Μνήμες Αντίστασης (Λευκάδα 1941-1945) – Του Βασίλη Γαρύφαλλου (Πρώτο Μέρος)

Ο Βασίλης Γαρύφαλλος (δεύτερος από δεξιά, όρθιος) στο τρεχαντήρι του, τον «Άγιο Ιωάννη» – Τέταρτος από δεξιά ο αδερφός του Γιώργος Γαρύφαλλος

Του Βασίλη Γαρύφαλλου*

Με το Μήτρο το Γιαννούλη¹ ήμασταν συνομήλικοι και με την κατάρρευση του Ελληνικού Στρατού τον Απρίλη του 1941 πήγαμε με το μονόξυλο στην Πρέβεζα, να δούμε τι γίνεται. Εκεί μας βρήκαν Λευκαδίτες και μας ζήτησαν να περάσουμε έξι άλογα από την Πρέβεζα στο Άκτιο. Για να τα μεταφέρουμε, κάναμε τρεις στρατιές από δύο άλογα κάθε φορά με τον εξής τρόπο: στα πλαϊνά του μονόξυλου κολυμπούσαν τα άλογα και εμείς με το μονόξυλο κρατούσαμε τα χαλινάρια. Γι΄ αυτή τη δουλειά μας έδωσαν έξι χιλιάρικα.

Ο Μήτρος Γιαννούλης, αδερφός του καπετάνιου του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ Πάνου Γιαννούλη

Στο γυρισμό μας στην Πρέβεζα, οι Πρεβεζάνοι βρισκόντουσαν στις στρατιωτικές αποθήκες του Ελληνικού Στρατού και έπαιρναν από εκεί, τρόφιμα, ρουχισμό και όπλα, για να μην πέσουν στα χέρια των Γερμανοϊταλών. Σ΄ αυτή τους την προσπάθεια αντιστέκονταν Λευκαδίτης αξιωματικός του Στρατού, που μάλλον προτιμούσε να πέσουν στα χέρια των κατακτητών.

Εγώ και ο Μήτρος από τις αποθήκες πήραμε δύο όπλα ΜΑΝΧΕΡ² και κάμποσες δεσμίδες σφαίρες και το απόγευμα επιστρέψαμε στη Λευκάδα. Το ίδιο βράδυ, τα μεσάνυχτα, αφού γρασάραμε τα όπλα, πήγαμε στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, όπου υπήρχαν δύο ψηλά κυπαρίσσια, σ΄ ένα από τα οποία ανέβηκε ο Μήτρος και έκρυψε τα όπλα στην κορυφή του.

Η εκκλησία του Αγ. Δημητρίου, κοντά στο πατρικό σπίτι του Μήτρου, όπου υπήρχαν τα δύο κυπαρίσσια

Μετά δυο – τρεις μέρες οι Ιταλοί έφθασαν στη Λευκάδα. Πρώτη τους δουλειά να απαγορεύσουν τη μεταφορά λαδιού από το νησί στην Ακαρνανία και να μην επιτρέψουν στους αγρότες και τις αγρότισσες να καλλιεργούν τα κτήματά τους, που είχαν στην Πούντα.

Μετά από 2-3 βδομάδες αποφασίσαμε, εγώ, ο Χαρίλαος ο Πομώνης, ο Σπύρος και ο Ιωσήφ Σκλαβενίτης και ο Σπύρος ο Ρεκατσίνας (Γαβριάς), να μην υπακούσουμε σ΄ αυτή τη διαταγή των Ιταλών.

Τότε τα πριάρια εμείς τα είχαμε κρυμένα στις Αλυκές, μέσα στα άρτζενα (διαμερίσματα που γίνονταν το αλάτι).

Γι΄ αυτές τις μεταφορές αγροτών και λαδιού μας δίνανε ό,τι είχαν. Θα μου μείνει αξέχαστη η βραδιά που μετέφερα τον Ξενοφώντα τον Γρηγόρη³ από το Σπανοχώρι με τριακόσιες οκάδες λάδι απέναντι, περάσαμε το δίαυλο και μπαίνοντας στον Αυλαίμονα έκανε καιρό και ναυαγήσαμε. Τότε ο Ξενοφώντας μου είπε: «Δεν σκοτώθηκα στην Αλβανία, γκαστρωμένη η γυναίκα μου και θα πνιγώ εδώ».

Ο Ξενοφώντας Γρηγόρης στο αλβανικό μέτωπο

Τότε εγώ, παρ΄ ότι ήμουν μόλις δεκαέξι χρόνων, ψύχραιμα, ενώ τα ασκιά με το λάδι έπλεαν μέσα στο βουλιαγμένο πριάρι και δεν ήξερε κολύμπι, τον βοήθησα, πιάστηκε από το πριάρι και καταφέραμε να βγούμε σε νερό βάθους μισού μέτρου. Εκεί ξεβούλιαξα το πριάρι και συνεχίσαμε και πήγαμε στη Βρυσούλα.

Εκεί βγάλαμε τα ασκιά με το λάδι. Μάλιστα περίμεναν τέσσερα άλογα να τα παραλάβουν. Άφησα τον Ξενοφώντα και επέστρεψα πίσω, Γι΄ αυτή τη δουλειά με πλήρωσαν με ιωνικά χρήματα. Πολλές φορές είχα περάσει το λάδι του μπάρμπα Σπύρου του Κωσταράκη από το Καλλιγόνι.

Ένα βράδυ του Οκτώβρη του 1942 κανονίσαμε με το Μήτρο να περάσουμε το λάδι του Βύρωνα του Καρφάκη και του Ντίνου του Ζακυνθινού (Αυγερινός), που ήταν πεντακόσιες οκάδες.

Στην τρίτη στρατιά (κάθε φορά μεταφέραμε δύο ασκιά) σε απόσταση δέκα – δώδεκα μέτρων, μες την αστροφεγγιά, βλέπουμε δύο άνδρες. Ο Μήτρος λέει, Ιταλοί είναι. Εγώ όμως βλέποντας τα ανασηκωμένα παντελόνια τους, δεν συμφώνησα με την άποψή του. Πηγαίνοντας προς το μέρος τους, βλέπω ότι είναι ο Μαρίνος ο Μεσσήνης (Χαλκούνας) και ο Πάνος ο Μεσσήνης (Σούρας), και αυτοί έκαναν την ίδια δουλειά με μας.

Πηγή: Βασίλης Γαρύφαλλος, Μνήμες Αντίστασης (Λευκάδα 1941-1945), Λευκάδα, 2004

(Συνεχίζεται)

* Ο Βασίλης Γαρύφαλλος γεννήθηκε το 1926 στη Λευκάδα από γονείς ψαράδες με δημοκρατικές πεποιθήσεις. Έμενε στο μώλο που δένανε τα ψαροκάικα και τα καΐκια που έκαναν τη συγκοινωνία Μεγανήσι-Νυδρί-Λευκάδα. Έμεινε ορφανός από πατέρα στα επτά του χρόνια. Πήγε σχολείο μέχρι την τετάρτη τάξη του Δημοτικού, γιατί αναγκάστηκε να βγει στη δουλειά, στο ψάρεμα, μετά το θάνατο του πατέρα του, καθώς ήταν ο μεγαλύτερος από τα τέσσερα αδέρφια του και μαζί με τη μάνα του έπρεπε να θρέψουν την οικογένεια. Από τα δέκα του χρόνια που μπήκε στην βιοπάλη, είδε την αδικία και την καταπίεση που υπήρχε και άρχισε, όπως ο ίδιος γράφει, να «καταλαβαίνει τον κόσμο». Σε αυτό τον βοήθησε ο παλαίμαχος Λευκαδίτης κομμουνιστής Νίκος Καρελής που έμενε στην ίδια γειτονιά.

Συμμετείχε ενεργά στην Εθνική Αντίσταση μέσα από τις γραμμές του 2/39 Συντάγματος του ΕΛΑΣ και πήρε μέρος σε δεκάδες μάχες ενάντια στους καταχτητές και τους ντόπιους συνεργάτες τους. Μετά την υπογραφή της συμφωνίας της Βάρκιζας για να αποφύγει τις διώξεις αναγκάστηκε, το 1946, να φύγει για τον Πειραιά όπου δούλεψε σε μηχανότρατα. Επέστρεψε στη Λευκάδα το 1950 και ασχολήθηκε με δικό του καΐκι με το ψάρεμα, όταν του επεστράφη το ναυτικό φυλλάδιο. Πέθανε την Πρωτομαγιά του 2007 σε ηλικία 81 ετών. Ο Βασίλης Γαρύφαλλος ήταν αυτός που με την υλική βοήθεια συνέβαλε καθοριστικά να αγοραστούν τα ιδιόκτητα γραφεία της ΝΕ Λευκάδας του ΚΚΕ που φτιάχτηκαν με την εθελοντική προσφορά μελών και φίλων του ΚΚΕ και εγκαινιάστηκαν το Σεπτέμβρη του 2004.
____________________________
¹ Ο Μήτρος Γιαννούλης ήταν αδερφός του καπετάνιου του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ Πάνου Γιαννούλη. Γεννήθηκε στη Λευκάδα. Οργανώθηκε στο ΕΑΜ Νέων στο Γυμνάσιο Λευκάδας από το καλοκαίρι του 1942. Εντάχτηκε στην ΕΠΟΝ το Φλεβάρη του 1943. Πιάστηκε από τους Ιταλούς και κρατήθηκε αρκετούς μήνες στις φυλακές Λευκάδας. Δραπέτευσε κι εντάχτηκε αμέσως στον ΕΛΑΣ. Έλαβε μέρος σε αρκετές μάχες. Σκοτώθηκε το Φλεβάρη του 1944 σε εμφύλια συμπλοκή στο Νυδρί Λευκάδας.
² Το Mannlicher-Schönauer (Μάνλιχερ-Σενάουερ) υπήρξε ένας τύπος επαναληπτικού τυφεκίου, με περιστροφικό γεμιστήρα, που παρήχθη από τη Steyr-Mannlicher για τον Ελληνικό Στρατό.
³ Ο Ξενοφώντας Γρηγόρης ήταν ο Γιατρός της Λευκάδας. Πήρε μέρος ως εθελοντής στο αλβανικό μέτωπο. Ήταν στέλεχος του ΚΚΕ και καθοδηγητής από τη θέση του Γραμματέα στην πρώτη Επαρχιακή Επιτροπή Λευκάδας του ΕΑΜ μαζί με τους: Κώστα Λιβιτσάνο, Γιώργο Kαλαφάτη, Τάκη Βεργίνη, Ξενοφώντα Κούρτη και Παπά Στάθη Κτενά (Οργανωτικός Γραμματέας). Για τη δράση του στην Εθνική Αντίσταση και στο λαϊκό κίνημα φυλακίστηκε και εξορίστηκε πολλές φορές. Η Λευκάδα τον τίμησε εκλέγοντάς τον δυο φορές βουλευτή μέσα από τις γραμμές της ΕΔΑ (εκλογές της 3ης Νοεμβρίου 1963 και 16ης Φεβρουαρίου 1964).