Μια περιγραφή της Λευκάδας προς το τέλος του μεσοπολέμου (1)
Του Κώστα Στούρνα
Ένα υπέροχο θαύμα της ελληνικής φύσεως, θαύμα, που δεν μπορεί να το συλλάβη και να το εκφράση σ΄ όλη του την έκτασι και η δυνατώτερη καλλιτεχνική και ποιητική φαντασία, είνε η φύσις της Λευκάδος. Το πλούσιο ηλιακό φως, η γαλάζια ωμορφιά του ουρανού, η διάφανη θάλασσα, οι ολοκάθαρες αμμουδιές, η πλούσια φυτεία που στεφανώνει σαν βαθυπράσινο φόντο, τ΄ ακρογιάλια της και τα σκόρπια σ΄ όλη την έκτασι του κόλπου νησάκια, όλα βρίσκονται απ΄ την αυγή ως το βράδυ, κάθε στιγμή της ολόλαμπρης καλοκαιρινής ημέρας και της νύχτας σ΄ έναν υπέροχο εναγκαλισμό, που μεθάει με την αρμονία των χρωμάτων του, των γραμμών, των φωτοσκιάσεων το μάτι κι΄ αφήνει την ψυχή και του πιο ψυχρού ταξιδιώτου εκστατική, μπροστά στο όνειρο αυτό της νησιωτικής ελληνικής ωμορφιάς.
Καθώς φεύγει το βαπόρι από τον Κάλαμο και προχωρεί προς τον κόλπο της Λευκάδος, αφήνοντας δεξιά τις γαλάζιες στεριές της Ακαρνανίας και αριστερά τ΄ ώμορφο νησί με τις άγνωστες και παρθένες ωμορφιές του, ο ταξιδιώτης αρχίζει να δοκιμάζη τα πιο δυνατά αισθήματα της εκπλήξεως. Δεν ξεύρει τι να πρωτοειδή. Τι να πρωτοθαυμάση. Και καταλαμβάνεται απροετοίμαστος μπροστά στη μεγάλη σπατάλη ωμορφιάς, μια και ποτέ σχεδόν δεν άκουσε για την Λευκάδα κάτι που θα σου δώση έστω και αμυδρά εικόνα του θαύματος που αρχίζει να φανερώνεται μπροστά του, μ΄ όλη τη λαμπράδα που ξέρει να δίνη η φύσις στα θαύματά της.
Πρώτη εικόνα, τα νησάκια του λευκαδίτικου κόλπου. Αληθινά νησάκια των μακάρων, που προβάλλουν σκόρπια, εδώ κι΄ εκεί επάνω στη γαλανή θάλασσα και καθρεφτίζουν στο ακύμαντο συνήθως νερό που κλέβει όλα τα φώτα τ΄ ουρανού, τους βράχους των, τα καταπράσινα από δένδρα και αγριόθαμνα δασάκια τους, τις πανέμορφες ακρογιαλιές και τις σκουρόχρωμες ακτές των.
Ανάμεσά τους ψαράδικα και μπρατσέρες, που έχουν απλωμένα τα πανάκια τους στ΄ ολόδροσο πελαγίσιο αεράκι, ταξιδεύουν, τράτες ξεσηκώνονται ολοπλούμιστες από την μια ακρογιαλιά και πάνε να ρίψουν τα δίχτυα τους σ΄ άλλη απόκρυφη αμμουδιά του κόλπου με περίσσια μάγια. Και τις σπάνιες θαλασσινές εικόνες, που διαδέχονται η μια γοργά-γοργά και πιο ώμορφα την άλλη τις συμπληρώνουν με το χαμηλοπέταμά τους οι γλάροι και τις ζωντανεύει το τραγούδι των κυμάτων του κόλπου.
Προχωρώντας προς το Βορηά, φθάνουμε στην είσοδο του μεγάλου στενού, που ανοίγεται ανάμεσα στην Ακαρνανία και τη Λευκάδα. Όλη η μεταξύ των δύο ακτών της Λευκάδος και της μεγάλης ρουμελιώτικης στεριάς έκτασις μοιάζει σαν μια πανέμορφη στενόμακρη κοιλάδα βυθισμένη, που μόλις την εσκέπασαν τα νερά της θάλασσας και την έντυσαν με πράσινο φύκι. Από το Παληόκαστρο, ως το λιμάνι της πόλεως, τρία ολόκληρα μίλια κι΄ απ΄ εκεί ως έξω στο Κάστρο, ένα βαθύ υποβρύχιο αυλάκι έχει ανοιχθή στη μέση ακριβώς της άβαθης θάλασσας, ένα κανάλι αρκετών μέτρων βάθους, ώστε να περνούν βαπόρια της γραμμής και τα ιστιοφόρα, σαν ταξιδεύουνε για την Λευκάδα, την Πρέβεζα ή την Κέρκυρα και να γλυτώνουν τον γύρο του νησιού. Μια στραβοτιμονιά, λίγη απροσεξία, μπορεί να σπάση το καράβι στα ρηχά, ρηχά που δεν φθάνουν καλά-καλά στη μέση κολυμβητού. Κι΄ οι καπεταναίοι, ακριβώς γι΄ αυτό, όταν περνούν απ΄ το στενό της Λευκάδος τάχουν πάντα τετρακόσια, για τους κινδύνους που διατρέχουν, όπως απαράλλακτα κι΄ απ΄ τον Εύριπο της Χαλκίδος.
Μα και τι δεν έχει να ιδή ο ταξιδιώτης, καθώς περνάη το βαπόρι το υπέροχο αυτό υποβρύχιο κανάλι, ως που να φθάση στο λιμάνι της Λευκάδος!
Φυκιάδες, που πριν από δύο λεπτά βρισκόνταν στον πυθμένα της ρηχής θάλασσας, αποκαλύπτονται έξαφνα από το κοίλωμα του κύματος, που σηκώνει το βαπόρι. Βγαίνουν στην επιφάνεια σαν αμμουδένιες γλώσσες ακρογιαλιάς κι΄ οι ακτίνες του ήλιου ρίχνουν επάνω στα υγρά ακόμα φύκια λίγες φευγαλέες λόγχες. Κανένας ψαράς, που ψάχνει μέσα στα ρηχά του στενού για δολώματα και βρίσκεται βουτηγμένος ως τη μέση, ξαφνικά πετάγεται μια στιγμή ολόκληρος επάνω από το νερό και η φελούκα του πιο πέρα ταλαντεύεται χαριτωμένα στο κύμα του βαποριού. Πιο πάνω αρχίζουν πια να ξεπροβάλλουν η μια μετά την άλλη σε πλούσια ποικιλία οι εικόνες του μαγευτικού στενού και περνούν μπροστά απ΄ τα μάτια μας σαν ονειρευτή κορδέλλα κινηματογράφου που γυρίσθηκε σ΄ έναν αληθινά ώμορφο κόσμο. Οι γραφικές αλυκές, με τους σωρούς του αλατιού αριστερά προς το νησί. Καλαμωτές, εδώ κι΄ εκεί, που κλείνουν ολόγυρα τα ιχυθοτροφία της Λευκάδος. Μονόξυλα ψαράδων, που κυνηγούν με το καμάκι κάποιο γρήγορο ψάρι στο βυθό. Βαρκούλες περήφανες και καμαρωτές, που καθρεφτίζονται στα νερά σα γοργόνες, βαρκούλες με ολάνοιχτο πανάκι που βγήκαν σα χαρωπές πεταλούδες στη βόλτα «να παίξουν με τον ίσκιο τους», κατά τον ποιητή, ψαρόβαρκες με άσπρα γκρίζα, κόκκινα πανάκια, που θυμίζουν τις σχεδίες των αρχαίων και στολίζουν με την κομψή τους σιλουέττα τη γαλανή απλάδα της θάλασσας. Και η ωμορφιά όλων αυτών των ασύλληπτης αρμονίας εικόνων συμπληρώνεται κάθε τόσο από μιά καινούργια νότα ζωής. Που και που ένας γλάρος, που και που ένα τραγούδι ψαρά, που και που μια λάμψι φωτός στο κύμα που παιγνιδίζει και πάντα κάτι ώμορφο, κάτι που σαγηνεύει και μεθάει.
Εξ ίσου ώμορφο σε γραφικότητα εικόνα και το τμήμα γης, όπου είνε η πόλις και το λιμάνι της, που μοιάζει καθώς προβάλλει στην άκρη του στενού με το μώλο, την αποβάθρα, το μακρύ κυματοθραύστη, τα καλαμωτά και τ΄ αραγμένα στο λιμάνι καΐκια, ίδια χαρτονένια ζωγραφιά και φαίνεται σαν να κολυμπάη επάνω στην ατάραχη επιφάνεια του νερού. Μα η ωμορφιά του συμπληρώνεται από την υπέροχη αμμουδιά που αγκαλιάζη την πόλη και το νησί προς βορράν εις αρκετών μιλίων μάκρος και φθάνει έως την άκρη του κυματοθραύστου έξω στο γραφικό κάστρο. Η αμμουδιά και μόνον αυτή, που την φιλούν ερωτόπαθα τα κύματα του Ιονίου, όπως τα κυλάει αφρισμένα ο μπάτης ή ο βορηάς και κλέβει όλα τα χρώματα της ανατολής και της δύσεως είναι ένας παραδεισένιος θησαυρός για την πόλι της Λευκάδος, ένα βαρύτιμο βραχιόλι από μαγικά πετράδια για το νησί, που απλώνει έως το κάστρο τον κυματοθραύστη, σαν ένα χέρι κολυμβητού που εκτείνεται μεσ΄ απ΄ τα κύματα προς την αντικρυνή ακρογιαλιά της Ακαρνανίας.
(Συνεχίζεται)
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ», Φύλλο του Σαββάτου 7 Σεπτεμβρίου 1935).
* Ο Κώστας Στούρνας γεννήθηκε στη Ζαγορά το Πηλίου στα 1900 και πέθανε την 1η του Ιούλη στα 1979. Η Μαγνησία στα χρόνια της νιότης του ήταν μια πρωτοπόρα περιοχή, με σημαντικούς ανθρώπους μπροστάρηδες κάθε προοδευτικής κίνησης. Κι ο Στούρνας μέσα σ΄ ένα τέτοιο κλίμα αντρώθηκε και αγωνίστηκε με νου και καρδιά για το δίκιο και την προκοπή. Στα 1928 ήταν αρχισυντάκτης στη δημοκρατική εφημερίδα του Βόλου «Πρόοδος», ύστερα κατεβαίνει στην Αθήνα και δουλεύει σε πολλές εφημερίδες, πάντα σαν μαχόμενος δημοσιογράφος. Τον καιρό της μεταξικής δικτατορίας γεύεται τη μοίρα των αντιφασιστών με αλλεπάλληλες διώξεις. Στην Κατοχή περνάει στις γραμμές της Εθνικής Αντίστασης και δουλεύει στον εθνικοαπελευθερωτικό Τύπο. Προτύτερα οι Ιταλοί τον κλείνουν για ένα διάστημα στο στρατόπεδο της Λάρισας με το Γληνό, το Νίκο Καρβούνη, τη Μαρία Ιορδανίδου κι άλλους αριστερούς πνευματικούς ανθρώπους.
Έγραψε άρθρα, δοκίμια, έρευνες, ταξιδιωτικές εντυπώσεις, ευθυμογραφήματα, διηγήματα, θεατρικά ποιήματα — και τι δεν έγραψε! Η δημοσιογραφία του δεν γινόταν σε βάρος της λογοτεχνίας. Τα κείμενά του είναι κείμενα που μένουν, που στέκουν ανάμεσα στα κείμενα των καλύτερων ονομάτων του καιρού του.
Ο φίλος του Νίκος Καραντηνός επισήμανε σχετικά και τα παρακάτω για τον άνθρωπο Στούρνα (Εφημ. «Ριζοσπάστης 25.7.1982): Κάθε φορά που η θύμιση συναπαντιέται με τη μορφή και με τα γραφτά του αξέχαστου αγωνιστή δημοσιογράφου, του Κώστα Στούρνα, την ίδια εκείνη στιγμή πάνω απ όλα έχει προτεραιότητα, προβάλλει στα μάτια, ένα δικό του λιγόλογο γραφτό. Είναι ένα από τα καθιερωμένα γνώριμα απογραφικά δελτία, που πρέπει να συμπληρώνουν για το σωματείο τους οι δημοσιογράφοι. Δελτίο, που ανάμεσα στ΄ άλλα στοιχεία πρέπει να λένε, να δηλώνουν: σε ποιον δουλεύουν, πώς κερδίζουν το ψωμί τους.
Ένα παρόμοιο σημείωμα συμπλήρωνε με τη μεγαλογράμματη κείνη γραφή του ο ΚΣ. -λίγα χρόνια πριν πεθάνει- και με περηφάνεια δήλωνε: «Μέχρι σήμερον απέζησα από τον δημοσιογραφικόν μισθόν, και μόνον με μικρόν διάλειμμα ανεργίας (μηνών) όταν απελύθην από την «Ακρόπολιν», κατόπιν απεργίας, την οποίαν οργάνωσεν η Ένωσις Συντακτών».» Ταυτότητα κρυστάλλινη μ΄ αυτήν μπήκε, μ΄ αυτήν βγήκε. (Πηγή: Κείμενο του ΜΙΧΑΛΗ ΣΤΑΦΥΛΑ στον «Ταχυδρόμο» της Μαγνησίας).
