέει λοιπόν η παράδοση, Ηπειρώτες από τα Γιάννενα, καταδιωκόμενοι από τους Τουρκαλβανούς, με πόνο καρδιάς και φόβο, άφησαν τον τόπο τους και βιαστικά έφυγαν για να βρουν μέρος σίγουρο να μείνουν. Πάνω στη βιασύνη και την αγωνία της προσφυγιάς, λησμόνησαν να πάρουν μαζί με τα φτωχικά τους υπάρχοντα και μια θαυματουργή εικόνα της Παναγίας που είχαν. Περιπλανήθηκαν αρκετές ημέρες εδώ κι εκεί και αποφάσισαν να περάσουν απέναντι στα Επτάνησα, που θεωρούνταν ασφαλές καταφύγιο για τους υπόδουλους Έλληνες. Έτσι λοιπόν η οικογένεια αυτή των Γιαννιωτών κατέφυγε στην Ιθάκη. Έστησαν τις καλύβες τους στους πρόποδες της υψηλότερης κορυφής του όρους Νήριτος στη νότια πλευρά του, στη σημερινή περιοχή Μαζός, ακριβώς απέναντι από το σημερινό Μοναστήρι, σε απόσταση περίπου 400 μέτρων. Μεγάλη όμως η στεναχώρια τους όταν είδαν ότι έλειπε από τα λιγοστά υπάρχοντά που πήραν μαζί τους η θαυματουργή εικόνα τους. Η θλίψη τους όμως δεν κράτησε πολύ. Κάποια νύχτα είδαν ακριβώς εκεί που βρίσκεται σήμερα ο ναός του Μοναστηριού, ένα δυνατό φως. Κατάλαβαν ότι σε εκείνο το σημείο κάτι συνέβαινε (το δυνατό φως είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα σχεδόν κάθε εύρεσης Ιερής Εικόνας της Παναγίας μας).

Την επόμενη μέρα, παρ’ όλες τις έρευνες τους σε εκείνο το σημείο, δεν βρήκαν τίποτε. Το φως εξακολούθησε και για τις επόμενες νύχτες και έτσι σκέφτηκαν να κόψουν τα πουρνάρια, τα σχοίνα και γενικά όλους τους θάμνους και τα ξερόχορτα εκεί γύρω για να ερευνήσουν καλύτερα. Στο σωρό δε των κομμένων θάμνων έβαλαν φωτιά. Έκπληκτοι είδαν μέσα στη φωτιά κάτι να λάμπει δυνατότερα από τις φλόγες. Με μεγάλη χαρά και ιερή συγκίνηση είδαν αφού έσβησε η φωτιά, ανάμεσα στα αποκαΐδια, μια μαυρισμένη, όχι όμως και καμένη εικόνα. Σκούπισαν πρόχειρα την κάπνα και ώ του θαύματος, αναγνώρισαν την εικόνα που είχαν αφήσει στην Ήπειρο, την εικόνα του Γενέσιου της Θεοτόκου. Με δάκρυα στα μάτια όλοι ασπάστηκαν την ιερή εικόνα και την πήραν μαζί τους στις καλύβες τους. Παραδόξως όμως την άλλη μέρα, είδαν ότι η εικόνα έλειπε από τις καλύβες τους. Ψάχνοντας την βρήκαν στον τόπο που την είχαν βρει αρχικά, πάνω στις στάχτες. Αυτό το αξιοθαύμαστο έγινε τρεις φορές. Την έχαναν και την έβρισκαν πάντα στο ίδιο σημείο. Έτσι αποφάσισαν να χτίσουν σ’ εκείνο το σημείο μια εκκλησούλα, για να τοποθετήσουν μέσα τη θαυματουργή εικόνα. Το εκκλησάκι αυτό αποτέλεσε τον πρώτο πυρήνα και την αρχή της ιστορίας του Μοναστηριού της Παναγίας των Καθαρών.

Η ακριβής χρονολογία χτισίματος του πρώτου ναού μέσα στον οποίο τοποθετήθηκε η ιερή εικόνα της Καθαριώτισσας, δεν είναι γνωστή, αφού δεν υπάρχουν σχετικές αναφορές. Το πιθανότερο όμως είναι ότι το πρώτο εκκλησάκι χτίστηκε περί τα μέσα του 16ου αιώνα. Όπως αναφέρουμε και παραπάνω το Μοναστήρι άρχισε να χτίζεται το 1696 και όπως μας πληροφορεί ο Αθανάσιος Λεκατσάς στην ανέκδοτη ιστορία του «Περί Ιθάκης» όλοι οι κάτοικοι του νησιού πρόσφεραν για την ανέγερση και τη λειτουργία της Μονής. Αργότερα το 1702 και το 1703 ο Επίσκοπος Κεφαλληνίας, Ζακύνθου και Ιθάκης Τιμόθεος Τυπάλδος ανακήρυξε το Μοναστήρι της Παναγίας των Καθαρών σε κοινόβιο, δηλαδή οι μοναχοί που ζούσαν στο Μοναστήρι έπρεπε να τα έχουν όλα κοινά. Με έγγραφο του ίδιου Επισκόπου το Σεπτέμβριο του 1706 το Μοναστήρι απαλλάχθηκε από την υποχρέωση που είχε ως τότε να δίνει το 1/3 των δώρων και των λοιπών αφιερωμάτων στους αρχιερατικούς επιτρόπους. Πρώτος ηγούμενος και ανακαινιστής του Μοναστηριού ήταν ο ιερομόναχος Θεοφάνης Αλευράς από το 1696 ως το 1713.

Περί τα μέσα του 19ου αιώνα το Μοναστήρι άρχισε να παρουσιάζει σοβαρά προβλήματα, κυρίως οικονομικά. Η κατάσταση αυτή συνεχίστηκε μέχρι το 1910, οπότε επιτροπή από γυναίκες της πόλης της Ιθάκης, με πρώτη τη Ζαχαράτη Μαράτου, άρχισε να εργάζεται δραστήρια για την ανόρθωση της Μονής. Την προσπάθεια αυτή συνέχισε ο από το 1917 ηγούμενος Αρχιμανδρίτης Ιερόθεος Καλλίνικος από το κοντινό χωριό Ανωγή. Ο Ιερόθεος Καλλίνικος μέσα από τεράστιες δυσκολίες, όπως πολέμους και σεισμούς, κατάφερε με πολλούς κόπους και προσπάθειες να ανακαινίσει το Μοναστήρι. Όλοι οι Θιακοί συνέδραμαν στις εκκλήσεις του για την ανακαίνιση του Μοναστηριού, κυρίως οι εφοπλιστές της Ιθάκης και οι έχοντες την οικονομική άνεση. Την ίδια τακτική ακολούθησε και ο Ιερομόναχος Σαμουήλ Μολφέσης. Ανακαίνισε κυρίως τους εξωτερικούς χώρους του Μοναστηριού και έμεινε ηγούμενος 18 χρόνια, έως την κοίμηση του το 1982.

Από τότε τη Μονή διοικείται από τριμελή επιτροπή κληρικών, διορισμένη από το Μητροπολίτη Λευκάδος και Ιθάκης. Στις αρχές του 1993 εγκαθίσταται στη Μονή ο Ιθακήσιος μοναχός Θεοδόσιος Βλησμάς, προερχόμενος από την Ιερά Σκήτη του Αγίου Όρους. Διορίζεται και αυτός στην τριμελή επιτροπή και αρχίζει μεγάλο ανακαινιστικό έργο με κόπο και αγώνα και τη συνδρομή των απανταχού της γης Ιθακησίων. Το έργο αυτό συνεχίζεται και σήμερα με πολλή αγάπη και ενδιαφέρον. Το πανηγύρι του Μοναστηριού γίνεται κάθε χρόνο στις 8 Σεπτεμβρίου, με ευπρέπεια και επισημότητα, με τη συμμετοχή του Μητροπολίτη, των αρχών του νησιού και του νομού, της φιλαρμονικής ορχήστρας του Κ.Ο.Ι και των Ιθακήσιων που φθάνουν στο Μοναστήρι από ολόκληρη την Ιθάκη, αλλά και από οποίο άλλο μέρος ζουν. Μικρότερο πανηγύρι γίνεται και στις 14 Σεπτεμβρίου, ημέρα που γιορτάζεται η Ύψωση του Τ. Σταυρού. Κατά την παράδοση μετά τη λειτουργία εκείνης της μέρας, μοιράζονται στους προσκυνητές κουκιά νερόβραστα λόγω της νηστείας. Δύο φορές η εικόνα του Γενέσιου της Θεοτόκου μεταφέρθηκε με τα πόδια στην Πόλη της Ιθάκης. Η πρώτη το 1928 μετά από μεγάλους σεισμούς και η δεύτερη στις 23/3/1954, μετά τους φοβερούς και καταστρεπτικότατους σεισμούς του 1953. Πάμπολλα αφιερώματα βρίσκονται στην Ι. Εικόνα της Καθαριώτισσας, αλλά και μέσα στον Ι. Ναό της, δείγματα ευγνωμοσύνης στο πρόσωπό Της και σημάδια θεϊκών σημείων στη ζωή των ανθρώπων

Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
Το μοναστήρι της Παναγιάς στα Καθαρά της Ιθάκης αποτελεί το προσκύνημα των απανταχού Ιθακήσιων ανά τον κόσμο. Τα αμέτρητα αναθήματα των πιστών που υπάρχουν σε αυτό, το μαρτυρούν. Σήμερα όμως η μονή αυτή παρατημένη έχει παραδοθεί και αφεθεί στην μοίρα της.

ΕΡΗΜΙΑ ΚΑΙ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ….
Το κτιριακό συγκρότημα της μονής, πέρα από την Εκκλησία το αρχονταρίκι και την τράπεζα έχει παραδοθεί στον χρόνο και την εγκατάλειψη και όχι πως αυτά τα κτίσματα έχουν συντηρηθεί σωστά. Σιγά-σιγά το μοναστήρι αρχίζει να γκρεμίζεται αφημένο στην μοίρα του. Χωρίς την πρέπουσα συντήρηση εδώ και χρόνια τα σημάδια του χρόνου είναι εμφανή. Εκεί που παλιά ήταν το καμάρι και το Προσκύνημα ενός νησιού, της Ιθάκης, τώρα κυριαρχεί η ερήμωση και η εγκατάλειψη.

Δεν έχει ασχοληθεί κάποιος σοβαρά, με την συντήρηση του κτιριακού συγκροτήματος εδώ και αρκετό καιρό. Κυριολεκτικά το μεγαλύτερο μέρος του κινδυνεύει με κατάρρευση.

ΜΙΑ ΝΕΑ ΑΡΧΗ
Ο νέος Μητροπολίτης Λευκάδος και Ιθάκης Σεβασμιότατος κ. Θεόφιλος κατά την επίσκεψη του στην Μονή, κατά την διάρκεια της πρώτης περιοδείας του στην Ιθάκη, συντετριμμένος από το θέαμα έλαβε δραστικά μέτρα.

Ανέθεσε την προεδρία του ηγουμενοσυμβουλίου της μονής στον πανοσιολογιώτατο Αρχιμανδρίτη π. Σεβαστιανό Μόσχο, έναν φέρελπι νέο κληρικό, δίνοντας του παράλληλα την εντολή να ανασυγκροτήσει την Μονή Καθαρών εκ βάθρων και να προβεί σε όλες τις απαραίτητες εργασίες ώστε να επισκευαστεί και να συντηρηθεί το εγκαταλειμμένο κτιριακό συγκρότημα της Ιεράς Μονής Παναγίας Καθαρών Ιθάκης.

ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΒΟΗΘΕΙΑ
Όμως τόσο η Ιερά Μητρόπολη Λευκάδος και Ιθάκης όσο και η Ιερά Μονή Καθαρών δεν έχουν τα απαραίτητα κονδύλια για την πραγματοποίηση αυτών των απαραιτήτων εργασιών. Οι υποσχέσεις για βοήθεια δεν αρκούν. Πρέπει να δραστηριοποιηθεί όλος ο ντόπιος πληθυσμός της Ιθάκης αλλά και από την υπόλοιπη Ελλάδα για την σωτηρία της Μονής Καθαρών. Το πρόβλημα πρέπει να γνωστοποιηθεί για να μπορέσει η Μονή αλλά και όλη η Ιθάκη να σώσει το προσκύνημα της.

Καθώς λοιπόν οι πόρτες των τοπικών αρχόντων παραμένουν κλειστές και τα αυτιά κωφεύουν, μην έχοντας άλλη επιλογή παρακαλούμε εσάς τους απλούς πιστούς να στηρίξετε και να βοηθήσετε το έργο της Ιεράς Μητροπόλεως Λευκάδος και Ιθάκης και του ηγουμενοσυμβουλίου της Ιεράς Μονής Παναγίας Καθαρών της νήσου Ιθάκης.

Για τον λόγο αυτό, το ηγουμενοσυμβούλιο της Ιεράς Μονής Παναγίας Καθαρών Ιθάκης, είναι αναγκασμένο σε καιρούς χαλεπούς να αποταθεί και να ζητήσει χείρα βοηθείας από τους πιστούς, οι οποίοι θα σταθούν βοηθοί στο έργο της αναστήλωσης και συντήρησης του κτιριακού συγκροτήματος της μονής μας.

Για τον σκοπό αυτό μπορείτε να επικοινωνείτε στο τηλ. 2674033322 με τον πρόεδρο του Ηγουμενοσυμβουλίου πανοσιολογιώτατο π. Σεβαστιανό Μόσχο. Ακόμη για τον σκοπό αυτό έχει ανοιχθεί και ο ακόλουθος λογαριασμός στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος με αριθμό: ETE: 356/49550213 στό όνομα της Ιεράς Μονής Παναγίας Καθαρων Ιθάκης

Ο Πρόεδρος του Ηγουμενοσυμβουλίου
Πανοσιολ. Αρχιμανδρίτης ΣΕΒΑΣΤΙΑΝΟΣ ΜΟΣΧΟΣ»

Το Νέο Ηγουμενοσυμβούλιο της Ιεράς Μονής Καθαρών Ιθάκης σύμφωνα με το υπ’ αριθμόν 17/12.01.2009 έγγραφο ανασυγκρότησης της Διοικούσας Επιτροπής τα μέλη που ορίστηκαν είναι τα εξής: